Hadis Kütüphanesi | مكتبة الحديث

İrbad bin Sâriye (r.a.)

Tebük Gazvesi, Müslümanların büyük sıkıntı ve eziyetlere maruz kaldıkları bir savaştır. Bilhassa mali bakımdan bir hayli zorluk çektiklerini, bazı âyetlerden ve hadislerden anlamaktayız. Hz. Osman (r.a.) ordunun teçhizatı için bin dinar verirken, Resûlullah (a.s.m.) çok memnun olmuş ve onun hakkında, “Yâ Rabbi, ben ondan razıyım, sen de ondan razı ol!”[1]şeklinde dua etmişti. Müslümanların bir kısmı harbe katılmak için can attıkları hâlde giyecek, binecek ve sair teçhizat az olduğu için katılamamış ve üzüntüyle gözyaşı dökmüşlerdi. Kur’ân’da bu sahabiler şöyle anılmaktadır:

“Kendilerini bindirip sevk etmek için sana geldiklerinde, ‘Sizi bindirecek bir binek bulamıyorum.’ deyince, harcayacak bir şey bulamadıklarından dolayı üzüntüden gözleri yaş dökerek dönen kimselere de sorumluluk yoktur.”[2]

Bu âyetin izahıyla ilgili olarak İbni İshak şöyle rivayet etmektedir:

“Bazı Müslümanlar, Resûlullah’a geldi. Bunlar fakirdi. Resûlullah’tan binek istediler. Resûlullah’ın yanında onlara verecek binek yoktu. Gözleri yaşlı bir vaziyette, Allah yolunda harcayacak bir şeyleri olmadığı için üzüntü içinde geri gördüler.”[3]

Bunların altısının Ensar’dan olduğunu kaydeden İbni İshak, aralarında Suffe’nin en yaşlı sahabilerinden olan İrbad bin Sâriye’yi de (r.a.) kaydetmektedir.

Suffe Medresesi’nde Resûlullah’tan hakikat dersini alan bu kahraman sahabi, Tebük Seferi’ne katılamayan diğer sahabilerle birlikte Kur’ân’ın senasına mazhar olmuştur. Bunların, sefere iştirak edememiş olmakla beraber, Peygamberimizin beyanlarına göre, katılanların sevapları kadar sevaba nail olduklarını anlıyoruz. Resûlullah Efendimiz, onlar hakkında şöyle buyurmaktadır:

“Şüphesiz, Medine’de öyle bir cemaat var ki, yürüdüğünüz yol boyunca ve geçtiğiniz her derede sizlerle sevap bakımından beraber idiler.”

Bunun üzerine sahabiler, “Yâ Resûlallah, onlar Medine’de oldukları hâlde mi?!” diye sordular. Resûlullah şöyle buyurdu:

“Evet, Medine’de oldukları hâlde… Zira mazeretleri, onları cihattan alıkoydu.”[4]

İrbad bin Sâriye, Resûlullah’ın en yaşlı sahabilerinden biriydi. Cenâb-ı Hak kendisine uzun ömür ihsan etmişti. Hattâ Allah’a kavuşmak için sık sık dua ederdi: “Ey Allah’ım, yaşım ilerledi, kemiklerim zayıfladı, beni huzuruna al!”[5]

İrbad bin Sâriye, Resûlullah’ın sohbetlerine devamlı katılan ve onun sadık talebelerindendi. Zaman zaman Resûlullah ile ilgili hatıralarını anlatan İrbad bin Sâriye, bir sabah namazından sonra Hz. Peygamber’in sahabilere dönerek tesirli bir vaaz yaptığını ve sahabilerin korkuyla ağladıklarını nakletmektedir.

