HADİS EDEBİYATI
Prof.Dr. İsmail Lütfi ÇAKAN
BİRİNCİ BASKIYA ÖNSÖZ
İKÎNCÎ BASKI ÎÇIN
HADİS EDEBİYATININ OLUŞUM SAFHALARI
1. Hadislerin Ezberlenmesi («Hıfz»)
II. KİTABET (Kitâbetü'l-hadis=Hadislerin Yazıya Geçirilmesi)
Çözüm :
III. Tedvinu'l-Hadis (veya «Cem'ul-ehâdis»)
IV. Tasnıfu'l-Kutub
Hadisin İntikal, Hadis Edebiyatının Oluşum Safhaları
Hadis
BİRİNCİ BÖLÜM
TASNİF DEVRİ HADÎS EDEBİYATI TASNİF DEVRÎ
Tasnif Sistemleri
Ale'r-ricâl Tasnif
Ale'l-ebvâb Tasnif
Diğer Tasnif Sistemleri
I. Ale'r-Rical Tesnif Edilen Hadis Edebiyatı
A. Müsnedler
1. et-Tayâlisi ve Müsned'i
Müsned
2. el-Humeydî ve el-Müsned'i
el-Müsned
3. Ahmed b. Hanbel ve Müsned'i
Müsned
Müsned'in Rivayet şekli
B. Mu'cemler (el-Me'âcim)
1. Et-Taberânî Ve Üç Mu'cemi («El-Meâcimü's-Selâse»)
2. Öteki Mu'cemler
II. Ale'l-Ebvâb Tasnif Edîlen Hadis Edebiyatı
A. Musannefler
1. İmam Mâlik ve el-Muvatta
2. Abdürrezzâk b. Hem mâ m (211/827) ve el-Musannef’i
B. Câmî'ler
1. el-Buhârî ve Sahih'i
Sahlh'in Baskıları
Buhârî'nin Sahih'i Üzerinde Yapılmış Çalışmalar
2. İmam Müslim ve Sahih'i
Sahih
Müslim'in Sahih'inin Baskıları ve Şerhleri
a. Sahîhân
b. Sâhîhân'ın Mukayesesi
c. Diğer «Sahih»ler
3. et-Tirmizi ve Cami'i
Câmi'in Rivayet Nüshaları
Cami’in Baskıları ve Şerhleri
Üç Câmi'in Mukayesesi
C. Sünenler
1. Ebû Dâvûd ve Sünen'i
Sünenin Rivayet Nüshaları
Sünen'in Baskıları ve Şerhleri
2. en-Nesâi ve Sünen'i (el-Müctebâ)
Sünen (el-Müctebâ)
Sünenin Baskıları ve Şerhleri
3. Ibn Mâce ve Sünen'i
İbn Mâce'nin Süneninin Baskılan ve Şerhleri
4. ed-Dârimi ve Sünen'i
Sünen
5. ed-Dârekutnî ve Sünen'i
Sünen'in Baskıları ve Üzerinde Yapılan Çalışmalar
6. el-Beyhakî ve es-Sünenü'1-Kübrâ'sı
es'Sünenü'l-Kübrâ
Değerlendirme
1. Sünelilerin Muhteva Değerlendirmesi
2. Musannef Türü Hadis Edebiyatı'mn Muhteva Karşılaştırması
İKİNCİ BÖLÜM
TASNİF DEVRİ SONRASI HADİS EDEBİYATI
Tasnif Devri Sonrası Hadîs Edebiyatı
I. Tasnif Devri Eserlerine Dayalı Şerh Niteliği Bulunmayan Hadîs Edebiyatı
A. Îstidrâk Ve İstihraç Edebiyatı
1. e I-Hâki m ve el-Müstedrek'i
2. Müstahrecler
B. Özel Sistemle Meydana Getirilmiş Eserler
1. el-Beğavî ve Mesâbîhu's-sünne'si
2. et-Tebrîzî ve Mişkâtu'l-Mesâbîh'i
C. Derleme («Cem'») Niteliğindeki Hadîs Eserleri
1. Câmi'u'l-usûl li ehâdisi'r-Rasûl
2. Ali el-Muttckî ve Kenzul-ummâl'i
3. M. Ali Nâsif ve et-Tâcu'1-câmi'i
D. Zevaid Edebiyatı
1. el-Heysemî ve Mecmeu'z-zevâid'i
2. İbn Hacer ve el-Metâlibu'1-âliye'si
E. Belirli Konulara Ait Hadis Edebiyatı
1. el-Buhârî ve el-Edebul-müfred'i
