Ümmü Seleme (r.anha)
Hz. Ümmü Seleme ilk Müslümanlardandı. Abdullah bin Abdülesed’le evliydi. Bu bahtiyar aile İslamiyet’i kabul etmekle akrabasının ve diğer müşriklerin akıl almaz işkencelerine maruz kaldılar. Fakat inançlarından zerre kadar taviz vermediler. İşkenceler dayanılmaz bir hâl alınca da Habeşistan’a hicret ettiler. Habeş necâşîsi, kendisine sığınan Muhacirleri iyi karşıladı. Onlardan hiçbir yardımı esirgemedi. Fakat vatanlarından, Peygamberimizden uzakta olmak, diğer Muhacirler gibi Ümmü Seleme’yi ve beyini de çok üzüyordu.
Hz. Ümmü Seleme’nin gurbet ellerde dört çocuğu dünyaya geldi. Bunlar Zeyneb, Seleme, Ömer ve Dürre idi. Asıl ismi “Hind” olan Ümmü Seleme, bu künyeyi oğlu Seleme doğduktan sonra aldı.[1]
Muhacirler uzun müddet Habeşistan’da kaldıktan sonra tekrar Mekke’ye döndüler. Fakat yine müşriklerin işkencelerine maruz kaldılar. Bunun üzerine Peygamber Efendimiz, Müslümanlara, Medine’ye hicret etmelerini emretti. Ümmü Seleme’nin kocası Ebû Seleme, hanımını ve çocuklarını da yanında götürmek istedi. Oğlu Seleme ve hanımını deveye bindirdi ve Medine’nin yolunu tuttu. Ancak biraz sonra Ümmü Seleme’nin akrabası, Ebû Seleme’nin karşısına dikildiler ve Ümmü Seleme’yi götürmesine müsaade etmeyeceklerini söylediler. Bunun üzerine Ebû Seleme, mahzun bir şekilde yalnız olarak yoluna devam etti. Sonrasını Ümmü Seleme’den dinleyelim: “Akrabam beni Ebû Seleme’den alınca onun yakınları kızdılar ve ‘Madem onlar Ümmü Seleme’yi bizim adamımızdan ayırdılar, biz de oğlumuzu Ümmü Seleme’nin yanında bırakmayız!’ dediler. Oğlum Seleme’yi aralarında çekiştirmeye başladılar. En sonunda onun elini kolunu çıkardılar ve o hâliyle Seleme’yi alıp götürdüler. Bir yıla yakın bir müddet, akşama kadar gözyaşı döktüm! Nihayet bana acıdılar ve ‘İstersen kocanın yanına gidebilirsin.’ dediler. Ebû Seleme’nin akrabası da oğlumu getirip bana verdiler. Daha sonra ben Medine’ye hareket ettim.”[2]
Ümmü Seleme uzun ve yorucu bir yolculuktan sonra Medine’ye ulaştı ve kocası Ebû Seleme’yi buldu. Artık hasret ve çile sona ermiş, aile fertleri tekrar birbirlerine kavuşmuştu. Ümmü Seleme ile Ebû Seleme, evlilik hayatının müstesna misallerini veriyorlardı. Çok mesuttular. Hattâ Ümmü Seleme, şayet Ebû Seleme kendisinden evvel vefat edecek olursa başka bir erkekle evlenmeyi bile düşünmüyordu. Bir gün bunu muhterem beyine şöyle söyledi:
“Cennetlik kocası ölen cennetlik bir kadın, sonradan başkasıyla evlenmezse, muhakkak Allah onu cennette kocasıyla bir araya getirecektir. Aynı şekilde, cennetlik bir hanımı vefat eden cennetlik bir koca da sonradan başka bir kadınla evlenmezse, muhakkak Allah onu da karısıyla bir araya getirecektir. O hâlde, gel seninle sözleşelim: Ne sen benden sonra evlen, ne de ben senden sonra evleneyim.”
Ebû Seleme, onun bu teklifini kabul etmedi ve şu karşılıkta bulundu:
“Sen benim sözümü dinle! Ben öldükten sonra sen evlen.”
Ebû Seleme daha sonra değerli hanımı için şu duayı yaptı:
“Allah’ım, Ümmü Seleme’ye benden sonra daha hayırlı ve onu hor görmeyecek, incitmeyecek bir koca nasip et!”[3]
Bu konuşmadan kısa bir zaman sonra Ebû Seleme’nin Uhud Savaşı’nda aldığı yarası açıldı. Yatağa düştü. Ümmü Seleme ona hizmet ediyor, bir dediğini iki etmiyordu. Elinden gelen fedakârlığı gösterdi. Ancak Ebû Seleme, hastalığının üzerinden beş ay geçtikten sonra vefat etti. Peygamberimiz bu fedakâr sahabisinin vefat haberini alınca hemen geldi, Ebû Seleme’nin yanına oturdu. Ebû Seleme’nin açık kalan gözlerini kapadı ve “Şüphesiz, ruh çıktığı zaman göz onu takip eder.” buyurdu.
