Hadis Terimleri ~ Leyse Bihî Be'sun

Leyse Bihî Be'sun

Bk. La be'se bihî. “Zararsız, zararı yok” manasına ta'dil lafızlarındandır. İbn Ebi Hatim'İn tertibine göre ikinci, ez-Zehebı'nin tertibine göre üçüncü, İbn Haceri'l-Askalaninin tertibine göre ise dördüncü mertebeye aelalet eder. 592 İbn Ebî Hâtim'e göre bu ve benzeri ifadelerle adaletine hükmedilen râvinin hadisi yazılır ve gözden geçirilir. 593 İbnu’s-Salâh da İbn Ebi Hâtim'in görüşüne katılarak şöyle der: İbn Ebî Hatim “Hakkında lâ be'se bihi denen râvinin hadisleri yazılır ve gözden geçirilir” derken haklıdır; zira ta'dilin ikinci mertebesine delalet eden lafızlar, râvinin zabt şartına işaret etmezler. Bu yüzden hadisleri râvinin zabtının açığa çıkması için gözden geçirilir.” 594 Diğer taraftan la be'se bihi lafzı Yahya b. Maîn'in bir ifadesi dikkate alınırsa, râvinin sika olduğuna delâlet eder. Rivayete göre Ebu Hayseme bu tanınmış cerh ve ta'dil alimine “Fulânun leyse bihi be'sun (Falan râvi la be'se bihdir); Fulan ise zayftır diyorsun? Bu sözlerinden maksadın nedir?” diye sorar. Alimimiz şu cevabı verir. “Biri hakkında la be'se bihi dersem o sikadır. Da'if dersem bilki sika değildir. Hadisleri yazılmaz.” 595 Yahya b. Ma'în'in bu sözü üzerine sika lafzı ile la be'se bihi lafzının aynı seviyede ta'dile delâlet edip etmediği üzerinde münakaşalar olmuştur. İbnu's-Salâh'a göre Yahya b. Ma'inin sonradan İbn Ebi Hâtim'in tertibinde birinci mertebede bulunan ta'dil lafzı sika ile ikinci mertebedeki lâ be'se bihî lafzını bir manada kullanması kendisine has bir ıstılahtır. 596El-Irakî de İbnu's-Salâh'a katılır ve Yahya b. Ma'în iki lafzı bir gösterecek şekilde “Leyse bihi be'sun” dediğim, “sikadır” dediğim gibidir dememiş, sadece “biri hakkında “la be'se bin” dersem o sikadır.” demiştir. Sikanın ise mertebeleri vardır. Mutlak olarak sikaya delâlette her iki lafız müşterektir. Bununla beraber sika lafzı ile râvinin mevsukiyetinin ifadesi la be'se bihle ifadesinden daha yüksek derecededir, İbn Mehdî'nin “Haddesena Ebu Halde” dediğinde “sika mıydı?” diye sorulması üzerine “saduktu, me’ınundu, hayırlıydı, fakat sika Şu'be ve Sufyandı” cevabını vermesi de buna delâlet eder. Aynı şekilde el-Mervezî, Ahmed b. Hanbel'e “Abdulvehhab b. Atâ sika mıdır” diye sormuş o da “Sika kimdir biliyor musun? Sadece Yahya b. Sa'îd el-Kattandır” cevabını vermiştir. 597Şu hale göre Yahya b. Ma'in bahse konu sözüyle sika ve la be'se bih lafızlarının birbirine denk olduğunu belirtmiştir. 598 La be'se bihi ta'dil lafzı yerine bazı âlimler leyse bihî be'sun lafzını kullanmışlardır.