2. el-Münzirî ve et-Terğîb ve't-terhîb'i
3. en-Nevevî ve el-Ezkâr'ı
F. Kırk Hadis Edebiyatı
G. Alfabetik Hadis Edebiyatı
1. es-Suyûtî ve el-Câmi'u's-sağîr'i
2. Gümüşhânevî ve Râmûzul-ehâdîs'i
H. Halk Dilinde Hadis Dîye Dolaşan Sözlerle Îlgilî Edebiyat
1. es-Sehâvî ve el-Mekâsıdu'1-hasene'si
2. el-Aclûnî ve Keşfu'l-hafâ’ sı
I. Hadis Diye Uydurulmuş Sözlerle İlgili Edebiyat
1. İbn Arrâk ve Tenzîhu'ş-Şerîa'sı
2. Aliyyu'l-Kaarî ve Mevzûât'ı
II. Şerh Edebiyatı
A. Şerh Hakkında Genel Bilgiler
1. Şerh İhtiyacı
2. Şerhlerin Karakterleri
3. Şârih'in Uyması Gerekli Âdâb
4. Şerh Edebiyatının Tenkidi
B. Meşhur Şerhler
1. el-Hattâbî ve Me'âlimu's-sünen'i
2. el-Beğavî ve Şerhu's-sünne'si
3. en-Nevevî ve el-Minhâc'ı
4. Buhârî Şerhleri
a. İbn Hacer ve Fethu’l-bâri’si.
b. el-Aynî ve Umdetü'l-kaarî'si
c. el-Kastallânî ve İrşâdu's-sârî'si
5. Aliyyu'l-kaarî ve Mirkâtu'l-mefâtih'i
6. el-Azîmâbâdî ve Avnu'l-ma'bud'u
7. es-Sehârenfürî ve Bezlu'l-mechûd'u
8. el-Mübârekfurî ve Tuhfetu'l-ahvezî'si
9. Muvatta1 Şerhleri
a. el-Bâcî ve el-Müntekâ'sı
b. es-Suyûtî ve Tenviru'l-havâlik'i
c. ez-Zürkânî ve Şerhu'l-Muvatta'ı
C. Haşiye Ve Ta'lîkler
D. Hadis Lügatleri (Garîbu'l-Hadis'ler)
1. ez-Zemahşerî ve el-Fâik fî ğarîbi'l-hadîs'i
2. İbnu'1-Esîr el-Cezerî ve en-Nihâye fî ğarîbi'l-hadîs'i
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
HADİS USULÜ EDEBİYATI
I. Hadis Usulü Edebiyatı
A. Mütekaddimûn'a Aît Usûl Eserleri
1. er-Râmehurmüzi ve el-Muhaddisu'1-fâsıl'ı
2. el-Hakîm en-Neysâbûrî ve Ma'rifetu ulûmi'l-hadîs'i
3. Hatîb el-Bağdâdi ve el-Kifâye fî ilmi'r-rivâye'si.
B. Müteahhirûna Ait Usûl Eserleri
1. Kadı îyaz ve el-Hma'ı
2. el-Meyancî ve Mâ lâ yese'u'l-muhaddise Cehluh'u
3. İbnu's-Salah ve Ulûmu'l-hadis'i
4. Ulûmul-hadis'e Dayalı Usûl Eserleri
a. en-Nevevî ve et-Takrîb'i
b. îbn Kesîr ve İhtisâru Ulûmi'l-hadis'i
c. İbn Hacer ve Nuhbetü'l-fiker'i
5. es-Suyûti ve Te&rîbu'r-râvî'si
6. el-Kaasımî ve Kava'idü't-tahdis'i
7.Tâhir el-Cezâirî ve Tevcih u'n-nazar'ı
II. Yeni Hadis Usûlü Çalışmaları
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
HADİS EDEBİYATINDAN FAYDALANMA USÛLLERİ
I. Hadis Edebiyatından Hadis Bulmakta Faydalanmak
A. Hadislerin Kaynağını Bulmakla Îlgîlî Eserler
1. Etraf Kitabları ve Zehâiru'l-irievârîs
2.Miftâhlar
3. Müsteşriklerce Hazırlanmış Fihristler
a. Miftahu kunûzi's-Sünne
b. Concordance
Bir Uyulama
B. Bîr Hadîsîn Kaynağını Bulmakta İhtimaller Ve Baş Vurulacak Eserler
1. Araştırılacak Olan Söz Hadistir:
a. Hadisin Metni Bilinir.
