Hadis Kütüphanesi | مكتبة الحديث

Hıristiyan olarak doğup yetiştiği hâlde, İslâm dînini inceleyerek seve seve kabûl edenler, uzun uzadıya düşündükten ve İslâmiyeti dikkatle inceledikten sonra müslüman olmuşlardır. Başka dinden oldukları hâlde İslâmiyeti kabûl eden, çeşitli ırk, memleket, kavim, renk ve meslekten pek çok kimse, kendilerine sorulan; “Niçin müslüman oldunuz?” gibi suâllere samîmi olarak cevap vermişlerdir. Böyle müslüman olanlardan 42 zâtın, her biri vesika (belge) olan cevapları, çeşitli kitap ve mecmualardan alınıp tercüme edilerek, “Herkese Lâzım Olan Îmân” kitabının, Müslümanlık ve Hıristiyanlık kısmında neşredilmiştir. Bu kitapta; bu sözlerden alınacak çok dersler olduğu ve bunları okuyanların İslâmiyetin yüceliğini, yegane hak din olduğunu bir kere daha kalblerinde hissedecekleri bildirilmekte, 42 zâtın cevapları uzun uzun zikredilmektedir. Buradan bir kaç zâtın cevapları özetlenerek aşağı alınmıştır:

Bayan Âmina Mosler diyor ki: “Ne için müslüman oldum? Ben oğlumun bana sorduğu bir çok suâllere cevap veremiyordum. O bana; “Anne, Allah niçin üç tane?” diye soruyor, ben kendim de üç Allah'a inanamadığım için, ona inandırıcı bir cevap veremiyordum. Nihâyet 1346 (m.1928) senesinde, yaşı artık oldukça ilerlemiş olan oğlum, bir gün gözleri yaşlı olarak bana geldi; “Anne, ben müslümanlığı tetkik ettim. Onlar bir tek mâbuda (yaratıcıya) inanıyorlar. Onların dîni, en doğru din. Ben de müslüman olmaya karar verdim. Sen de bana katıl!) diye yalvarmaya başladı. Onun ricâsı üzerine ben de İslâm dînini incelemeye başladım. Berlin Câmii'ne gittim. Câmi'nin imâmı bizi çok iyi karşıladı ve bana müslümanlığın esaslarını anlattı. O anlattıkça, sözlerinin ne kadar doğru, ne kadar mantıkî olduğunu görüyordum. Artık ben de, oğlum gibi İslâm dîninin tek doğru bir din olduğuna inanmaya başlamıştım. Her şeyden evvel, daha genç yaşta iken bile, bir türlü anlayamadığım, aklımın bir türlü kabûl etmediği üçlü tanrıyı müslümanlık red ediyordu. Müslümanlığı iyice inceledikten sonra, günâh çıkarmanın, papayı günâh işlemez masum bir varlık olarak tanımanın, vaftiz'in (günah affı) ve buna benzer bir çok merasimin ne kadar mânâsız olduğunu anladım ve bütün bunları red ederek seve seve müslüman oldum.

Bütün ecdadım koyu hıristiyandı. Ben bir katolik manastırında büyütüldüm. Tamamen dîni bir terbiye aldım. Fakat, emîn olunuz ki, aldığım bu dîni terbiye, beni hakîkî Allah'a götürecek dîni seçmeme yardım etti. Çünkü, bu terbiye esnâsında bana öğretilen bütün iyi şeyleri Hıristiyanlıkta değil, müslümanlıkta buldum. Müslümanlığı kabûl etmekliğim benim için büyük bir talih eseridir.

Bugün ben bir büyük anneyim. Torunum müslüman olarak doğduğundan dolayı bahtiyârım. Biliyorum ki, Allahü teâlâ, doğru yola koyduklarına dâimâ yardım eder.

Amerikalı, Muhammed Alexander Russel Webb diyor ki: “Bana, ahâlisinin pek çoğu hıristiyan olan Amerika'da doğan, büyüyünceye kadar mütemadiyen hıristiyan papazların yaptıkları vâzları, daha doğrusu saçmaları dinleyen benim gibi bir insanın, niçin dînini değiştirerek müslüman olduğunu soranlar çok oldu. Ben de onlara; müslümanlığı niçin hayat rehberi olarak seçtiğimi kısaca şöyle anlattım: Müslüman oldum! Çünkü, yaptığım incelemeler, araştırmalar, insanların rûhî ihtiyaçlarının ancak müslümanlığın koyduğu sağlam esaslarla te’min edileceğini gösterdi. Ben daha çocukken bile, hıristiyanlığa bir türlü iki elle sarılamamıştım. Yirmi yaşıma geldiğim ve artık reşit olduğum zaman, kilisenin her şeyi günâh sayan, garib (mistik) ve can sıkıcı terbiyesine tamâmen isyân etmiştim. Yavaş yavaş kiliseden ayrıldım ve bir daha ona dönmedim. Benim, araştırıcı ve inceleyici bir ahlâkım (karakterim) vardı. Her şeyin sebebini ve maksadını arıyordum. Bunlar için mantıkî cevaplar bekliyordum. Halbuki râhiplerin ve diğer hıristiyan din adamlarının bana verdiği cevaplar, beni tatmin etmiyordu. Onlar çok kereler suâllerime tatmin edici cevaplar verecekleri yerde; “Bunları biz anlayamayız. Bunlar ilâhî sırlardır” diyorlar veya; “Bunu bizim aklımız kavramaz” gibi kaçamaklı bir cevap veriyorlardı. Bunun üzerine, bir yandan şark dinlerini, öbür taraftan meşhûr filozofların eserlerini incelemeye karar verdim.