O sırada Ebû Seleme’nin yakınlarından bazıları ağlıyorlardı. Peygamber Efendimiz, kadınların ağıt yakmalarını hoş karşılamadı, “Siz kendiniz için ancak iyilik isteyin; çünkü melekler söylediklerinize ‘âmin’ derler.” buyurarak onları ikaz etti. Daha sonra da Ebû Seleme için şu duada bulundu:
“Allah’ım, Ebû Seleme’yi affet! Derecesini, hidayete erenler arasında yükselt. Onun arkasında kalanlar için de Sen ona halef ol! Bizi de, onu da affet. Ey Âlemlerin Rabb’i, kabrini genişlet ve orada onun nurunu çoğalt!”[4]
Ümmü Seleme, kocasının vefatından sonra dul kaldı. Başka bir erkekle evlenebilmesi için beklemesi gereken müddet (iddet) tamamlanınca birçok sahabi ona evlenme teklifinde bulundu. Fakat o, bunların hiçbirisini kabul etmedi. O “müminlerin annesi” şerefine nail olacaktı. Fakat bunu bilmiyordu. Devamlı olarak Ebû Seleme’nin Peygamber Efendimizden öğrendiği ve kendisine de öğrettiği şu sözleri düşünüyor ve söylüyordu. Peygamberimiz bir defasında şöyle buyurmuştu:
“Müslümanlardan herhangi birisi bir musibete uğrar da, ‘İnnâ lillahi ve innâ ileyhi râciûn.’ der, sonra da ‘Allah’ım, bu uğradığım musibetin mükâfatını ihsan et ve beni ondan daha hayırlısına nail et!’ diye dua ederse, muhakkak Allah onun duasını kabul eder.”
Ümmü Seleme bir yandan Peygamberimizin tavsiye ettiği duayı tekrarlıyor, bir yandan da “Ebû Seleme’den daha hayırlı kim olabilir?” diye düşünüyordu.[5]
Peygamber Efendimiz, Ümmü Seleme gibi mücahide bir hanımın dört çocuğuyla ortada kalmasına ve perişan olmasına gönlü razı olamıyordu. İslamiyet uğrunda bu kadar çile ve ıstırap çeken bu fedakâr sahabisini nikâhı altına almakla mükâfatlandırmak istedi ve dünür göndererek kendisiyle evlenmek istediğini bildirdi. Ümmü Seleme, Resûlullah’ın elçisini görünce, duasının kabul edildiğini anladı. Çok sevinmekle birlikte, çocuklarının Resûlullah’ı rahatsız edeceklerinden korktuğu için müspet cevap vermedi. Nihayet Peygamber Efendimiz kendisi gitti. Ümmü Seleme, Resûlullah’a şöyle dedi:
“Yâ Resûlallah! Ben yaşlı bir kadınım. Hem çocuklarım var… Aynı zamanda şiddetli bir şekilde kıskancım!”
Bunun üzerine Peygamber Efendimiz, “Yaşlı bir kadın olduğunu söylüyorsun. Bir kadına, kendisinden daha yaşlı bir erkekle evlenmesi ayıp değildir. Yetimlerin annesi olduğunu söylüyorsun. Onların geçimleri Allah ve Resûl’üne aittir. ‘Diğer hanımlarınızı kıskanırım!’ diyorsun. Bunu senden gidermesi için Allah’a dua ederim.” karşılığını verdi.[6]
Bunun üzerine Ümmü Seleme, Peygamberimizin teklifini kabul etti ve Şevval ayında nikâhlandılar. Nikâh esnasında Peygamber Efendimiz düğün yemeği verdi. Hz. Ümmü Seleme bu düğün yemeğini şöyle tarif eder:
“Vefat eden Zeyneb’in [müminlerin annesi] odası bana verildi. Odada bir toprak çanak, çanağın içinde bir parça arpa, bir el değirmeni ve bir de taştan yapılmış çömlek buldum. Çömleğin içinde erimiş hâlde bir miktar yağ gördüm. Arpayı el değirmeninde öğüttüm. Sonra onu çömlekte bulamaç yaptım. Biraz yağ alıp içine koydum, katık yaptım. İşte bu yemek, Resûlullah ile ev halkının düğün yemeği idi...”[7]
Hz. Ümmü Seleme’nin, Peygamberimizin yanında ayrı bir yeri vardı. Resûlullah onu, kendisinin en yakınları ve mübarek neslinin devamına vesile olan Ehl-i Beyt’i arasında sayıyordu.
Resûlullah bir gün Hz. Ümmü Seleme’nin yanında bulunurken Hz. Fâtıma, Hz. Ali, Hz. Hasan ve Hz. Hüseyin gelmişti. Peygamberimiz onlarla beraber yemek yedi. Sonra da kızı Hz. Fâtıma’yı, damadı Hz. Ali’yi ve torunları Hasan ile Hüseyin’i hırkasının içine alarak “Yâ Rabbi, bunlar benim Ehl-i Beyt’im ve yakınlarımdır; onlardan günahları gider ve onları temizle!” buyurdu. Ümmü Seleme böyle bir fazileti kaçırmak istemedi. “Yâ Resûlallah! Ben de Ehl-i Beyt’tenim.” dedi. Peygamber Efendimiz, “Evet, inşallah.” buyurarak sevgili hanımını taltif etti.[8]
Hz. Ümmü Seleme, Peygamberimize yakınlığıyla tanınıyordu. Bu sebeple, Peygamberimizin hanımları Resûlullah’tan bir şey isteyecek olsalar Ümmü Seleme vasıtasıyla isterlerdi.
Ümmü Seleme, birçok sahabinin erişemediği bazı ulvi manzaralara da şahit oluyordu. Bir gün Peygamberimizle birlikteyken Cebrâil, sahabilerden Dıhye’nin suretinde idi. Bunun için, geleni Dıhye sandı. Fakat sonradan Peygamber Efendimiz, onun Dıhye değil, Hz. Cebrâil olduğunu söyleyince çok sevindi. Çünkü vahiy meleğini görme bahtiyarlığına ermişti...[9]
Peygamberimizin vefatına kadar onunla birlikte yaşayan Hz. Ümmü Seleme, ondan çok şey öğrendi. Bilhassa kadınlarla ilgili mevzularda İslam fıkhını en iyi bilen sahabiler arasında yer aldı.[10]
Diğer taraftan Ümmü Seleme, hadis ilmine de çok büyük hizmetlerde bulundu. O, Peygamberimizin hanımları içerisinde hadis rivayeti hususunda Hz. Âişe’den sonra gelir. Ümmü Seleme validemizin rivayet ettiği hadislerden birkaçı şu mealdedir:
“Kocası kendisinden razı olduğu hâlde ölen kadın cennete girer.”[11]
“Ey kalpleri döndüren Allah! Kalbimi dinin üzerine sabit kıl.”[12]
Ümmü Seleme validemizin Peygamberimizin mübarek torunlarına büyük bir muhabbeti vardı. Onları gördükçe hep Resûlullah’ın onlara olan muhabbet ve şefkatini hatırlardı. Onları evladı gibi korur, bir zararın gelmemesi için elinden gelen gayreti sarf ederdi. Başlarına en küçük bir şeyin gelmesine tahammül edemezdi. Sahabiler bir gün onun ağladığını gördüler. Sebebini sordular. Ümmü Seleme şu cevabı verdi:
“Rüyamda Resûlullah’ı gördüm. Başında, saç ve sakalında topraklar vardı. ‘Ey Allah’ın Resûl’ü, size böyle ne oldu?!’ diye sordum. ‘Biraz önce Hüseyin’i şehit ettiler!’ buyurdu. İşte, bu gördüğüm rüyanın tesiriyle ağlıyorum.”
Nitekim bu rüyanın üzerinden çok az bir zaman geçtikten sonra, Hz. Hüseyin’in şehit edildiğini duydu. Baygınlık geçirdi. Hıçkırıklar içerisinde ağladı…
Peygamber hanımları içerisinde son vefat eden ve 84 yıl gibi bereketli bir ömür süren Ümmü Seleme, Hicret’in 58. senesinde Medine’de vefat etti. Baki Kabristanı’na defnedildi. Cenaze namazını Ebû Hüreyre kıldırdı.
Allah ondan razı olsun![13]
___________________________________
[1]Tabakât, 1: 87; Üsdü’l-Gàbe, 5: 588.
[2]Üsdü’l-Gàbe, 5: 588.
[3]Tabakât, 8: 88; Fethü’r-Rabbânî, 22: 131.
[4]Müslim, Cenâiz: 7; İbni Mâce, Cenâiz: 5; Müsned, 6: 291, 297.
[5]İbni Mâce, Cenâiz: 55.
[6]Tabakât, 8: 89-91.
[7]age., 8: 92, 95.
[8]Müsned, 6: 292, 304.
[9]Müslim, Fezâilü’s-Sahâbe: 100.
[10]Tercid-i Sarih Tercemesi, 1: 27 (mukad.).
[11]İbni Mâce, Nikâh: 5.
[12]Müsned, 6: 294.
[13]Tabakât, 8: 96.
[2]Üsdü’l-Gàbe, 5: 588.
[3]Tabakât, 8: 88; Fethü’r-Rabbânî, 22: 131.
[4]Müslim, Cenâiz: 7; İbni Mâce, Cenâiz: 5; Müsned, 6: 291, 297.
[5]İbni Mâce, Cenâiz: 55.
[6]Tabakât, 8: 89-91.
[7]age., 8: 92, 95.
[8]Müsned, 6: 292, 304.
[9]Müslim, Fezâilü’s-Sahâbe: 100.
[10]Tercid-i Sarih Tercemesi, 1: 27 (mukad.).
[11]İbni Mâce, Nikâh: 5.
[12]Müsned, 6: 294.
[13]Tabakât, 8: 96.