b. Hadisin Konusu Bilinir.
c. Hadisin Şahabı Râvisi Bilinir.
d. Hadisin Pek Belirgin Bir Özelliği Bilinir.
2. Araştırlacak Sözün Hadis Olduğu Kesin Belli Değildir:
C. Tahrîc Edebiyatı
II. Hadis Edebiyatından Istılah Bulmakta Faydalanmak
A. Hadis Terimleriyle İlgili Arapça Eserler
Mu'cemu'l-Mustalahâtı'l-Hadisiyye
B. Hadîs Terimleriyle İlgili Türkçe Eserler
1. Hadis Istılahları
2. Hadis Istılahları Sözlüğü
III. Hadis Edebiyatından Şahıs ("Ravi, Rical") Bulmakta Faydalanmak
A. Rical Edebiyatı
1. Rical Tanımı İle İlgili Edebiyat
a. Genel Nitelikli Tanıtım Edebiyatı
aa. İbn Sa'd ve et-Tabakâtu'1-kübrâ'sı
et-Tabakâtul-kübrâ
bb. el-Buharî ve et-Târihu'1-kebîr'i.
cc. ez-Zehebî ve Siyeru a'lâmi'n-nübelâ'sı
dd. Ebû Nuaym ve Hilyetü'l-evliyâ'sı
b. Özel Nitelikli Tanıtım Edebiyatı
aa. Belli Râvî Tabakalarına Ait Eserler
1. İbn Abdilberr ve el-İstî'âb fi ma'rifeti'l-ashâb'ı
2. İbnu'1-Esîr ve Üsdul-ğâbe fî ma'rifeti's-Sahâbe'si
bb. İbn Hacer ve el-İsâbe'si
bb. Belli Kitablara Ait Ricali İle İlgili Edebiyat
el-Cem'u beyne ricâli's-Sahihayn
İs'âful-mubatta1 bi ricâlil-Muvatta'
Tehzibu't-Tehzîb
cc. Belli Vasıflara Sahip Ricalle İlgili Edebiyat
Tezkiretu'l-huffâz
Kitâbu's-sikât
el-Muğni fi'z-zuafâ
Mizânul-i'tidâl fi nakdi'r-ricâl
dd. Belli Bölge Ricali İle İlgili Eserler
Târîhu Bağdad
Dimcşk (Şam) Tarihi
Tarihu Isfahan
2.Rical Tenkidi Üe İlgili Edebiyat
a. İbn Ebî Hatim ve Kitabul-cerh ve't-ta'dil
B. Bîr Hadîs Ravîsinî Bulmada İhtimaller Ve Faydalanılacak Eserler
İhtimaller
6. râvî olarak güvenilirlik açısından durumu biliniyorsa
1. Muhammed b.Beşşâr
2. Yahya (b. Said el-Kattân el-Ahvel)
3. Şu'be (b.el-Haccac)
4. Ebu't-Teyyâh (Yezid b. Humeyd)
5. Enes (b.Mâlik)
IV. Hadîs Edebiyatından Faydalanmakta Yeni İmkanlar
SONUÇ
EKLER
Şii Hadis Edebiyatı Türkiye'de Hadis Çalışmaları
Şîi Hadis Edebiyatı
1. el-Küleynî ve el-Kâfî fi Usûli'd-din
2.El-Kummî Ve "Men lâ Yahzuruhu'l-Fakih"
3. et-Tûsî, Tehzibul-ahkâm ve el-İstibsâr
Türkiye'de Hadîs Çalışmaları
1876-1908 DÖNEMİ
1909-1928 DÖNEMİ
1929-1950 DÖNEMİ
1951-1976 DÖNEMİ
1976-1989 DÖNEMİ
BİBLİYOGRAFYA
Yorum Gönder