Hadis Kütüphanesi | مكتبة الحديث

 11. Hâkimin Hüküm Verirken İctihadda Bulunması

3594- Hıms halkından ve Muaz b. Cebel (radıyallahü anh)'in arkadaşlarından (olan) bir takım insanlardan rivâyet olunduğuna göre;

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) Muaz'ı Yemen'e göndermek istediği zaman ona şöyle sormuştur:

" Bir dava ile karşılaşırsan nasıl hüküm vereceksin?"

Muaz da şöyle cevap vermiştir:

Allahın Kitabıyla hüküm vereceğim. " Allah'ın kitabında (bir hüküm) bulamazsan?

Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın sünnetiyle.

" Ya Resûlallah'ın sünnetinde ve Allah'ın Kitabında da (bir hüküm) bulamazsan?"

Kendi görüşümle ictihad ederim, (hüküm vermekten) geri dönmem.

Bunun üzerine Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem) (Muaz'ın) göğsüne vurarak:

" Allah Rasûlünün elçisini Allah Rasûlü'nün arzusuna (muvafık hareket etmeye) muvaffak kılan Allah'a hamdolsun" demiştir.

Tirmizî, ahkâm 3; Ahmed b. Hanbel, V, 230, 236. 242.

3595- Muaz b. Cebel’den, diğer bir rivâyete göre de; Hazret-i Peygamber onu Yemen'e göndereceği zaman- (aralarında geçen konuşmayı anlatırken) bir önceki hadisin manasını zikretmiştir.

١١ - باب اجْتِهَادِ الرَّأْىِ فِي الْقَضَاءِ

٣٥٩٤ - حَدَّثَنَا حَفْصُ بْنُ عُمَرَ، عَنْ شُعْبَةَ، عَنْ أَبِي عَوْنٍ، عَنِ الْحَارِثِ بْنِ عَمْرِو بْنِ أَخِي الْمُغِيرَةِ بْنِ شُعْبَةَ، عَنْ أُنَاسٍ، مِنْ أَهْلِ حِمْصَ مِنْ أَصْحَابِ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّى اللّه عليه وسلّم لَمَّا أَرَادَ أَنْ يَبْعَثَ مُعَاذًا إِلَى الْيَمَنِ قَالَ ‏(‏ كَيْفَ تَقْضِي إِذَا عَرَضَ لَكَ قَضَاءٌ ‏) . قَالَ أَقْضِي بِكِتَابِ اللَّهِ . قَالَ ‏(‏ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فِي كِتَابِ اللَّهِ ‏) . قَالَ فَبِسُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلّى اللّه عليه وسلّم . قَالَ ‏(‏ فَإِنْ لَمْ تَجِدْ فِي سُنَّةِ رَسُولِ اللَّهِ صلّى اللّه عليه وسلّم وَلاَ فِي كِتَابِ اللَّهِ ‏) . قَالَ أَجْتَهِدُ رَأْيِي وَلاَ آلُو . فَضَرَبَ رَسُولُ اللَّهِ صلّى اللّه عليه وسلّم صَدْرَهُ وَقَالَ ‏(‏ الْحَمْدُ لِلَّهِ الَّذِي وَفَّقَ رَسُولَ رَسُولِ اللَّهِ لِمَا يُرْضِي رَسُولَ اللَّهِ ‏)‏ ‏.‏

٣٥٩٥ - حَدَّثَنَا مُسَدَّدٌ، حَدَّثَنَا يَحْيَى، عَنْ شُعْبَةَ، حَدَّثَنِي أَبُو عَوْنٍ، عَنِ الْحَارِثِ بْنِ عَمْرٍو، عَنْ نَاسٍ، مِنْ أَصْحَابِ مُعَاذٍ عَنْ مُعَاذِ بْنِ جَبَلٍ، أَنَّ رَسُولَ اللَّهِ صلّى اللّه عليه وسلّم لَمَّا بَعَثَهُ إِلَى الْيَمَنِ فَذَكَرَ مَعْنَاهُ ‏.‏

 10. Hâkimin Müslümanların İdare Ve Himayesi Altında Yaşaman Gayri Müslimlerin Davasına Bakması

3592- İbn Abbâs'tan, şöyle dediği rivâyet olunmuştur:

" Sana gelirlerse ister aralarında hükmet, ister onlara yüz çevir" Mâide, (5) 42. (âyeti kerimesi) neshedilmiştir. (Çünkü Yüce Allah daha sonra indirdiği başka bir âyet-i kerimesinde):

" Ve aralarında Allah'ın indirdiği ile hükmet" buyurmuştur. Mâide, (5) 49.

3593- İbn Abbâs'tan rivâyet olunmuştur; dedi ki:

" Sana gelirlerse, ister aralarında hüküm ver ister onlardan yüz çevir" Mâide, (5) 42. âyet(i ile) bunun devamı (olan), " Ve eğer hüküm verirsen aralarında adaletle hüküm ver. Çünkü Allah adalet yapanı sever." âyet(i) indiği sırada Nadîr oğullan Kureyzâ oğullarından (birini) öldürdüklerinde (onlara) diyetin yarısını öderlerdi. (Fakat) Kureyza oğullan Nadîr oğullarından (birini) öldürdüler mi (onlara) tam diyet öderlerdi. (Bu âyetlerin inmesi üzerine) Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem), onların arasında adaletle hüküm verme esasını getirdi.

Ahmed b. Hanbel, I, 363.

١٠ - باب الْحُكْمِ بَيْنَ أَهْلِ الذِّمَّةِ

٣٥٩٢ - حَدَّثَنَا أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْمَرْوَزِيُّ، حَدَّثَنِي عَلِيُّ بْنُ حُسَيْنٍ، عَنْ أَبِيهِ، عَنْ يَزِيدَ النَّحْوِيِّ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ ‏{‏ فَإِنْ جَاءُوكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ ‏}‏ فَنُسِخَتْ قَالَ ‏{‏ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِمَا أَنْزَلَ اللَّهُ ‏}‏ ‏.‏

٣٥٩٣ - حَدَّثَنَا عَبْدُ اللَّهِ بْنُ مُحَمَّدٍ النُّفَيْلِيُّ، حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ سَلَمَةَ، عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ إِسْحَاقَ، عَنْ دَاوُدَ بْنِ الْحُصَيْنِ، عَنْ عِكْرِمَةَ، عَنِ ابْنِ عَبَّاسٍ، قَالَ لَمَّا نَزَلَتْ هَذِهِ الآيَةُ ‏{‏ فَإِنْ جَاءُوكَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ أَوْ أَعْرِضْ عَنْهُمْ ‏}‏ ‏{‏ وَإِنْ حَكَمْتَ فَاحْكُمْ بَيْنَهُمْ بِالْقِسْطِ ‏}‏ الآيَةَ قَالَ كَانَ بَنُو النَّضِيرِ إِذَا قَتَلُوا مِنْ بَنِي قُرَيْظَةَ أَدَّوْا نِصْفَ الدِّيَةِ وَإِذَا قَتَلَ بَنُو قُرَيْظَةَ مِنْ بَنِي النَّضِيرِ أَدَّوْا إِلَيْهِمُ الدِّيَةَ كَامِلَةً فَسَوَّى رَسُولُ اللَّهِ صلّى اللّه عليه وسلّم بَيْنَهُمْ ‏.‏

 9. Hakimin Öfkeli İken Hüküm Vermesi

3591- Abdurrahman b. Ebî Bekre'nin, babası (Ebû Bekre)'den naklettiğine göre;

Ebû Bekre, (Sicistan'da hâkimlik görevinde bulunan Ubeydullah isimli) oğluna bir mektup yazarak, Resûlüllah (sallallahü aleyhi ve sellem)'ın şöyle buyurduğunu bildirmiştir:

" Hâkim öfkeli iken iki kişi arasında hüküm veremez."

Buharî, ahkâm 13; Müslim, akdiye 16; Tirmizî, ahkâm 7; Nesâî, kudât 32; İbn Mâce, ahkâm 4; Ahmed b. Hanbel, V, 36, 38, 46, 52.

٩ - باب الْقَاضِي يَقْضِي وَهُوَ غَضْبَانُ

٣٥٩١ - حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ كَثِيرٍ، أَخْبَرَنَا سُفْيَانُ، عَنْ عَبْدِ الْمَلِكِ بْنِ عُمَيْرٍ، حَدَّثَنَا عَبْدُ الرَّحْمَنِ بْنُ أَبِي بَكْرَةَ، عَنْ أَبِيهِ، أَنَّهُ كَتَبَ إِلَى ابْنِهِ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ صلّى اللّه عليه وسلّم ‏(‏ لاَ يَقْضِي الْحَكَمُ بَيْنَ اثْنَيْنِ وَهُوَ غَضْبَانُ ‏)‏ ‏.‏