HADİSTE NASİH-MENSUH
Prof.Dr.Ali Osman KOÇKUZU
ÖNSÖZ
GİRİŞ
A - Hz. Peygamberin ve Sünnetinin İslâm Teşriindeki Yeri ve Gücü:
1 - Kabul Edenlere Göre Sünnet Ve Rasûl-İ Ekrem'e Uyma
2 - Muhaliflerine Göre Sünnet
B - Hadisle Amel Ve Nesh:
1. Başlangıcından Günümüze Kadar İslâm Topluluğu Ve . Hadisle Amel
2. Hadisle Amel'i Engelleyen Âmiller
a. Fıkıh Mezheplerinin Teşekkülü Ve Fukahâmn Hadis-İ Şeriflere Bakış Açısı :
a) Birinci Görüş :
b) İkinci Görüş :
b. Hadisle Amel'in İmkânsızlığı Ve Güçlüğü İddiaları
c - Nesh İddialarının Hadisle Amel'e Tesiri:
c - Nesih Literatürü Ve Tezin Kaynakları:
a) Müstakil, Nâsih-Mensûh Kitapları:
bb) Hadisteki Neshi İnceleyen Kitaplar :
Ahmed b. Hanbel (241 = 855) :
Ebû Dâvud es-Sicistânî (275 - 888) :
el-Ca'd, Ebû Bekr Muhammed b. Osman eş-Şeybânî (301/410 = 934) :
Ahmed b. İshâk el-Enbârî (318 = 930) :
Ebû Muhammed Kâstm b. 'İşba' el-Kurtubî en-Nahvî (340 = 951) ;
Abdüîkerim b. Hevâzin (465 = 1072):
el-Ca'berî, Bürhânüddin (732 = 1331) :
Abdülkâdir el-Bağdâdî (429 = 1037) :
Ahmed b. Muhammed en-Nehhâs (338 = 949)
Hüseyin b. Abdirrahmân el-Ehdel el-Yemenî :
Allâme Ebu't-Tayyib Sıddîk b. Hasen el-Kanûcî :
İmâm Şafiî (204 = 819) :
el-Esrem Ebu Bekir Ahmed b. Muhammed el-Horasânî (261/270 = 883) :
Ebû Bekr Muhammed b. Mûsâ el-Hâzimî (584 = 1188) :
Metodu :
Ebû Hafs Ömer b. Şahin el-Bağdâdî el-Vâiz (385 = 995) :
B) Usûl Kitaplarında Nesh Meseleleri :
3 - Son Araştırmalar :
4 - Tezin Kaynakları :
a - Kaynak Eserler :
b - Yardımcı Eserler :
GENEL OLARAK NESH
HADİSTE NÂSÎH-MENSÛH MESELESİ
I - Neshin Mâhiyeti :
A. Nesh Kelime Sinin Lügattaki Mânâları:
1.Lügat Kitaplarının Nesh Hakkındaki Sözleri :
2. Kur'ân-I Kerim'de Ve Hadislerde Nesh Kelimesi :
B. Neshin Istılahtaki Tarifi:
C - Nesh İfâde Eden Diğer Kelimeler:
II - Neshin Tarihçesi Ve Şümulü:
A - Tarih İçinde Nesih:
1- Semavî Dinlerin Birbirini Neshi :
2. Aynı Şerîat İçindeki Nesih :
a) Neshi Kabul Etmeyenler:
aa) Bedâ İsnâd Etmiş Olma Korkusu
bb) Neshin Husun-Rubh Meselesi île İrtibatlandınlması :
b - Neshi Kabul Edenler :