Filozoflardan; Mill, Locke, Kant, Hegel, Fichte, Huxley ve diğerlerinin eserlerini okudum. Bu filozofların eserlerinde, hep protoplazmadan, atomlardan, moleküllerden, taneciklerden bahsolunuyor, fakat (insanın rûhu ne oluyor, öldükten sonra nereye gidiyor, bu dünyâda rûh nasıl terbiye ediliyor) hakkında bir fikir bulunmuyordu.

Halbuki İslâm dîni, insanın bedeni yanında, rûhu ile de meşgûl oluyor, bu husûslarda bizi aydınlatıyordu. İşte bunun içindir ki, ben, ne yolumu şaşırdığımdan, ne de hıristiyanlara kızdığımdan veya âni bir karara kapıldığımdan dolayı değil, tam aksine, İslâmiyeti inceden inceye araştırdıktan, büyüklüğünü, ulvîyetini, ciddiyetini, mükemmelliğini iyice anladıktan sonra müslüman oldum. İslâm'da esas; tek Allah'a inanmak, O'na kendini teslim etmek ve O'na ibâdet ederek lütûflarına şükür etmektir. İslâm, bütün insanlara kardeşliği, iyiliği, sevgiyi emreder. Onlardan rûh, beden, dil ve amel (iş) temizliği ister. İslâm dîni, şimdiye kadar insanların bildiği dinlerin muhakkak en mükemmeli, en üstünü ve sonuncusudur.

Amerikalı Selahaddîn Board diyor ki: 1338 (m. 1920) senesinde bir doktoru ziyâret için muayenehanesine gittiğim zaman, bekleme odasında, Londra'da çıkan “Ornient Review” ve “African Times” mecmualarını görmüştüm. Bu mecmuayı karıştırırken, okuduğum; “Ancak bir tek Allah vardır” cümlesi, benim üzerimde çok derin bir tesir yaptı. Çünkü hıristiyanlık dîninde, tam üç tane tanrı vardı ve aklımız yatmadığı hâlde, buna inanmak mecbûriyetindeydik. Bu, “Yalnız bir tek Allah vardır” ibaresi, bu târihten îtibâren aklımdan çıkmaz oldu. Bu kutsî ve ulvî îtikâd, müslümanların kalblerinde taşıdıkları, paha biçilmez bir hazînedir.

Artık İslâmiyete alâkam arttı. Bir müddet sonra müslüman olmaya karar vermiştim. Müslüman olduktan sonra, Selahaddîn ismini aldım. Müslümanlığın en doğru din olduğuna inanıyordum. Zirâ müslümanlık, Allahü teâlânın hiç bir ortağı olmadığını ve bir günâhın ancak Allah tarafından atfedilebileceğini esas olarak kabûl etmektedir. Bu îmân, tabîat kanunlarına ne kadar uygundur! Tarlada, çiftlikte, köyde, şehirde, okulda, hükümette, devlette kısaca her yerde, bir tek baş vardır. İkilik dâimâ ayrılığa sebep olmuştur...

Avusturyalı bayan Cecilla Cannolly diyor ki: “Niçin müslüman oldum? Size çok samîmi olarak söyleyebilirim ki, ben farkına varmadan müslüman olmuştum. Çünkü daha genç yaşta iken, bağlı olduğum hıristiyan dînine karşı zerre kadar itimadım kalmamış, hıristiyanlıktan soğumaya başlamıştım. Ben dinde bir çok şeyleri bilmek ve anlamak istiyordum. Bana öğretilmeye çalışılan dogma (yani îtikâd) ları, öyle körü körüne kabûl etmek taraftarı değildim. Neden üç tanrımız vardı? Neden dünyâya hepimiz günâhkâr olarak gelmiştik ve keffâret vermeye mecbûrduk? Neden ancak râhip vâsıtası ile Allah'a yalvarıyorduk? Sonra bize gösterilen türlü türlü işâretlerin, anlatılan türlü türlü mûcizelerin ne mânâsı vardı? Ben bunları ders veren râhiplere sorduğum zaman, onlar kızıyor; “Kilisenin sana öğrettiği şeylerin aslını sen soramazsın. Bunlar gizlidir. Sen yalnız inanmakla mükellefsin” diyorlardı, ama buna da benim aklım ermiyordu. İnsan, anlamadığı, aslını bilmediği bir şeye nasıl inanır? Fakat, o zamanlar ben, düşüncelerimi açıktan açığa söylemeye cesâret edemiyordum. Ben emînim ki, kendilerini hıristiyan sayan pek çok insan, tıpkı bizim gibi düşünmekte ve kendilerine verilen dîni bilgilerin çoğuna inanmamakta, fakat bunu açıklamaktan korkmaktadırlar.

Nihâyet daha yaşlanınca, bana üç tanrıya tapmağı emreden hıristiyan kilisesinden uzaklaşarak, tek bir Allah'a ibâdet etmeyi öğreten başka bir din var mıdır, diye aramaya başladım. Çünkü bütün vicdanım; mânevîyatım, ancak bir tek Allah'ın mevcût olabileceğini bildiriyordu. Sonra etrâfıma bakınca, papazların bize öğretmeye kalktıkları o anlaşılmaz mûcizelerin, kerâmetlerin, o azîzlerin başlarından geçtiğini söyledikleri garib hikayelerin ne kadar mânâsız olduğunu hâdiseler bana gösteriyordu. Çünkü hakîkî mûcize bu dünyâ idi. Dünyâdaki her şey; insanlar, hayvanlar, ormanlar, dağlar, denizler, ağaçlar, çiçekler, bunları bir büyük hâlıkın (yaratıcının) yarattığını göstermiyor muydu. Yeni doğan bir bebek, bir mûcize değil miydi? Halbuki kilise, her yeni doğanın günâhla örtülü bir zavallı olduğunu telkîne çalışıyordu. Hayır, bu olamazdı. Bu yalandı. Her doğan çocuk, Allahü teâlânın günâhsız bir kulu, bir mahlûku idi. Bir mûcize idi ve ben ancak tek Allah'a, O'nun yarattığı mûcizelere inanıyordum.

