157- باب ما يقرأ في صلاة الجنازة
كبر أربع تكبيرات. يتعوذ بعد الأولى ثم يقرأ فاتحة الكتاب، ثم يكبر
الثانية، ثم يصلي على النبي صَلَّى اللَّهُ عَلَيهِ وَسَلَّم فيقول: اللهم
صل على محمد وعلى آل محمد. والأفضل أن يتممه بقوله: كما صليت على إبراهيم
إلى قوله حميد مجيد، ولا يفعل ما يفعله كثير من العوام من قولهم: { إن
اللَّه وملائكته يصلون على النبي } الآية (56 الأحزاب) فإنه لا تصح صلاته
إذا اقتصر عليه، ثم يكبر الثالثة ويدعو للميت وللمسلمين بما سنذكره من
الأحاديث إن شاء اللَّه تعالى، ثم يكبر الرابعة ويدعو. ومن أحسنه: اللهم لا
تحرمنا أجره، ولا تفتنا بعده، واغفر لنا وله. والمختار أنه يطول الدعاء في
الرابعة خلاف ما يعتاده أكثر الناس؛ لحديث ابن أبي أوفى الذي سنذكره إن شاء
اللَّه تعالى (انظر الحديث رقم 937) فأما الأدعية المأثورة بعد التكبيرة
الثالثة فمنها:
CENÂZE NAMAZINDA OKUNACAK
DUALAR
(157)Chapter: Supplications in Funeral Prayers
Cenâze namazının tarifi (şâfiîlere
göre):
Cenaze namazı kılan kişi, namaz
müddetince dört tekbir alır. Birinci tekbiri alınca eûzu besmele
çeker ve Fâtiha sûresini okur. İkinci tekbirden sonra “Allahümme
salli alâ Muhammed’in ve alâ âli Muhammed” diye Nebî sallallahu
aleyhi ve sellem’e salevât getirir. Tamamını okuyarak “kemâ salleyte
alâ İbrâhîme ve alâ âli İbrahîm inneke hamîdün mecîd” demesi daha iyi
olur. Halkın birçoğunun yaptığı gibi “innallâhe ve melâiketehû yusallûne
ale’n-Nebiyy yâ eyyühellezîne âmenû sallû aleyhi ve sellimû teslimâ”
âyetini okumaz. Zira bu ayeti okumakla kalır da Hz. Peygamber’e salevât
getirmezse, namazı sahih olmaz. Üçüncü tekbirden sonra ölüye ve
bütün müslümanlara -inşallah biraz sonra zikredeceğimiz- hadislerdeki
dualardan biri ile dua eder. Daha sonra dördüncü tekbiri alır ve
dua okur. Şu dua, burada okuyacağı duaların en güzellerindendir:
“Allahım! Bunun sevabından bizi mahrum etme. Ondan sonra bizi fitneye
düşürme!. Bizi ve onu bağışla!”
İbn Ebû Evfâ hadisini esas alarak
dördüncü tekbirden sonra yapılacak duayı -halkın çoğunun âdeti
hılâfına- uzatmak Şâfiîler’in tercih ettiği bir uygulamadır.
(Hanefîler’e göre birinci tekbirden sonra Fâtiha okunmaz ve dördüncü
tekbirden sonra da herhangi bir dua yapılmaz.)
Üçüncü tekbirden
sonra okunmak üzere Hz. Peygamber’den nakledilen bazı (me’sûr) dualar
şunlardır:
Hadisler
عن أبي عبدِ الرحمنِ عوفِ بن مالكٍ رضي اللَّه عنه قال : صلَّى رسول اللَّه صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عَلى جَنَازَةٍ ، فَحَفِظْتُ مِنْ دُعائِهِ وَهُو يَقُولُ : « اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ ، وارْحمْهُ ، وعافِهِ ، واعْفُ عنْهُ ، وَأَكرِمْ نزُلَهُ ، وَوسِّعْ مُدْخَلَهُ واغْسِلْهُ بِالماءِ والثَّلْجِ والْبرَدِ ، ونَقِّه منَ الخَـطَايَا، كما نَقَّيْتَ الثَّوب الأبْيَضَ منَ الدَّنَس ، وَأَبْدِلْهُ دارا خيراً مِنْ دَارِه ، وَأَهْلاً خَيّراً منْ أهْلِهِ، وزَوْجاً خَيْراً منْ زَوْجِهِ ، وأدْخِلْه الجنَّةَ ، وَأَعِذْه منْ عَذَابِ القَبْرِ ، وَمِنْ عَذَابِ النَّار » حَتَّى تَمَنَّيْتُ أَنْ أَكُونَ أنَا ذلكَ المَيِّتَ . رواه مسلم .