B. Beşerî Kanunlardaki Tekâmül Ve Dindeki Nesh Meselesi:
1. Kânunların Konuluş Gayeleri Ve Ömürleri :
2. Beşerî Kânunlarda Değişiklik Sebebleri:
a. Toplulukların Muhtelif Yönlerden Tekâmülü :
b. Görevin Bitişi :
c. Kânunun Görev Yapamayışı :
d. Baskılar
C - Nesih'teld Gâye; Hikmet Ve Faydalar:
a. Nesih Yoluyla Kaldırılandan Daha İyisinin; Hayırlısının Veya Denginîn Getirilmiş Olması :
b. Mükelleflerin Aczini Tesbit Ederek, Bilerek Kaldırma :
c. Emrin Mükellefe Ağır Gelişi Neticesi Hafifletme:
a. Beliren Bir İhtiyâcın Zamanla İzâlesi :
b. Evvelki Bir Emri Daha Uygunu İle Değiştirme :
2. Âlimlerin Tesbitine Çalıştıkları Hikmetlerden Bazıları:
III. İslâmı İlimlerde Neshin Ele Alınışı:
A. İslâmî İlimlerin Müstakil Hale Gelmediği Devrede Nesih Meselesine Bakış:
1. Asr"İ Sâadet Ve Nesih:
2. Tâbiûn Ve Daha Sonrakilerin Zamanında Nesih :
B. Usul Bilgilerinin Geliştiği Ve İlimlerin Müstakil Hale Geldiği Devrede, Nesih Meselesinin Ele Alınışı:
1. Fıkıh Usûlcüleri ve Nesih :
a. Tarifler :
b. Neshin İsbâtı:
c. Nesihle İlgili Şartlar :
d. Mensûh İle Amel Edilınesi :
e. Nesihteki Bedel Meselesi :
f. Haberler Ve Nesih :
g. Hüküm ve Tilâvet Neshi:
h. Âyetler Ve Hadisler Arası Nesih :
i. Nesihte Kavl-Fiil İlgisi:
k. İcmâ' Ve Nesih Münâsebetleri:
1.Kıyâs Ve Nesih :
m. Mefhûmun Neshi :
n. Ziyâde 'Ale'n-Nas Ve Nesih Meselesi :
o. Neshin Bilinme Yollan :
p. Nesh, İstisnâ-Tahsis Münâsebetleri ;
2 Müjessirler, Mütekellimler Ve Nesih ;
3. Muhadâisler Ve Nesih :
IV- Kur'ân-I Kerim Ve Sünnet Arasındaki Nesh Münasebeti:
A - Kur'ân'ın Kur'ân'ı (ayetin âyeti) Neshi
B - Sünnetin Kitab'la; Hadisin Âyetle Neshi:
C - Kitabın Sünnetle; Âyetin Hadisle Neshi:
Kabul Edenlerin Delilleri Ve Tatbikatta Nesih Örnekleri:
Birinci Delil:
İtirâz:
Îkinci Delil:
İtirâz :
Üçüncü Delil:
İtirâz:
Dördüncü Delil:
İtirâz:
Beşinci Delil :
îtiraz:
D - Hadîsin Hadisle; Sünnetin Sünnetle Neshi:
V - Neshin Tesbît Usulleri Ve Nesih Hadisesinin Bilinme Yolları
A - Hz. Peygamberin Tasrihi Üe Nesh Vak'asının Bilinişi:
B - Sahabenin Verdiği Bilgilerle Nesih Vak’asının Tespiti.