Dünyâda hiç bir şey günâhla dolu, kirli ve çirkin değildi. Ben böyle düşünürken, bir gün kızım İslâmiyet hakkında yazılmış bir kitap getirdi. Ana kız oturup, bu kitabı büyük bir dikkat ile okuduk. Aman Allah'ım! Bu kitap tam bizim düşündüklerimiz gibi söylüyordu. İslâmiyet ancak bir tek Allah'ın bulunduğunu bildiriyor, insanların masum varlıklar olarak dünyâya geldiğine inanıyordu. Ben o zamana kadar İslâmiyet hakkında hiç bir şey bilmiyordum. Mektepte İslâmiyet bir alay mevzuu idi. Bize bu dînin yapma (uydurma), saçma ve uyuşturucu olduğu, müslümanların doğru Cehennem’e gidecekleri söylenirdi. Fakat bu kitabı okuduktan sonra, beni bir düşünce aldı. İslâmiyet hakkında biraz daha bilgi sâhibi olmak için, bulunduğum şehirde müslümanları aradım. Bulduğum müslümanlar, benim gözümü açtılar. Sorduğum suâllere o kadar mantıkî cevaplar verdiler ki, artık bu dînin bizim papazların dediği gibi uydurma bir din değil, Allahü teâlânın hakîkî dîni olduğuna inanmaya başladım. Kızımla beraber İslâmiyet hakkında yazılı daha bir çok eserleri de okuduktan sonra, onun ulvîyetine ve doğruluğuna tamamı ile inanarak, ikimiz birlikte müslüman olduk. Ben “Reşîde”, kızım da “Mahmûde” isimlerini aldık.

İslâmiyette en çok beğendiğim şey, duâlardır. Çünkü, hıristiyanlarda duâlar, Allahü teâlâdan hazret-i Îsâ vâsıtasıyla, servet, mevki, îtibâr vesâir dünyâ varlıklarını istemek için yapılır. Halbuki müslümanlar duâ ederken, cenâb-ı Hakka şükranlarını arz ederler ve bilirler ki, onlar dinlerine ve Allahü teâlânın emirlerine riâyet ettikleri müddetçe, cenâb-ı Hak, onlara muhtâç oldukları her şeyi, onlar istemeden verecektir.

İngiliz bayan Maviş B. Joly diyor ki: Ben İngiltere'de hıristiyan olarak doğdum. Vaftiz edildim ve bu gün elimizde bulunan İncîl’de yazılı olanları öğrenerek büyüdüm. Çocukken kiliseye gittiğim zaman, muhtelif ışıklar, minberde yanan mumlar, müzik, günnük kokuları ve muhteşem elbiseler giymiş râhipler, üzerimde büyük bir tesir yapıyordu. Manasını hiç anlayamadığım duâlar okunurken, bunların ahengi beni ürpertiyordu. Sanırım ki, bu çocukluk zamanımda, ben koyu bir hıristiyandım. Fakat, zaman geçtikçe ve benim tahsil derecem yükseldikçe, kafamda bâzı suâller hâsıl olmaya başladı. O zamana kadar tamâmen inandığım hıristiyanlık dîninde bâzı noksanları bulmaya başladım. Gün geçtikçe içimdeki şüphelerin arttığını görüyordum. Yavaş yavaş dinden çözülmeye başladım. Artık hiç bir şeye inanmıyordum. Kilisenin çocukken beni kendisine hayran eden o muhteşem manzarası, bir hayâl gibi gözümün önünden uçup gitmişti. Mektepten çıktığım zaman, tam mânâsı ile bir dinsiz (ateist) olmuştum. Fakat, bir müddet sonra, farkına vardım ki, hiç bir şeye inanmamak, insanın rûhunda derin bir yeis, zafiyet, boşluk bırakmaktadır. İnsanın muhakkak bir dayanağa ihtiyâcı vardır. İşte bunun için hıristiyanlıktan tamâmen soğuyan ben, şimdi başka dinleri tetkik etmeye başladım.

Evvela budistliği ele aldım. Onların “Sekiz Yol” adını verdikleri esasları iyice tetkik ettim. Bu “Sekiz Yol”da çok derin felsefe ve çok güzel nasîhatler vardı. Ama, insana ne doğru bir yol gösteriyor, ne de doğru yolu seçebilmek için lüzumlu bilgileri veriyordu.

Bu sefer mecûsîliği tetkike başladım. Ben üç tanrıdan kaçarken, bu dinde karşıma bir çok tanrı çıktığını gördüm. Sonra bu din, o kadar inanılmaz efsaneler, hurafelerle doldurulmuştu ki, böyle bir dîni kabûl etmeye imkân yoktu.

Bundan sonra yahudiliği incelemeye başladım. Yahudilik, benim için yeni bir din sayılmazdı. Çünkü, İncîl’in Ahd-i Atîk denilen eski kısmı, tamâmen yahudilerin Tevrât'ından alınmıştı. Fakat yahudilik de beni tatmin edemedi. Evet, yahudiler tek Allah'a inanıyorlardı ve ben bunu çok doğru buluyordum. Fakat ondan sonra her şeyi inkâr ediyorlar ve yahudi dîni, bir rehber olacak yerde türlü karışık ibâdet şekilleri ile dolu bir merasim hâline giriyordu.