937. Ebû Abdurrahman Avf İbni Mâlik radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir:
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem bir cenaze namazı kıldı. Onun şöyle dua ettiğini duydum ve ezberledim:
“Allahım! Onu bağışla, ona rahmet et, onu azap ve sıkıntılardan koru. Kusurlarını affet. Cennetten nasibini ihsan et, gireceği yeri(kabrini) genişlet! Onu su ile, karla ve buzla yıka. Beyaz giysileri kirden (ve pisten) temizler gibi onu günahlarından arındır. Kendi evinden daha güzel bir ev, ailesinden daha hayırlı bir aile, eşinden daha hayırlı bir eş ver. Onu cennete koy, kabir ve cehennem azabından koru.”
İbni Avf diyor ki, bu güzel duaları duyunca “keşke ölen ben olsaydım” diye içimden geçirdim.
Müslim, Cenâiz 85. Ayrıca bk. Tirmizî, Cenâiz 38 ; İbni Mâce, Cenâiz 23
Abu 'Abdur-Rahman 'Auf bin Malik (May Allah be pleased with him) reported:
The Messenger of Allah (ﷺ) offered a funeral prayer and I memorized his supplication. He (ﷺ) prayed: "Allahummaghfir lahu, warhamhu, wa 'afihi, wa'fu 'anhu, wa akrim nuzulahu, wa wassi' mudkhalahu, waghsilhu bil-ma'i wath-thalji wal-baradi, wa naqqihi minal-khataya, kama naqqaytath-thawbal-abyada minad-danasi, wa abdilhu daran khairan min darihi, wa ahlan khairan min ahlihi, wa zawjan khairan min zawjihi, wa adkhilhul-Jannata, wa a'idh-hu min 'adhabil- qabri, wa min 'adhabin-nar [if the dead person is a woman, one should change the ending of certain words in this supplication from hu to ha] (O Allah! Forgive him, bestow mercy upon him, pardon him, accord him a noble provision and make his grave spacious, wash him with water, snow and hail, purify him from sins as You have purified the white garment from soiling, give him a better abode in place of his present one, and a better family in exchange of his present one, and a better spouse in place of his present wife; admit him to Jannah and protect from the trial in the grave and punishment in the Hell)." (After hearing this supplication of the Messenger of Allah (ﷺ), Abu' Abdur-Rahman 'Auf bin Malik (May Allah be pleased with him) said: I wished I had been that dead man.
[Muslim].
[next]
وعن أبي هُريرة وأبي قَتَادَةَ ، وأبي إبْرَاهيمَ الأشْهَليَّ عنْ أبيه ، وأبوه صَحَابيٌّ رضي اللَّه عنهم ، عَنِ النبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم أنَّه صلَّى عَلى جَنَازَة فقال : « اللَّهم اغفر لِحَيِّنَا وَميِّتِنا ، وَصَغيرنا وَكَبيرِنَا ، وذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا ، وشَاهِدِنا وَغائِبنَا . اللَّهُمَّ منْ أَحْيَيْتَه منَّا فأَحْيِه على الإسْلامِ ، وَمَنْ توَفَّيْتَه منَّا فَتَوَفَّهُ عَلى الإيمانِ ، اللَّهُمَّ لا تَحْرِمْنا أَجْرَهُ ، وَلا تَفْتِنَّا بَعْدَهُ » رواه الترمذي من رواية أبي هُرَيْرةَ والأشهَليِّ ، ورواه أبو داود من رواية أبي هريرة وأبي قَتَادَةَ . قال الحاكم : حديث أبي هريرة صَحيحٌ على شَرْطِ البُخاريِّ ومُسْلِمٍ ، قال الترْمِذي قال البخاريُّ : أَصحُّ رواياتِ هذا الحديث روايةُ الأَشْهَليِّ . قال البخاري : وَأَصَحُّ شيء في هذا الباب حديث عوْفِ بن مالكٍ .
938. Ebû Hüreyre, Ebû Katâde ve Ebû İbrahim el-Eşhelî’nin sahâbî olan babasından radıyallahu anhüm rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem bir cenaze namazı kıldı ve şöyle dua etti:
“Allahım! Dirilerimizi ve ölülerimizi, küçüklerimizi ve büyüklerimizi, erkeklerimizi ve kadınlarımızı, burada bulunanlarımızı ve bulunmayanlarımızı bağışla! Allahım! Bizden hayatta bırakacaklarını İslâm üzre yaşat. Öldüreceklerini iman ile öldür. Bizi bu cenazede bulunmanın sevabından mahrum etme ve ondan sonra bizi fitneye düşürme!”
Tirmizî, Cenâiz 38 (Eşhelî ve Ebû Hüreyre’den); Ebû Dâvûd, Cenâiz 56 (Ebû Hüreyre ve Ebû Katâde’den). Ayrıca bk. Nesâî, Cenâiz 77; İbni Mâce, Cenâiz 23
Hâkim’e göre, Ebû Hüreyre’nin rivayeti, Buhârî ve Müslim’in şartlarına göre “sahih”tir. Tirmizî, Buhârî’nin “bu hadisin rivayetlerinin en sahihi Eşhelî’ninkidir” dediğini nakletmiştir. Yine Buhârî “Cenâze duaları konusundaki rivayetlerin en sahihi Avf İbni Mâlik’in hadisidir” demiştir.
Abu Hurairah, Abu Qatadah, and Abu Ibrahim Al-Ash-hali (May Allah be pleased with them) reported:
The Prophet (ﷺ) offered a funeral prayer and said: "Allahummaghfir lihaiyina wa maiyitina, wa saghirina wa kabirina, wa dhakarina wa unthana, wa shahidina wa gha'ibina. Allahumma man ahyaiytahu minna, fa'ahyihi 'alal-Islam, wa man tawaffaiytahu minna, fatawaffahu 'alal-Iman. Allahumma la tahrimna ajrahu, wa la taftinna ba'dahu (O Allah, forgive our living and our dead, our present and our absent, our young and our old, our male and our female. O Allah, whosoever of us You keep alive, keep him alive (faithful) to Islam, and whosoever of us You cause to die, let him die having Iman. O Allah, do not deprive us of our reward (for being patient) and do not subject us to trials after his death."
[Abu Dawud and At-Tirmidhi].
[next]
وعن أبي هُريْرَةَ رَضِي اللَّهُ عَنْهُ قال : سمعتُ رَسُول اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يقول : « إذ صَلَّيْتُم عَلى المَيِّت ، فأَخْلِصُوا لهُ الدُّعاءَ » رواه أبوداود.
939. Ebû Hüreyre radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre, “Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’i şöyle buyururken dinledim” demiştir:
“Cenaze namazı kıldığınız zaman, ölen kimseye ihlâsla dua ediniz!”
Ebû Dâvûd, Cenâiz 56
Abu Hurairah (May Allah be pleased with him) reported:
I heard the Messenger of Allah (ﷺ) saying: "When you pray over the dead, make a sincere supplication for him."
[Abu Dawud].
[next]
وعَنْهُ عَنِ النَّبيِّ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم في الصَّلاةِ عَلى الجَنَازَة : « اللَّهُمَّ أَنْت ربُّهَا ، وَأَنْتَ خَلَقْتَها، وأَنْتَ هَديْتَهَا للإسلامِ ، وَأَنْتَ قَبَضْتَ رُوحَهَا ، وَأَنْتَ أَعْلمُ بِسِرِّها وَعَلانيتِها، جئْنَاكَ شُفعاءَ لَهُ فاغفِرْ لهُ » . رواه أبو داود .
940. Yine Ebû Hüreyre’den rivayet edildiğine göre Nebî sallallahu aleyhi ve sellem cenaze namazında şöyle dua etmiştir:
“Allahım! Bu cenazenin Rabbi sensin, onu sen yarattın, İslâm’a sen hidâyet ettin. Şimdi onun ruhunu da sen aldın. Onun gizlisini-açığını en iyi sen bilirsin. Biz senin huzuruna, ona şefaatçi olarak geldik, onu bağışla!”
Ebû Dâvûd, Cenâiz 56
Abu Hurairah (May Allah be pleased with him) reported:
The Prophet (ﷺ) supplicated in course of funeral prayer: "Allahumma Anta Rabbuha, wa Anta khalaqtaha, wa Anta hadaytaha lil-Islam, wa Anta qabadta ruhaha, wa Anta a'lamu bisirriha wa 'alaniyyatiha, ji'naka shufa'a'a lahu [if the dead person is a man, or laha if the dead person is a woman], faghfir lahu [or laha, if it is a woman] (O Allah, You are its Rubb; You created it; You guided it to Islam; You have taken its life back and You know best its insight and outer condition. We have come as intercessors, so forgive him)."
[Abu Dawud].
[next]
وعن واثِلة بنِ الأسقعِ رضيَ اللَّه عنه قال : صَلَّى بِنَا رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم عَلى رجُلٍ مِنَ المُسْلِمينَ ، فسمعته يقولُ : « اللَّهُمَّ إنَّ فُلانَ ابْنَ فُلان في ذِمَّتِكَ وحَلَّ بجوارك، فَقِهِ فِتْنَةَ القَبْر ، وَعَذَابَ النَّارِ ، وَأَنْتَ أَهْلُ الوَفاءِ والحَمْدِ ، اللَّهُمَّ فاغفِرْ لهُ وَارْحَمْهُ ، إنكَ أَنْتَ الغَفُور الرَّحيمُ »َ رواه أبو داود .
941. Vâsile İbnü’l-Eska‘ radıyallahu anh’den rivayet edildiğine göre şöyle demiştir:
Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem, bize müslümanlardan birinin cenaze namazını kıldırmıştı. Onun şöyle dua ettiğini duydum:
“Allahım! Falan oğlu falan sana emanettir ve senin güvencene sahiptir. Artık onu kabir fitnesinden ve cehennem azabından koru. Sen sözünde duran ve hamde lâyık olansın. Allahım! Onu bağışla ve ona rahmet et. Şüphesiz bağışlayan ve merhamet eden sensin..”
Ebû Dâvûd, Cenâiz 56; İbni Mâce, Cenâiz 23
Wathilah bin Al-Asqa' (May Allah be pleased with him) reported:
The Messenger of Allah (ﷺ) led the funeral prayer of a Muslim man in our presence, and I heard him saying "Allahumma inna [name of the dead person] fi dhimmatika wa habli jiwarika, faqihi fitnatal- qabri; wa 'adhaban-Nari, wa Anta ahlul-wafa'i wal-hamdi; Allahumma faghfir lahu warhamhu, innaka Antal-Ghafur-ur-Rahim [If the dead person is a woman, one can change hu in some words here with ha] [O Allah, (so-and-so son of so-and-so) is in Your Protection and inside the surroundings of Your Refuge. Safeguard him from the trial of the grave and the punishment of the Hell. You keep Your Promise and You deserve to be praised. O Allah! Forgive him and be merciful to him. Indeed, You are the Forgiving, the Merciful]."
[Abu Dawud].
[next]
وعن عبد اللَّه بنِ أبي أوْفى رضي اللَّه عنهما أَنَّهُ كبَّر على جَنَازَةِ ابْنَةٍ لَهُ أَرْبَعَ تَكْبِيراتٍ ، فَقَامَ بَعْدَ الرَّابِعَةِ كَقَدْرِ مَا بَيْنَ التَّكْبيرتيْن يَسْتَغفِرُ لهَا وَيَدْعُو ، ثُمَّ قال : كَانَ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَصْنَعُ هكذَا وفي رواية : « كَبَّرَ أَرْبعاً فمكث سَاعةً حتَّى ظَنَنْتُ أَنَّهُ سيُكَبِّرُ خَمْساً ، ثُمَّ سلَّمَ عنْ يمِينهِ وَعَنْ شِمالِهِ ، فَلَمَّا انْصَرَف قُلْنا لَهُ : مَا هذا ؟ فقال : إنِّي لا أزيدُكُمْ عَلى مَا رَأَيْتُ رسُولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم يَصْنَعُ ، أوْ : هكذا صَنعَ رسولُ اللَّهِ صَلّى اللهُ عَلَيْهِ وسَلَّم . رواه الحاكم وقال : حديث صحيح .
942. Abdullah İbni Ebû Evfâ radıyallahu anhümâ’dan rivayet edildiğine göre o, kızının cenaze namazında dört defa tekbir aldı. Dördüncü tekbirden sonra, iki tekbir arasında durduğu kadar durup kızının bağışlanmasını diledi ve ona dua etti. Sonra da “Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem böyle yapardı” dedi.
Bir başka rivayette şu ifadeler yer almaktadır: “Dört tekbir aldıktan sonra o kadar bekledi ki, biz onun beşinci defa tekbir alacağını sandık. Sonra sağına ve soluna selâm verdi. Namazdan sonra; “Bu yaptığın nedir?” dedik. O da bize, “Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem’in yaptığını gördüğüm şeye bir ilave yapmış değilim,” ya da “Resûlullah sallallahu aleyhi ve sellem böyle yapardı” diye cevap verdi.
Hâkim, el-Müstedrek, I, 360 (Hâkim, “hadis sahihtir” der). Ayrıca bk. İbni Mâce, Cenâiz 24
'Abdullah bin Abu Aufa (May Allah be pleased with them) reported:
While offering the funeral prayer of one of his daughters, he recited four Takbir, and after the fourth Takbir he continued standing for a time equal to an interval between two Takbir, praying for her and seeking Allah's forgiveness for her." Then he said: "The Messenger of Allah (ﷺ) used to do so."
Another narration is: He (Abdullah) recited four Takbir and remained standing in prayer for some time till we thought that he would recite the fifth Takbir. Then he gave Salam on the right and on the left. When he turned aside, we asked him about it. He replied: "I would add nothing to what I saw the Messenger of Allah (ﷺ) doing," or he said: "The Messenger of Allah (ﷺ) used to do so."
[Al-Hakim].