C -Târih Yoluyla (Kronolojik Olarak) Nesih Vak'asmın Tesbiti:
D - İcmâ İle Sabit Nesih Vak'aları (Neshin İcmâ' Yoluyla Bilinmesi)
İKİNCİ BÖLÜM
SÜNNETTEKİ NESİH VAK'ALARİ HADİSLERDE NÂSİH-MENSUH ÖRNEKLERİ
I - Temizlik Meselelerinde Nesih :
A -Sular, Boy Abdesti ;
I/I - Suyun Pislik Tutup Tutmaması:
2/2- Cünüb Olarak Uyuma (Sabahlama) :
3/3 - Ramazanda Cünüb Sabahlama:
4/4 - Guslü Gerektiren Şeyler Ve Nesih:
5/5 - Cinsî Münâsebette İâde :
6/6- Cum'a Gusul
7/7- Ölü Yıkayan Kişinin Guslü:
8/8- Gusülde Abdest:
9/9 - Hamam Yasağı Ve Neshi Î
10/10 - İnzâlsiz Raünâsebetin Guslü Gerektirip Gerektirmediği (Veya İksâl = Kaht) Meselesi:
İhtilâflar Ve Netice ;
B- Abdest Öncesi Hazırlık, Abdest, Teyemmüm :
11/1- Abdest Bozarken Yönelinecek Cihet İle İlgili Görüşler Ve Bu Mevzûdaki Nesih İddiası:
a. Rivayetler :
b. İhtilâflar ve Hüküm :
12/2 - Ayakta İken Küçük Abdest Bozma
13/3- Abdestli İken Tenasül Uzvuna Dokunmanın Abdesti Gerektirip Gerektirmediği:
a - Rivayetler :
b - İhtilâflar, Sonuç :
14/4 - Her Namaz İçin Abdest Yenileme Meselesi:
15/5 - Çıplak Ayağa Meshetme :
16/6 - Ateşte Pişen Yiyeceklerin Abdesti Gerektirip Gerektirmediği:
a. Meselenin Tasviri :
b - Rivayetler :
c. Îhtilâflar, Hükümler :
d. Netice :
17/7- Abdestin Sonunda Mendil Kullanma:
18/8 - Teyemmümün İcra Şekli Ve Nesih Meselesi:
19/9 - Teyemmümümün İmamlığı:
20/10 -Yağlı Yiyeceklerin Yenilmesi Sonu Ağız Yıkanması:
II - İbâdetlerde Nesih Örnekleri:
A - Namaz Ve Meselelerinde :
21/1 - Namaz Kılınabilecek Yerler:
22/2 - Kadınların Mescide Çıkmaları:
23/3 - Kadınların Elbisesi İle Namaz Kılma:
24/4 - Uyuyarak Veya Unutarak Namaz Geçirme:
25/5 - Namaz Kılan Kişinin Ayakkabısını Koyacağı Yer:
26/6 - Âmin Deyişte Cehir Veya Gizleme
27/7 - Besmelenin Namaz İçinde Cehren Veya Gizli Okunuşu:
28/8- İslâm Fıtratı Ve Nesih:
29/9- Bir Vakitte İki Namazi Namaz Kılanın Bir Başka Cemaatle Tekrar Namaz Kılması:
30/10 - Sabah Namazından Sonra Yan Tarafına Yatma:
31/11- Yatsıdan Sonra Oturma Veya Yatma:
32/12 - Akşamdan Sonra Kılınan İki Rek'at Nerede Kılınacaktır?:
33/13 - Akşamdan Sonra Kılınan İki Rek'atta Ne Okunacak?:
34/14 - Akşamdan Önce İki Rek'at Namaz;
35/15 - Secde Edilecek Mahal; Çamur Ve Su Durumu:
36/16 - Münferid Namaz:
37/17 - Namazda Ellerin Dizlerden Önce Yere Konması:
38/18 - Cenaze Namazında Alınacak Tekbirlerin Adedi:
39/19 - Ezanın Teşrii.