Dostlarımdan biri, bana, ispiritizme ile meşgûl olmamı tavsiye etti. “Rûhlarla konuşmak, din yerine geçer!” diyordu. Bu beni hiç tatmin etmedi. Çünkü, ispiritizmenin insanın kendi kendini hipnotize etmesinden ibâret olduğunu, rûhunu hiç bir zaman besleyemeyeceğini pek çabuk anlamıştım.

Bu arada ikinci cihân harbi sona ermişti. Ben bir ofiste çalışmaya başladım. Fakat, hâlâ rûhum bir din arıyordu. Bir gün, bir gazetede bir îlân gördüm. Hazret-i Îsâ'nın ulûhiyeti hakkında bir konferans verileceği ve bu konferansa her dinden adamların iştirak edebileceği yazılıydı.

Bu konferansı çok merâk ettim. Çünkü, orada hazret-i Îsâ'nın Allah'ın oğlu olup olmadığı münâkâşa edilecekti. Konferansa katıldım ve orada bir müslümanla tanıştım. Bu müslüman, kendisine sorduğum suâllere o kadar güzel, o kadar mantıkî cevaplar verdi ki, o zamana kadar hiç aklıma gelmediği hâlde, İslâmiyet ile meşgûl olmaya karar verdim. Müslümanların kutsî kitabı olan Kur'ân'ı okumaya başladım. Bu kitapta telkin edilen düşüncelerin, 20. asırdaki bir çok tanınmış devlet adamlarının düşüncelerinden çok daha yüksek olduğunu, büyük bir hayret ve takdir ile görüyordum. Bu sözleri hiç bir insan söyleyemezdi. Onun için, vakti ile bize öğrettikleri gibi, “İslâm dîni yalandır. Kur'ân uydurma bir kitaptır” sözüne artık inanmıyorum. Kur'ân-ı kerîm uydurma bir kitap olamazdı. Bu kadar mükemmel sözleri ancak insan üstü bir varlık söyleyebilirdi.

Ben hâlâ tereddüt ediyordum. İslâmiyeti kabûl etmiş ingiliz kadınları ile görüştüm. Onlardan yardım istedim. Bana kitaplar tavsiye ettiler. Bu kitaplar arasında hazret-i Muhammed (sallallahü teâlâ aleyhi ve sellem) ile hazret-i Îsâ'yı mukayese eden “Mohammed and Christ” adlı kitapla, İslâm dînini izâh eden “The Religion of İslâm” adlı eserler vardı. “Hıristiyanlığın Kaynakları-The Sources of Christianity” isminde diğer bir kitapta ise, hıristiyanlıkta bulunan bir çok ibâdetlerin, ibtidâî insanların ibâdet usûllerinden alındığı ve hakîkatte şimdiki hıristiyanlığın bir “puta tapmak” dîni olduğu çok açık bir tarzda anlatılıyordu.

Kur'ân-ı kerîm insana yavaş yavaş tesir ve nüfûz eden bir kitap idi. Kur'ân'ı iyi anlamak ve ona bağlanmak için, onu bir çok defâlar okumak lâzımdır. Ben de, okudukça bu mukaddes kitaba bağlandım. O kadar ki, her gece, onu okumadan uyuyamıyordum. Benim üzerimde en büyük tesir yapan husûs, Kur'ân'ın insanlara mükemmel bir rehber oluşuydu. Kur'ân’da bir insanın anlayamayacağı tek şey yoktu. Müslümanlar, peygamberlerini, kendileri gibi bir insan olarak kabûl ediyorlardı. Müslümanlarca, peygamberlerin diğer insanlardan farkı, bunların çok yüksek akıl ve ahlâk sâhibi, günâhsız ve kusursuz olmaları idi. Yoksa, onların ulûhiyet (ilah olmak ile) irtibatları, alakaları yoktu. İslâm, hazret-i Muhammed'den sonra artık hiç bir peygamber gelmeyeceğini söylüyordu. Ben; “Niçin başka bir peygamber gelmeyecek?” diye sordum. O zaman, müslüman refikim, bana bu husûsu şöyle izâh etti: “Kur'ân-ı kerîm, bir insana lâzım olan bütün iyi ahlâkı, dîni esasları, Allahü teâlânın rızâsına kavuşturan yolu, dünyâda ve âhırette huzûr ve selâmete vasıl olmak için lâzım olan husûsları insanlara öğretmektedir. Artık insanların başka bir rehbere, başka bir peygambere ihtiyaçları kalmamıştır.”

Bu sözlerin çok doğru olduğu şundan bellidir ki, aradan ondört asır geçtiği hâlde, Kur'ân-ı kerîmin esasları hiç değişmeden bu günkü hayat tarzına ve bu günkü ilim seviyesine tamâmen uymaktadır. Fakat ben hâlâ bir şeyi merâk ediyordum. Aradan 14 asır geçmişti. Biz şimdi 1954 senesinde bulunuyorduk. Acabâ 571 senesinde doğmuş olan Muhammed aleyhisselâmın bildirdiği İslâmiyetin içinde, bu günkü şartlara uymayan tek bir nokta yok muydu? Ben büyük bir titizlikle İslâmiyette böyle bir nokta bulunup bulunmadığını aramaya başladım. Bu hal, İslâmiyete tamâmen inandığım hâlde ve bu dînin elbette hak olduğu gözümün önünde canlandığı hâlde böyle bir arayış, muhakkak çocukken bize papazlar tarafından İslâmiyetin çok kusurlu, âdî, bâtıl bir din olduğu hakkında yapılan telkinlerden ileri geliyordu.