Hz. İrbad şöyle devam etmektedir:

Sahabilerden biri, “Yâ Resûlallah, bu aynen veda eden birinin vaazı gibi! O hâlde bize ne tavsiye edersiniz?” deyince, Resûlullah ona cevaben şöyle buyurdu:

“Allah’tan korkmayı, Habeşli bir köle dahi olsa idarecinizi dinleyip itaat etmenizi tavsiye ederim. İçinizde benden sonra yaşayanlar birçok ihtilafa şahit olacaklardır. Siz, o zaman benim sünnetime ve Hulefâ-i Râşidîn’in yoluna sımsıkı sarılınız. Onlara tabi olmak için elinizden gelen gayreti gösteriniz. Bid’atlardan kaçınınız. Sonradan ortaya çıkan her şey bid’attır, her bid’at ise dalalettir.”[6]

Hicrî 75 tarihinde vefat eden bu büyük sahabi, hayatının bir bölümünü Şam’da geçirmiş, bir bölümünü de Humus’ta tamamlamıştır. Yaşlılığına rağmen, dinin yüce hakikat ve güzelliklerini son nefesine kadar yaymayı gaye bilmiştir.

Allah ondan razı olsun!

_____________________________

[1]Sîre, 4: 161.
[2]Tevbe Sûresi, 92.
[3]Sîre,4: 161.
[4]İbni Mâce, Cihad: 6.
[5]Hilye, 2: 14.
[6]Ebû Dâvud, Sünnet: 6; Üsdü’l-Gàbe, 3: 399.

Sahabiler Ansiklopedisi

Sahabiler Hakkında

Dört Halife ve Cennetle Müjdelenenler

Erkek Sahabiler

Hanım Sahabiler

Peygamberimizin Eşleri

Peygamberimizin Çocukları ve Torunları

Hadis Kütüphanesi

H A D İ S

K Ü T Ü P H A N E S İ

İmrân bin Husayn (r.a.)

Hz. İmrân (r.a.), Peygamberimizin davetine ilk uyan sahabilerdendi. İslam davasına gönül vermiş, çile ve ıstırabı peşinen kabul etmişti. O, İslam’la müşerref olduğu sırada, babası Husayn henüz müşriklerin safındaydı. İmrân, babasından yüz çevirmekle hiç tereddüt göstermedi. Fakat bir yandan babasının da Müslüman olmasını, putlara tapmaktan vazgeçerek, kâinatın sahibi Yüce Allah’a kul olmasını can u gönülden arzuluyordu.

Müslümanların sayısı henüz 40’ı bulmamıştı. Müşrikler akıl almaz işkencelere başvuruyorlar, bazen de konuşarak onları ikna etme yolunu deniyorlardı. Bir gün Husayn’a rastladılar. Husayn, Mekkelilerin büyüklerindendi. Hemen etrafını sardılar ve Peygamberimizi ona şikâyet ettiler. Onunla birlikte Peygamberimizin yanına kadar gittiler. Müşrikler kapıda beklerken Husayn, Peygamberimizin huzuruna girdi. Resûlullah sahabilerine, “Şeyhe yer açın.” buyurdu. Sahabiler, Husayn’a karşı çok soğuk davrandılar. Husayn’ın oğlu İmrân da o sırada Peygamberimizin hemen yanı başındaydı. Babasının Peygamberimize karşı uygunsuz bir davranışta bulunacağını zannediyor, üzülüyordu.

Peygamberimiz, Husayn’ı, putları bırakıp Allah’a iman etmeye çağırdı. Aralarında geçen kısa bir konuşmadan sonra Husayn, Kelime-i Şehadet getirerek Müslüman oldu.

Babasının Peygamberimizi rahatsız edeceğini zannederek üzülen Hz. İmrân, onun Kelime-i Şehadet getirdiğini işitince çok sevindi. Hemen babasının yanına gitti, ellerini ve ayaklarını öpmeye başladı. Onun bu hareketi Peygamberimizi rikkate getirdi. Gözlerini yaşarttı. Sonra şöyle buyurdu:

“İmrân’ın hareketinden dolayı ağladım! Babası içeri girdiği zaman İmrân ne ayağa kalkmış, ne de yüzüne bakmıştı. Fakat Husayn, Müslüman olunca babalık hakkını ödedi.” buyurdu.[1]

Çünkü Hz. İmrân’ın babasına davranışı, Allah rızası içindi. Müşrik olduğu için onu sevmiyordu. Allah’a isyan edene hürmet edilmezdi. Fakat ne zaman ki tevhid halkasına girdi, bütün sevgisi onun için coştu.