40/20 - Ezan Okuyandan Başka Bir Adamın İkâmet Etmesi
41/21- Ezan Ve İkâmette Adet Üşfâ' Ve İtiraf
42/22 - Namazda Elleri Omuzlara Kadar Kaldırma:
43/23- Cum'a Sonu. Kılınacak Namaz Miktarlı
44724 - Cum'a Günü Günün Yarısında, Namaz Kılma :
45/25 - Cum'a Namazında Okunacak Sûreler:
46/26 - Cum'a Gününde Duanın Kabul Saati:
4l/21 - Cum'a Namazının Hutbeden Önce Kılınışı Ve Neshi:
48/28 - İmâmın Okurken Yanıldığında Fethedilmesi:
49/29 - İmâmın Ardında Kıraat Meselesi Ve Nesih:
50/30 - Başkasının Evinde İmamlık Etme:
51/31- İmâmın Arkadakilere Göre Duruş Şekli (İmâm İle, Arkasındaki Me'mûm'un Namaz Esnasındaki Duruşları) :
52/32 - Mesbûkım, Namazdan Kaçırdığı Kısımları Önce Kılıp Bilâhare İmâma Uyması Ve Neshi:
53/33 - İmâmın Hatası Ve Cemâatin Namazının Durumu:
54/34 - Teşehhüd
55/35- Oturarak Namaz Kıldırdığında İmama Uyma:
56/36- Salât-İ Vüstâ Ve Nesih:
57/37 - İkindi Sonu Kılman Namaz:
58/38 - Borçluya Cenaze Namazının Kılmmayişi Ve Neshi:
59/39 - Müntehirin Cenaze Namazı
60/40- Mescitte İstilkâ:
61/41 - Kıble Tahvili Ve Nesih :
62/42- Müsâfirin Müsâfirliğinin Müddeti (Namazı Ne Kadar Müddetle Kısa Kılacaktır?)
63/43 - Seferde Namazları Birleştirme :
64/44- Îstiskâ Namazı Ve Hutbesi
67/47- Salât-İ Havf, Harpte Namazın Taksiri Ve Te'hîri:
69/49 - Namazda Etrafa Bakınma Ve Neshedilişi:
70/50 - Namazda Konuşma:
71/51 - Namazda İşaret:
69/49 - Namazda Etrafa Bakınma Ve Neshedilişi:
70/50 - Namazda Konuşma:
71/51 - Namazda İşaret:
72/52 - Namaz Kılanın Önünden Çeşitli Varlıkların Geçmesi Ve Sütre:
73/53 - Münafık Cenazelere Namaz Ve Nesih:
75/74- Mescit İçinde Cenaze Namazı:
75/55 - Necm Sûresinde Tilâvet Secdesi:
76/56 - Küsûf Namazı Ve Nesih Meselesi:
77/57 - Sabah Namazının İki Rek'at Sünnetinde Okunan Sûreler;
78/58 - Sabah Namazında İsfâr Ve Tağlis:
79/59 - Gece Namazının Miktarı.
80/60 - Duhâ Namazı:
81/61 - Resimle Örtülerin Duvara Asılması Ve Resme Karşı Namaz Klimanın Nesihle İlgisi:
82/62 - Rukû'dan Kalkışta Okunanlar:
83/63 - Sehiv Secdesinin Zamanı:
34/64 - Rükû' Esnasında Tatbik :
85/65 - Bayram Namazlarında Okunan Sûreler:
86/66 - Ezan Vakti Ve Yemeğin Hazır Olması:
87/67 - Namazda Uyuklama Ve Nesih:
88/68- Vitir İle İlgili Meseleler Ve Nesih:
a. Uykudan Önce Veya Sonra Vitrin Kılınması :
b. Fecrin Tulûndan Sonra Vitir :
c. Vitir Namazının Rek'at Olarak Miktarı :
d. Vitrin Farz Olup Olmadığı:
e. Vitirde Hangi Sûreler Okunur?
f. Vitir Namazının Kazası:
89/69 - Namazlarda Kunût Meselesi Ve Nesih:
a. Meselenin Tasvirî :
b. Rivayetler :
c. İhtilâflar Ve Nesih -Meselesi :
B - Oruç Ve Oruçla İlgili Meselelerdeki Nesih
90/1- Oruçlunun Kan Aldırması;
A. Meselenin Tasviri :
b. Rivayetler :
c. İhtilâflar, Hükümler Ve Netice :
91/2 - Oruçlunun Mübaşereti Ve Öpmesi:
93/3- Oruçta Visal;
93/4 - Tek Tek Cuma Ve Cumartesi Oruçları;:
a. Tek Başına Cuma Orucu :
b. Tek Başına Cumartesi Orucu :
94/5 - Ramazan Ayının Miktarı; Artışı, Eksilmesi:
95/6 - Belirli Günlerde Peygamberimizin Oruç Tutması:
96/7 - Her Ayda Üç Gün Oruç Ve Ramazanla Neshi:
97/8 - Seferde Oruç Veya İftar Etme :
98/9 - Sahurun Son Vakti:
100/10- Âşûrâ Orucu :
C - Hac Meseleleri Ve Nesih :
101/1- İhram Ve Güzel Koku Sürünme:
102/2- Hareme Ve Evlere Kapıdan Girmeme Âdeti Ve Neshi:
103/3 - İhrâmlı Kişi Ve Nikâh :
104/4 - Hacc'a Niyet Ederken Şart Koşmak;
105/5 - Harem Bölgesinin, Peygamberimize Ve Sahâbilerine Bir Müddet İçin Halâl Kılındığı Ve Hıllin Neshedildiğî:
D - Zekât Ve Diğer Mâlî Meselelerdekî Nesih Vak'a Ve İddiaları :
106/1 - Sıfırlardaki Zekâta Esas Olan Miktar Ve Nesih
107/2 - Hurma Telkihi Ve Nesih:
108/3 - Yüzük Takınma Ve İpekli Giyinme
109/4 - Hacamatın Gelirinden Nehiy Ve İzin:
110/5 -- Necş :
111/6- Ribâ Ve Nesih:
112/7 - Bazı Yiyecek Maddelerinin Satışları Ve Nesih:
113/8- Alışverişte Araya Girme:
114/9- Şuf'a Ve Nesih:
115/10- Sağılabilir Hayvanların Satışında Aldatma Ve Nesih:
116/11 - Köylünün Malını, Şehirlinin Satması,
117/12 - Ölü Hayvanın Derisinin Kullanılması Ve Nesih:
118/13- Arazinin Kiraya Verilişi Ve Nesih:
III- Muamelât Meselelerindeki Nesih Örnekleri
A - Muaşeret Ve Topluluk Meseleleri İle İlgilî Örnekler :
119/1- Peygamberimizin Kadınlarla Bey'atı Ve Nesih:
120/2 - Cenaze Takibinde Kadınlar:
121/3 - Kabir Ziyareti: Yasak Edilişi Ve Ruhsat Verilmesi:
a. Meselenin Tasviri :
b. Hadisler, Rivayetler:
c. Hükümler Ve Farklı Kanâalktr :
d. Netice :
122/4 - Cenaze İçin Ayağa Kalkma!
a. Meselenin Tasviri:
b. Rivayetler :
c. Tahlil ve Netice :
123/5 - Cenaze Konuncaya Kadar Oturma Yasağı Ve Bu Yasağın Neshedilmiş Olduğu:
a. Meselenin Tasviri:
b. Rivayetler ve İhtilâflar
124/6 - Geceleyin Cenaze Defni
125/7- Cenazenin Önünden Yürüme :
126/8 - Cüzamlı İle Temaslar Ve Nesih:
127/9 - Kadınların Döğülmesi Ve Nesih ;
128/10 - Boşama Şekilleri, Boşama İle İlgili Bazı Meseleler Ve Nesih İddiaları:
a. Üç Talâktan Sonra Dönüş Ve Bunun Neshedildiği:
b. Eâiza Kadına Verilen Talâk :
c. Süknâ Meselesi; Kocası Ölen Kadının İddetini Nereden Beklemesi Gerektiği Hususu :
129/11- Süt Kardeşliği Ve Nesih:
130/12 - Muvakkat Nikâh; Müt'a Ve Nesih:
a. Meselenin Tasviri :
b. Rivayetler ve İhtilâflar :
B - Suç Ve Cezalar, Harp Ve Sulh Meseleleri İle İlgilî Nesih İddiaları :
131/1 -: Müşriklerle Yardımlaşma Meselesi:
132/2 - Harbten Önce Düşmanı İslânıa Da'vet Ve Nesh:
133/3 - Haram Aylarında Harbetme Meselesi:
134/4 - Harbte Müşrik Kadın Ve Çocukların Öldürülmesi:
135/5 - Ateşle Kısas Ve Nesih:
136/6 - Müsle Ve Neshedilişi:
137/7- Nefl Ve Nesih Meselesi:
138/8- Seleb İle İlgili Hükümler Ve Nesih:
139/9 - Erkeğin Karısına Ait Bir Câriye İle Zinası
140/10- El Kesmeyi Gerektiren Hırsızlığın Miktarı:
141/11- Köpeklerin Öldürülüşü ve Neshi
142/12- Hastaların Okunması Ve Nesih Meselesi:
143/13 - Yılan Öldürme; Nehiy Ve Ruhsat:
144/14 - Kâfire Mukabil Müslümâmn Öldürülmesi:
145/14 - Muhsanın Recm Ve Celd Edilmesi:
146/16 - Sarhoşa Ölüm Cezası Ve Neshedilişi:
147/17- Kısas İle İlgili Bir Nesih Meselesi:
C - Adâb,Yeme-İçme, Giyinme Ve Diğer Bazı Konulardaki Örnekler :
148/1-2 - Kurban Eti:
a. Meselenin Tasviri Ve Özellikleri :
b. Rivayetler:
c. İhtilâflar, İlgili Hükümler :
d. Tahlil ve Netice :
149/2 - Ehlî Eşek Eti Yenilmesi Ve Neshi:
a. Meselenin Tasviri:
b. Rivayetler, İhtilâflar :
150/3 - İçinde Ehli Eşek Eti Pişirilmiş Kapların Kırılması İle İlgili Emir Ve Neshi:
151/4 - Îçki Kaplarının, Diğer Hizmetlerde Kullanılmasının Nehyi Ve Aynı Konudaki Nesh:
a. Meselenin Tasviri:
b. Rivayetler:
c - Bükümler, Farklı Görüşler:
d. Netice;
152/5 At Eti Yemenin Hükmü Ve Nesihle İlgisi:
153/6 - Bir Yere Dayanarak Yemek Yeme Ve Nesih:
154/7 - Ayakta Su İçmek:
155/8 - Tek Nefeste Su İçmek Ve Nesihle İlgisi:
156/9 - Fera' Ve Atîra Âdeti Ve Hükmü:
157/10 - Hicretin Vücûbu Ve Neshi:
158/11- Kedinin Artığı:
IV. MİSÂLLERLE İLGÎLÎ GENEL DEĞERLENDİRME
A. Misâllerin Dağılışı :
1. Temizlik Meseleleri :
2. İbâdetlerde Nesih İddiaları:
3. Muamelât Meselelerindeki Nesih Örnekleri:
B. Îslânun Diğer Talimatı Ve Nesih Meselesi:
1. Îtiltâdî Meselelerimiz Ve Nesih:
2. İbâdetlerimiz:
3. Muamelâta Ait Meseleler:
4. Fezâil, Kalbî Ameller Ve Ahlâkî Ta'ıimât:
C. Neshin Tesbiti Açısından Misâllerin Durumu :
1. Sabit Olan Nesih Vak'aları:
2. Şüpheli Ve İhtilaflı Nesih Vak'aları:
3. Sabit Olmayan Nesih İddiaları:
D. Vak'alarda Târih Unsuru Ve Kronolojik Sıralama :
1. Târihî Bilgiler Açısından Örneklerin Durumu:
a. Târih Belirtilen Vak'alar :
b.Tarih Belirtilmeyen Vak'alar:
2. Tarih Belirtilen Örneklerin Kronolojik Sıralanışı:
a. Mekke Devri :
b. Medine Devri:
SONUÇ
BİBLİYOGRAFYA
Yorum Gönder