Evvela poligami (birkaç kadınla evlenme, teaddüt-i zevcât) bahsini buldum. İşte mühim bir husûs buldum diyordum. Nasıl olur da, bir erkek dört kadın ile evlenebilirdi? Yukarıda kendisinden bahsettiğim müslüman arkadaşım, bunu kendisine sorunca, bana izâh etti ki, İslâmiyet ilk intişâr ettiği yayıldığı zaman, Arabistan'da her erkek istediği kadar kadınla birlikte yaşıyor ve onlara karşı hiç bir mes’ûliyeti bulunmuyordu. İslâm dîni, kadının içtimâî mevkîini ıslâh etmek için, bir erkeğin alabileceği kadın miktarını çok azaltmış ve ona bu kadınlara bakmayı, aralarında adâleti te’min etmeyi, onlardan ayrılırsa, kendilerine tazmînat vermeyi emretmişti. Sonra kimsesiz kalan kadınlar, bu sayede bir âileye, o âilenin bir ferdi gibi katılabiliyor, bir esir muâmelesi görmüyorlardı. Sonra, bir erkek için dört kadın almak bir emir değildi. Şartlarını yerine getirebilecekler için bir izin idi. Bu şartları yapamayacaklar için, birden fazla evlenmek haramdı. Bunun içindir ki, bir çok erkeğin ancak bir zevcesi vardı. Dörde kadar kadın almaya ancak müsamaha ediliyordu.

Halbuki, Amerika'daki Mormonlar, her erkeği birkaç kadın almak için zorluyorlardı. Müslüman arkadaşım; “Acabâ İngiltere'de İngiliz erkekleri tek kadınla mı yaşar?” diye sordu. Yüzüm kızararak îtirâf ettim ki, bu gün garplı erkekler, evlenmeden evvel, hattâ evlendikten sonra, bir çok kadınlarla düşüp kalkmaktadırlar. Sonra müslüman arkadaşımın söylediği sözler, meselâ kocasını iş kazalarında, harbde kaybetmiş ve kimsesiz kalmış zavallı bir genç kadının, bir erkeğin himâyesine girme ihtiyâcı beynimde bir ışık parlattı; ikinci cihân harbi bittiği zaman, İngiliz radyosunda (Dear Sir) adlı programda, bir zavallı ingiliz kadının feryâdı aklıma geldi. Bu zavallı genç kadın şöyle yalvarıyordu: “Genç bir kadınım. Kocamı harbde kaybettim. Şimdi kimsesiz kaldım. Korunmaya ihtiyâcım var. İyi huylu bir adamın ikinci karısı olmaya ve birinci karısını başımda taşımaya râzıyım. Elverir ki, bu yalnızlıktan kurtulayım.”

Bu da gösteriyor ki, İslâm’da teaddüt-i zevcât (poligami) bir ihtiyâcı karşılamak içindir. Bu bir emir değil, ancak bir izindir. Bu gün, esasen işsizlikten, fakirlikten, çok yerde kalmamış gibidir. O hâlde, bunu İslâm’ın bir kusuru olarak kabûl etmeme imkân kalmamıştı.

Şimdi başka bir kusur daha bulduğumu zannettim. Müslüman arkadaşıma; “Fakat günde beş defâ ibâdet etmek, bu günkü hayat tarzımıza nasıl uyar? Bu kadar ibâdet, fazla gelmez mi?” diye sordum. O gülümseyerek, bana şu suâli sordu: “Sizin piyano çaldığınızı duyuyorum. Mûsikîye merâklı mısınız?” “Hem de çok” diye cevap verdim. “Pek âla, her gün ekzersiz yapar mısınız?” “Tabii işten eve gelir gelmez her gün hiç olmazsa iki saat piyona çalarım” diye cevap verdim. Bunun üzerine, müslüman arkadaşım; “Beşi bir arada, nihâyet yarım saat veya 45 dakika sürecek olan bir ibâdet, size niçin çok geliyor? Siz nasıl piyano ekzersizlerini yapmazsanız, piyano çalmak kudretiniz azalırsa, Allahü teâlâyı düşünmek, O'na secde ederek lütûflarına şükretmek azaldıkça, O'na giden yoldan uzaklaşılır. Halbuki, her gün yapılan ibâdet, Allahü teâlânın doğru yolunda adım adım ilerlemek demektir” diye cevap verdi. Ne kadar haklıydı!

Artık müslümanlığı kabûl etmeme bir mâni kalmamıştı. Ben İslâm dînini bütün rûhum, bütün mânevîyatım ile kabûl ettim. Gördüğünüz gibi, onu öyle ilk bakışta ve hiç düşünmeksizin seçmemiş, aksine, onu ancak iyice tetkikten, hattâ içinde anlayamadığım yerleri arayıp bunların cevâbını bulduktan ve bu dînin her bakımdan tam ve mükemmel olduğunu anladıktan sonra müslüman olmuştum. Şimdi, müslüman olmakla iftihar ediyorum.

Fransız Dr. Benosit diyor ki: Ben bir doktorum ve koyu katolik bir âileye mensubum. Fakat doktorluğu meslek olarak seçmekliğim ve pozitif, tecrübî, tabiî ilimlerle meşgûl olmaklığım, bende hıristiyanlığa karşı büyük bir nefret uyandırmıştı. Din husûsunda âile fertlerim ile aynı fikirde değildim. Evet, büyük bir Hâlık (yaratıcı) vardı ve ben de O'na yâni Allahü teâlâya inanıyordum. Fakat hıristiyanlığın, bilhassa katoliklerin bu büyük yaratıcı etrâfında meydana getirdikleri türlü türlü garib varlıklar, oğullar, rûh-ul-kudsler, hazret-i Îsâ'nın Allah'ın oğlu olduğu hakkında akıl almaz uydurmalar ve daha bir takım hurafeler, âyinler, merasimler, beni Allah'a yaklaştırmıyor, aksine O'ndan uzaklaştırıyordu.

Ben bir tek Allah'ın varlığına inandığımdan, hiç bir zaman teslisi (üç tanrıyı) kabûl etmedim ve hazret-i Îsâ'yı hiç bir zaman Allah'ın oğlu olarak tanımadım. Demek oluyor ki, ben daha İslâmiyeti tanımadan evvel, Kelime-i şehâdetin yarısı olan “Lâ ilâhe illallah” kısmını çoktan kabûl etmiştim. İslâm dîni ile meşgûl olmağa başladım ve Kur'ân-ı kerîmde rast geldiğim; “Söyle ki, Allahü teâlâ birdir, bir tek varlıktır, doğmamıştır ve doğurmaz ve O'na benzer hiç bir varlık yoktur” meâlindeki İhlâs sûresini okuduğum zaman; “Aman Allah'ım! Ben işte tamâmen buna inanıyorum” dedim ve içimde büyük bir ferahlık duydum. O hâlde İslâm'ı daha derinden tetkik etmenin çok lüzumlu olduğunu gördüm. İslâm’ı inceledikçe hayretler içinde kaldım. İslâmiyet, din adamlarını, hattâ peygamberleri (aleyhimüssalevat) bizim gibi insanlar olarak kabûl ediyor, onlara Allah'lık vasfını vermiyordu. Hele bir papanın günâhları affedebileceğini aslâ kabûl etmiyordu. İslâm dîninde hiç bir hurafe, akla uymayan bir kısım, anlaşılmayan bir bahis yoktu. İslâm dîni, tam benim istediğim gibi, gerçek, hak bir dindi. Katolikler gibi insanların günâhkâr olarak dünyâya geldiklerini kabûl etmiyordu. İnsanlara, rûh ve beden temizliği emrediyordu. Tıbbın esâs kâidesi olan temizlik, İslâm dîninde, Allahü teâlânın bir emriydi. İbâdete temiz olarak gelmeyi emrediyordu ki, başka hiç bir dinde buna rastlamamıştım.

Hıristiyanlıkta, hıristiyan dînine girerken papazın, Îsâ'nın şahsiyetine güyâ karışabilmek için onun eti diye verdiği ekmeği yemek, kanı diye verdiği şarabı içmek gibi âdetlerin en kaba, puta tapan ibtidâî insanların bir âdeti olduğunu görüyor ve bunlardan nefret ediyordum. Benim pozitif ilimlerle inkişâf eden kafam, böyle çocukça ve hakîkî bir dîne yakışmayan saçma merasimleri şiddet ile red ediyordu. Diğer taraftan, İslâm’da bunların hiç biri yoktu, İslâmiyette yalnız hakîkat, sevgi ve temizlik vardı.

Artık kararımı vermiştim. Müslüman dostlarıma gittim ve müslüman olmak için ne yapmak lâzım geldiğini sordum. Bana, Kelime-i şehâdet söylemesini ve mânâsını öğrettiler. Ben yukarda da söylediğim gibi bunun yarısını yâni “Bir tek Allah vardır" kısmını müslüman olmadan evvel kabûl etmiştim. Geri kalan “Muhammed aleyhisselâm O'nun resûlüdür” kısmını da kabûl etmek hiç güç olmadı. Artık İslâm hakkında neşrolunmuş ciddî eserleri incelemeye başladım. Bunları okuduğum zaman, Kur'ân-ı kerîmin ne muazzam bir eser olduğunu hayret ve takdir ile gördüm. Bundan 14 asır önce indirilmiş bu Allah kitabında yazılı olanlar, bu günkü ilmî ve fennî araştırmaların netîcelerine tamamıyla uymaktadır. Hem ilim ve fen ve hem de içtimaî faaliyetler bakımından, Kur'ân-ı kerîm, yalnız bu günün değil, aynı zamanda yarının da kitabıdır.

Ali Selmân ismini aldım. Dinimi çok seviyorum. Çok bahtiyârım.

Malayalı İbrâhim Voo diyor ki: Ben müslüman olmadan evvel katoliktim. Misyonerler beni katolik yapmıştı. Fakat, bu dîne bir türlü ısınamıyordum. Çünkü, râhipler, üç Allah'a inanmamı istiyorlar ve sonra kutsî komünyonu (hazret-i Îsâ'nın etinin ekmek ve kanının şarap olduğunu temsil eden âyini) ve kutsî ekmeğe tapmak mecbûriyetini emrediyorlardı. Papanın, Allah gibi günâhsız olduğunu ve o ne derse yapmak icâb ettiğini ve buna benzer aklın kabûl etmediği bir çok şeyleri öğretiyorlar, bunlara inanılmazsa, insanın mahv ve perişân olacağını söylüyorlardı. Râhiplerden, söyledikleri şeylerin ne demek olduğunu soruyor, onlardan aklımın kabûl edeceği bir izâh bekliyordum. Fakat hiç biri, bu husûsta tafsilat veremiyor; “Bunlar kutsî sırlardır. Kimsenin aklı ermez” demekle yetiniyorlardı. Evet, bir insan aklı ermediği bir şeyi nasıl kabûl ederdi?

Ben yavaş yavaş bu işte bir sakatlık olduğunu, hıristiyanlığın doğru bir din olmadığını düşünüyor ve ondan büsbütün nefret ediyordum. Hele râhiplere başka bir dinden, meselâ İslâmiyetten bahsedilse, hemen ifrit kesiliyorlar; “Yalnız Îsâ peygamberdir. Muhammed bir yalancıdır. İslâm uydurma bir dindir” diye barbar bağırıyorlardı. “Peki, bu din niçin yalancı bir dindir?” diye sorduğum zaman, buna da bir cevap veremiyorlar, kekeliyorlardı. Onların bu hâli, beni İslâm dînini yakından tetkik etmeye sevketti. Malaya'da bulunan müslümanlarla irtibat kurdum. Onlardan dinleri hakkında bilgi talep eyledim. Bunlar râhiplere hiç benzemiyordu. Bana İslâmiyet hakkında çok güzel malûmat verdiler.

Şunu da sözlerime ilave edeyim ki, başlangıçta kendileri ile adamakıllı münâkâşa ettim. Fakat onlar, benim bütün suâllerime o kadar inandırıcı cevaplar verdiler, bunları o kadar metanet ile ve sabırla karşıladılar ki, yavaş yavaş gözümün önünde bir perde açıldığını, içime büyük bir huzûr ve ferahlık geldiğini hissediyordum. Bir çok hurafelerle dolu olan Hıristiyanlığın tam aksine, bu dinde her şey akla uygun, mantıkî ve normaldi. Müslümanlar tek bir Hâlıka (yaratıcıya) inanıyorlardı. Bu büyük yaratıcı, insanların günâhkâr olduğunu söylemiyor, onlara nîmetini bol bol ihsân ediyordu. Verdiği emirler arasında, benim anlamadığım tek şey yoktu. İbâdetleri, sırf Allahü teâlâya hamd etmek içindi. Onlar muhtelif resimlere, işâretlere tapmıyorlardı. Kutsî kitapları olan Kur'ân-ı kerîmin her sözünü anlıyor, bunları rûhumda duyuyordum. İbâdet için muhakkak bir mabede gitmek mecbûriyeti yoktu. İnsan, evinde yahut her hangi bir yerde ibâdet edebilirdi. Bütün bunlar, o kadar güzel, doğru ve insanî şeylerdi ki, ben artık hakîkî Allah dîninin, müslümanlık olduğunu kabûl ettim ve seve seve müslüman oldum.

İlk defâ olarak, iki cezvit papazı, Çinlileri hıristiyanlığa inandırmak için, Kanton şehrine gelmişti. (Cezvit, 918 (m. 1512) senesinde papazların teşkil ettiği bir misyoner cemiyetidir.) Kanton valisinden hıristiyan dîni hakkında vâz vermek için müsâde istediler. Vali bunlara ehemmiyet vermedi ise de, cezvitler onu her gün gelip rahatsız ettiklerinden, nihâyet; “Ben bu mes’ele için Çin fağfurundan (sultânından) izin almaya mecbûrum. Kendisine haber vereceğim” dedi ve mes’eleyi Çin fağfuruna bildirdi. Gelen cevapta; “Bunları bana gönder. Ne istediklerini anlayayım” denilmekte olduğundan, cezvitler, Çin'in merkezi olan Pekin'e yolladı. Bu mes’eleden haber almış olan Budist râhipler, fenâ hâlde telâşa düştüler ve; “Bu adamları, hıristiyanlık adı altında zuhûr eden yeni bir dîni, bizim ahâliye telkîn etmeye çalışıyorlar. Bunlar, kutsî Buda'yı tanımıyorlar. Halkımızı yanlış bir yola sokacaklardır. Lütfen onları buradan kovun!” diye fağfura yalvardılar.

Fağfur; “Evvela ne söylediklerini bir anlayalım, ondan sonra, bu husûsta karar veririz” dedi. Memleketin sayılı devlet ve din adamlarından müteşekkil bir meclis tertip etti. Cezvitleri bu meclise dâvet ederek; “Yaymak istediğiniz dînin esasları nelerdir? Anlatın” dedi. Bunun üzerine, cezvitler şöyle anlattılar: “Semâyı ve arzı yaratan Allah birdir. Fakat, aynı zamanda üçtür. Allah'ın biricik oğlu ve rûh-ul-kuds de birer Allah’dır. İşte bu Allah, Âdem ve Havvâ'yı yaratıp, Cennet’e koydu. Onlara her türlü nîmeti verdi. Yalnız bir ağaçtan yememelerini emretti. Her nasılsa şeytan, Havvâ'yı aldattı. Havvâ da Âdem'i yanıltarak, Allah'ın emrine karşı geldiler ve o ağacın meyvesinden yediler. Bunun üzerine cenâb-ı Hak, onları Cennet’ten çıkardı ve dünyâya gönderdi. Burada, onların çocukları ve torunları zuhûr etti. Fakat bütün bunlar, büyük babalarının işlediği günâh ile kirlenmiştir. Hepsi günâhkârdır. Bu hâl, tam 6000 sene devam etti. Nihâyet cenâb-ı Hak, insanlara acıdı ve onların günâhını affettirmek için, kendi öz oğlunu onlara göndermekten ve bu biricik oğlunu, günâh kefâreti için, kurban etmekten başka çâre bulamadı. İşte, bizim inandığımız peygamber, Allah'ın oğlu olan Îsâ'dır. Arabistan'ın garbında Filistin denilen bir nahiye (bölge) ve orada Kudüs denilen bir şehir vardı. Kudüs'de Celîle denilen bir yer, Celîle'nin de Nâsıra isminde bir köyü vardır. İşte bu köyde, bundan bin sene önce Meryem isminde bir kız bulunuyordu. Bu kız Yûsuf ismindeki bir marangoz ile nişânlanmış ise de, henüz bâkire idi. Bu kız bir gün tenhâ bir yerde bulunurken, rûh-ül-kuds gelip, ona Allah'ın oğlunu ilkâ etti (koydu). Yâni, kız bâkire iken hâmile oldu. Bundan sonra nişânlısı ile Kudüs'e giderlerken Beyt-i Lahm'da, bir ahır içinde çocuğu oldu. Allah'ın oğlunu ahırdaki yemlik içine koydular. Şarkta bulunan râhipler, onun doğduğunu, gökte birdenbire yeniden peydâ olan bir yıldızdan öğrenerek hediyelerle onu aramaya çıktılar ve nihâyet bu ahırda buldular. Ona secde ettiler. Îsâ denilen Allah'ın oğlu, 33 yaşına kadar Allah'ın melekûtu üzerine vâz etti. “Ben Allah'ın oğluyum. Bana inanın, sizi kurtarmaya geldim” dedi ve ölüleri diriltmek, âmâları tekrar basir (gören) yapmak, topalları yürütmek, cüzzamlıları tedavi etmek, denizde fırtınaları durdurmak, iki balıkla onbin kişiyi doyurmak, suyu şarap yapmak, kışın meyve vermediği için, bir incir ağacını bir işâret ile kurutmak gibi ve daha bir çok mûcizeler gösterdiyse de, çok az insan ona îmân etti (inandı). Nihâyet hâin yahudiler, onu Romalılara şikayet ettiler ve haça gerilmesine sebep oldular. Lâkin, Îsâ hacda öldükten üç gün sonra, tekrar dirilerek, ona inananlara göründü. Bundan sonra semâya çıkıp, babasının sağ tarafına oturdu. Babası da dünyânın bütün işlerini ona terk etti. Ve kendisi geri çekildi. İşte, bizim vâz edeceğimiz dînin esası budur. Buna inananlar, öteki dünyâda Cennet’e; inanmayanlar ise, Cehennem’e gideceklerdir.”

Onların bu sözlerini dinleyen Çin Fağfuru, papazlara; “Ben sizden bâzı şeyleri suâl edeceğim. Bunlara cevap verin” dedi ve sormaya başladı: “İlk suâlim şudur: Siz, Allah hem bir, hem de üçtür diyorsunuz. Bu, iki iki daha beş eder gibi mânâsız bir laftır. Bu işin aslını bana izâh edin!” Papazlar cevap veremedi. “Bu Allah'ın bir sırrıdır. İnsanların aklı buna ermez” dediler. Fağfur; “İkinci suâlim şudur: Yeri, göğü ve bütün âlemi yaratan çok kudretli Allah, kullarından birinin işlediği günâh için onu, bu işten haberi bile olmayan bütün sülalesini nasıl günâhkâr sayar? Bunların affı için nasıl olur da, kendi öz oğlunu kurban etmekten başka çâre bulamaz? Bu, onun büyüklüğüne yakışır mı? Buna ne dersiniz?” dedi. Papazlar yine cevap veremedi; “Bu da, Allah'ın bir sırrıdır” dediler. Fağfur; “Üçüncü suâlim de şudur: Îsâ, bir incir ağacından mevsimsiz meyve istemiş, ağaç vermeyince onu kurutmuş. Mevsimi olmadan meyve vermek, bir ağacın yapamayacağı bir şeydir. Böyle olduğu hâlde, Îsâ'nın buna kızıp ağacı kurutması, bir zulüm değil midir? Bir peygamber, zâlim olur mu?” dedi. Papazlar, buna da cevap veremedi. “Bu işler mânevî işlerdir. Allah'ın sırlarıdır. İnsanların akılları bunlara ermez” dediler. Bunun üzerine, Çin Fağfuru; “Ben size izin ve müsâde veriyorum. Gidiniz, Çin'in, istediğiniz yerinde vâz veriniz” diye onlara müsâde etti. Onlar, fağfurun huzûrundan çıktıktan sonra, fağfur, mecliste bulunanlara dönüp; “Ben, Çin'de böyle saçmalıklara inanacak bir ahmak bulunacağını zannetmiyorum. Onun için bu adamların, bu hurafeleri vâz etmelerinde hiç bir mahzur görmedim. Ben emînim ki, bunları dinleyen vatandaşlarımız, dünyâda ne ahmak kavimler bulunduğunu görerek, kendi dinlerinin kıymetini daha iyi anlayacaklardır” dedi.

Ehl-i kitâbın (yahudi ve nasârânın) doğru yoldan ayrıldıklarını ve belli başlı özelliklerini Necmeddîn-i Gazzi, Hüsn-üt-tenebbüh de maddeler hâlinde anlatmıştır. Bunlardan bâzıları şunlardır:

1- Küfür: Onların en büyük kabahatleri budur. Bu her iki fırkanın da küfür üzere bulundukları, âyet-i kerîme ve tevatür derecesine ulaşmış Hadîs-i şerîflerle sabittir. İslâm âlimleri de, yahudiler ve hıristiyanların küfrü husûsunda, şüphe edenin îmânının gideceğini bildirmişlerdir.

Allahü teâlânın birliğine inanmadıkları, Muhammed aleyhisselâmın Allahü teâlâdan bildirdiklerini tasdik etmedikleri yâni Allahü teâlâ katında yegane hak din olan İslâmiyeti kabûl etmedikleri müddetçe küfürden kurtulamazlar. Küfürden kurtulamayınca da, hiç bir faydalı işleri âhırette kendilerini kurtarmaz.

2- Tecsîm ve teşbîh: Aslında bu da birinci maddeye dâhildir. Cismi ilâh ittihâz etmek ve Allahü teâlâyı cisme benzetmek mutlak küfürdür. Zâten “Tecsîm ve teşbîh” de bu demektir. Bu husûsta A’râf sûresinin 148. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki; “Mûsâ (aleyhisselâm) Tûr-i Sînâ'ya gittikten sonra, İsrâiloğulları ziynet eşyalarından yaptıkları, rûhu (canı) olmayan ceset şeklindeki bir buzağı heykelini ilâh edindiler ki, o cesedin sığır sesi gibi böğürmesi de vardı. Sâmirî'nin aldatıcı sözleriyle İsrâiloğulları onu ilâh edindiler. