Hadis Terimleri ~ Esahhu'l-Kutub

Esahhu'l-Kutub

“Kitapların en sahihi” demektir. Hadis kitapları içinde ihtiva ettiği hadisler itibariyle en sahih kabul edileni ifade etmekte kullanılmıştır. İmam Şafiî'ye göre esahhu'l-kutub, İmam Mâlik'in el-Muvatta'ıdır. “Hadis ilmi konusunda yeryüzünde İmâm Mâlik'in kitabından daha sahih bir kitap bilmiyorum” demiş olması buna hamledilir. Ancak onun bu sözü Sahih-i Buharî ve Sahih-i Müslim'in tasnifinden önce söylediği231, dolayısiyle el-Muvatta'ın es-Sahîhân henüz ortada yokken esahhu'l-kutub itibar edildiği ileri sürülerek Kur'ân-ı Kerim'den sonra en sahih kitabın Buhâri ile Müslimin kitapları olduğu söylenmiştir. “Buharî'nin kitabı es-Sahîhân'ın en sahihi, daha çok faydalı olanı, gerek zahiri, gerekse batınî daha fazla bilgi ihtiva edenidir. Müslim'in Buhâri'den faydalandığı ve onun Hadis İlminde bir benzeri olmadığını itiraf ettiği sabittir. Buharî'nin kitabının tercihine dair bütün bu zikrettiklerimiz âlimlerin büyük çoğunluğunun ve Hadis İlminin sırlarına vakıf, bu ilmin inceliklerini iyi bilen itkan ehlinin benimsediği görüştür.” 232 Bununla birlikte el-Hâkimu'n-Nîsâbûri'nin şeyhi Ebu Ali el-Hüseyn b. Ali en-Nisâbûrî, Müslim'in Sahihinin daha sahih, dolayısiyle esahhu'l-kutub olduğu görüşündedir. Bazı Mağrib âlimleri de aynı kanaattedirler. Ancak sahih kabul edilen görüş, Buharî'nin kitabını daha sahih kabul edenlerin görüşüdür. Ebu Bekri'l-İsmâ'ilî, Nese'î gibi âlimler de Sahih-i Buhârî'yi tercih etmişlerdir. 233 Sahih-i Buhârî'nin Müslim'in Sahih'ine tercih edilmesine, bunun sonucu olarak da esahhu'l-kutub sayılmasına sebep kabul edilen bazı özellikleri vardır, en-Nevevî, her iki kitabı mukayese ettikten sonra Buhârîyi tercih sebeplerini şöyle özetlemiştir: “Allah rahmet eylesin, Müslim'in usulü -ki bu usulü hakkında sahihinin mukaddimesinde icma bile naklehniştir- şudur: Ona göre “an” lafzı ile rivayette bulunan ravinin isnadı, şeyhi ile çağdaş oldukları takdirde bir araya geldikleri sabit olmasa bile mevsul hükmündedir. Halbuki Buhari, mu'an'inin isnadını şeyhi ile mülakatı sabit olmadıkça mevsûl saymaz. Öte yandan Müslim, caiz gördüğü bu hükümle bir arada uygulanması imkansız olan bir usul takibederek bir hadisi çeşitli tarîklarıyla bir araya toplamıştır. Gerçi onun eserinde baştan sona cevaz verdiği o usule göre hareket ettiğini söyleyemeyiz. Ancak Buhârî'nin kitabını kendi kitabına o usul üstün kılmıştır.” 234 es-Suyûtî, Sahih-i Buhârî'nin Sahih-i Müslim'e tercih sebeplerini daha ziyade senetlerindeki ittisal ve ravilerinin itkanında görür. 235Bu ve öteki önemli bazı sebepler göz önünde bulundurularak Buhârî'nin el-Câmi'us-Sahih'i Müslim'in aynı isimli eserinden üstün tutulmuş ve esahhu'l-kutub itibar edilmiştir.