Hz. İmrân hayatı boyunca Peygamberimizin sohbetlerinden feyiz aldı. Âlim sahabiler arasına girdi. Hz. Ömer onu Basralılara İslam hukukunu, fıkhı öğretmek için gönderdi.[2]

İmrân kılık ve kıyafetine çok dikkat ederdi. Güzel ve temiz giyinirdi. Bunun sebebini soranlara, Peygamberimizin, “Allah bir kuluna sevdiği bir nimet verdiği zaman o nimetin eserini kulu üzerinde görmek ister.” buyurduğunu anlatırdı.[3]Çünkü Müslüman her hâliyle örnek olmalıydı. Her cihetiyle temiz olan dinini yaşarken, tertip ve düzene, temizliğe dikkat etmeliydi.

Hz. İmrân, kendisine bir vazife verildiğinde o vazifeyi yerine getirirken hep sünneti esas alır, ona göre hareket ederdi. Hizmetini yerine getirirken, Resûlullah’tan duyduğu veya gördüğü şekilde davranırdı.

Basra Valisi Ziyad bin Ebih, onu zekât memuru olarak vazifelendirmişti. İmrân vazifeden döndüğünde yanında bir dirhem dahi para yoktu. Ziyad bundan hoşlanmadı. “Hani bir şey getirmedin mi? “ dedi. İmrân hiç çekinmeden şu cevabı verdi:

“Sen beni sana mal getireyim diye mi gönderdin?! Ben, Peygamberimizin zamanında zekâtları nasıl tahsil ediyorsak öylece tahsil ettim ve onun zamanında kimlere veriyorsak onlara verip döndüm.”

Onun bu cevabı karşısında Ziyad söyleyecek bir şey bulamadı.

Hz. İmrân, zaman zaman Basra halkına vaaz verir, Resûlullah’tan aldığı nurla onları aydınlatırdı. Bid’ata ve bid’atçilere taviz vermezdi. İslam’a uymayan fikir ve davranışlarla elinden geldiği kadar mücadele eder, sünnet-i seniyyeyi yaşamaya ve yaşatmaya çalışırdı. “Kur’ân-ı Kerim nazil olmuş, Allah’ın Peygamberi de bize yol göstererek, ‘Arkamdan gelin. Yemin ederim ki, şayet bizi dinlemezseniz şaşkınlık içinde helak olacaksınız.’ buyurmuştur.” derdi.

Bir gün birisi İmrân bin Husayn’a gelerek, “Bize yalnız Kur’ân’dan haber ver.” dedi. Bu sözler karşısında çok hiddetlenen Hz. İmrân, şöyle dedi:

“Allah’ın Kitabında öğle namazının dört rekât olduğu geçiyor mu? Öğle namazında sesli okunmaz. Namaz, zekât ve benzeri şeylerin hiçbirinin şekli Kur’ân’da açıklanmamıştır. Allah’ın Kitabı kapalı geçmektedir. Onun açıklayıcısı ise Peygamber sünnetidir.”[4]

Bu sözleriyle, her meseleyi illa da Kur’ân’da aramanın yersiz olduğunu, sünnetin de dinî bir kaynak ve esas olduğunu anlatıyordu.

İmrân (r.a.), hakkın hatırının yüce olduğunu, hiçbir hatır için feda edilemeyeceğini biliyordu. Bu sebeple Basra Valisi Ziyad bin Ebih’in teklif ettiği Horasan valiliğini kabul etmedi. Kendisine Horasan gibi bir vilayetin valiliğini niçin kabul etmediğini soranlara da şöyle dedi:

“Vallahi ben onun ateşinde yanarken Horasan halkının onun gölgeliğinde sefa sürmesini istemiyorum. Memuriyetim sırasında Ziyad’dan bana mektup gelmesinden korkarım! Emredeceği yanlış bir şeyi onun hatırı için yapacak olursam helak olurum!”

Bunun üzerine Ziyad, Horasan valiliğine Hakem bin Amr’ı tayin etti. Hz. İmrân valiliği kabul etmemişti, ama henüz vazifesi bitmemişti. Vakit geçirmeden Hz. Hakem’i aradı. Bulunca da ona şu hatırlatmalarda bulundu:

“Hatırlıyor musun? Sahabiden biri amirinin emri üzerine kendini ateşe atmak isterken, yanındakiler kolundan tutup buna mâni olmuşlardı. Peygamberimiz bunu haber alınca, ‘Şayet kendini ateşe atsaydı hem kendisi hem de amiri cehenneme gireceklerdi. Zira Cenâb-ı Hakk’a isyan hususunda hiç kimseye itaat edilmez.’ buyurmuştu. İşte ben seni bu hadisi hatırlatmak için aradım…”[5]

Hz. İmrân bu sözleriyle Hz. Hakem’e, şayet Ziyad, Kur’ân ve sünnete uymayan bir şey emredecek olursa ona itaat etmemesi gerektiğini ifadeye çalışıyordu.

İmrân bin Husayn, Basra’da çok büyük hizmetlerde bulundu. Basra imamlarından ve Tâbiîn’in büyüklerinden Muhammed İbni Sîrin, “Basra’da Resûlullah’ın Ashâbı arasında İmrân bin Husayn’dan üstünü az bulunur.” diyerek onu taltif ediyordu.[6]

Cenâb-ı Hak, kullarını tecrübe etmek için onlara birtakım musibetler verir. Bununla onların sabır derecelerini ölçmek ister. Hikmetine binaen İmrân bin Husayn’a da çok şiddetli bir hastalık verdi. Öyle ki, Hz. İmrân bu hastalığın tesiriyle ne oturabiliyor, ne de kalkabiliyordu. Fakat o musibetin kendisine niçin verildiğinin şuurundaydı. Bu sebeple tam bir sabır gösterdi. Sabrın bu dünyadaki mükâfatı olarak da meleklerin selamına mazhar oldu. Melekler onu gördükçe selam verirlerdi.[7]

“Vallahi eğer istesem aralıksız ve hiçbir tanesini tekrarlamadan iki gün Peygamberimizden hadis nakledebilirim.” diyen Hz. İmrân, 120 hadis-i şerif rivayet etmiştir. Bunlar, Buhârî, Müsned ve diğer hadis kitaplarında mevcuttur. O hadislerden birisi şu mealdedir:

“Cennete baktım, cennetliklerin çoğunun fakirler olduğunu gördüm. Cehenneme baktım, cehennemliklerin çoğunun kadınlar olduğunu gördüm.”[8]

Bir diğeri de şu mealdedir:

“Allah’ım, yanlışlıkla veya kasten, gizli veya açık, bilerek veya bilmeyerek işlediğim bütün günahlarımı affeyle!”[9]

İmrân bin Husayn, Hicrî 52 tarihinde Basra’da vefat etmiştir.

Allah ondan razı olsun!

__________________________________________

[1]el-İsâbe, 1: 337-338.
[2]Üsdü’l-Gàbe, 4: 137.
[3]Tabakât, 4: 291.
[4]Hayâtü’s-Sahâbe, 3: 183.
[5]age., 2: 32.
[6]Üsdü’l-Gàbe, 4: 137.
[7]Tabakât, 4: 288; Üsdü’l-Gàbe, 4: 138.
[8]Müsned, 4: 437.
[9]age., 4: 444.

Sahabiler Ansiklopedisi

Sahabiler Hakkında

Dört Halife ve Cennetle Müjdelenenler

Erkek Sahabiler

Hanım Sahabiler

Peygamberimizin Eşleri

Peygamberimizin Çocukları ve Torunları

Hadis Kütüphanesi

H A D İ S

K Ü T Ü P H A N E S İ

İkrime bin Ebî Cehil (r.a.)

İslam’a ve Hz. Peygamber’e (a.s.m.) düşmanlıkta babası Ebû Cehil’den aşağı değildi. Müşrikler arasında, ata biniciliğiyle şöhret bulmuş ve çevresinde müşriklerden bir fedai grubu kurmuş, savaşlarda en şiddetli hücumları yapmıştı.

Bu, yıllar sonra, Müslüman olarak Yermuk Savaşı’nda şehit olan İkrime bin Ebî Cehil’den başkası değildi.

Resûl-i Ekrem, ihtişamlı zaferiyle Mekke’ye girdiğinde, dört erkek ve iki kadının dışında herkesi affettiğini ilan etti. Bunlar, İslam’a düşmanlıkta ve zulümde en ileri gidenlerdi. Bu sebeple, yakalandıkları yerde öldürüleceklerdi. Bu dört kişiden birisi de İkrime’ydi. Çünkü fetih günü herkes mücadeleyi terk ettiği hâlde, o etrafına topladığı arkadaşlarıyla mücadeleye devam etmişti.

İkrime, bir yolunu bulup Mekke’den kaçmaya muvaffak oldu ve bir gemiye binerek Yemen’e doğru açıldı. Denizde dehşetli bir fırtına çıkarak gemiyi sarsmaya başladı. Gemi kaptanı halkı toplayarak, “Samimi olun ve Allah’tan kurtulmanızı isteyin.” dedi.

İkrime kaptana, “Hâlis ve samimi olmak için ne yapmam gerekiyor? Hem burada samimi olursam, bu samimiyetimi karada da devam ettirmem lazım.” dedi.

Kaptan ona, “Gerçekten samimi olmak istiyorsan Allah’tan başka ilah olmadığını söyle.” dedi.

İkrime, “Ben zaten bunu söylememek için kaçıp buralara kadar geldim!” dediyse de, kaptanın sözleri kendisine çok tesir etmiş ve sonra şöyle dua etmişti:

“Ey Allah’ını! Eğer beni bu fırtınadan kurtarırsan, Muhammed’e gidip ellerine sarılacağım ve onun keremine sığınarak affedilmemi isteyeceğim.”

Bu esnada İkrime’nin karısı, Hâris bin Hişâm’ın kızı Ümmü Hâkim, Müslüman olmuş ve Resûlullah’a giderek İkrime’nin affedilmesini ve kendisine eman verilmesini istemişti. O şefkatli, merhametli, Yüce Peygamber, İkrime’ye eman vermişti.

Ümmü Hâkim, derhâl kölesiyle birlikte yola çıkarak kocası İkrime’yi aramaya koyuldu ve aylar süren yolculuktan sonra onu Tihame sahillerinde buldu. Hanımı İkrime’ye Resûl-i Ekrem’in kendisine eman verdiğini defalarca söylediyse de bir türlü inandıramıyordu. İklime eski düşmanlıklarını hatırlıyor ve affedileceğine ihtimal vermiyordu. Ama o şanı yüce Peygamber’in şefkat ve merhameti sonsuzdu. İkrime’yi affetmişti. Neticede karısı onu Resûlulah’a dönmeye ikna etti.

Günler süren yolculuktan sonra İkrime ve Ümmü Hâkim, Medine’ye ulaştı. Mescidin bir köşesinde Resûlullah’ı bekliyorlardı. İkrime, Resûlullah’ın nasıl muamele edeceğini merak ediyor, heyecandan titriyordu. Bir müddet sonra Resûlullah çıkageldi ve onları gördü. Peygamberimiz eski düşmanlıkları katiyen hatırlatmadan ve hissettirmeden, “Merhaba, ey süvari muhacir!” diyerek İkrime’yi kucakladı.

İkrime, “Ey Allah’ın Resûl’ü! Beni neye davet ediyorsun?” dedi. Resûl-i Ekrem, “Seni Allah’tan başka ilah olmadığına ve benim Allah’ın Resûl’ü olduğuma şehadet etmeye, namaz kılmaya, zekât vermeye davet ediyorum.” diyerek İslam’ın esaslarını anlattı.

İkrime’nin cevabı ise şuydu:

“Yemin ederim ki, sen sadece hakka, güzel ve iyi şeylere davet ediyorsun. Yemin ederim ki, sen peygamberlik gelmeden önce de, bizim içimizde en doğru konuşan idin. Allah’tan başka ilah olmadığına ve Muhammed’in Allah’ın kulu ve elçisi olduğuna şehadet ederim.”

İkrime, eski günahlarını hatırlıyor ve onlardan dolayı büyük mahcubiyet duyuyordu. Onun bu durumunu hisseden Resûl-i Ekrem (a.s.m.), ona büyük müjdeyi verdi:

“İşte sana bugün hiç kimseye vermediğim şeyi vereceğim.”

İkrime bu müjdenin ne olabileceğini anlamıştı:

“Sana karşı yaptığım bütün düşmanlıklar, sana karşı attığım her adım, sana karşı geldiğim her yer ve yüzüne karşı yahut gıyabında söylediğim her söz için mağfiret dilemeni istiyorum.”

Resûlullah ellerini kaldırıp, İkrime için şöyle dua etti.

“Allah’ım! Bana yaptığı bütün kötülükleri, Senin nurunu söndürmek için attığı her adımı affet! Yüzüme karşı veya gıyabımda benim aleyhimde söylediği sözleri de affet!”

İkrime, Resûlullah’ın bu duası karşısında fevkalade duygulanmıştı. Artık bundan sonra her şeyiyle Allah için çalışacaktı. Şöyle söz verdi:

“Ya Resûlallah! Allah’a yemin ederim ki, insanları Allah yolundan çevirmek için sarf ettiğim malın iki mislini Allah yolunda harcayacağım, Allah yolundan çevirmek için yaptığım savaşların iki mislini Allah yolunda yapacağım…”

İkrime, Müslüman olduktan sonra bazıları onunla, “Bu ümmetin firavununun oğlu!” diye şakalaşmak istiyorlardı. Ancak İkrime bu sözlerle eski Cahiliye günlerini hatırladığı için rahatsızlık duyuyordu. Bir gün dayanamayarak Resûlullah’a şikâyete bulundu. Bunun üzerine Resûulullah da Ashâbına şöyle dedi:

“Onu babasının ismiyle anmayın, ona böyle hitap etmeyin.”

Bu hadiseden sonra Resûllullah onun “İkrime bin Ebî Cehil” olan künyesini “İkrime Ebû Osman” olarak değiştirdi.

Peygamberimizin muhterem zevceleri Ümmü Seleme’nin rivayetine göre, bir gün Resûlullah şöyle buyurmuştu:

“İkrime’nin de Müslüman olmasıyla, Ebû Cehil’in nesebi kesilmiştir.”

Gerçekten Ebû Cehil’in kızlarından da çocuğu olmamış ve nesebi kesilmiştir.

Yermuk’ta öylesine fedakârane savaşıyordu ki, göğsünde açılan yaradan kanlar fışkırıyor ve o yine at üzerinde savaşa devam ediyordu. Yanında bulunanlar, “Ey İkrime, kendine acı, bu kadarı fazladır.” dediler. O, onlara şöyle cevap verdi.

“Ben Lât ve Uzza için yıllarca mücadele ettim. Şimdi bu kadar yara almışım, sıkıntılara katlanmışım, ne ehemmiyeti var?!”

Muharebenin sonunda İkrime şehadet şerbetini içti.[1]

Allah ondan razı olsun!

___________________________________

[1]Üsdü’l-Gàbe, 4-5; İsâbe, 2: 496-497.

Sahabiler Ansiklopedisi

Sahabiler Hakkında

Dört Halife ve Cennetle Müjdelenenler

Erkek Sahabiler

Hanım Sahabiler

Peygamberimizin Eşleri

Peygamberimizin Çocukları ve Torunları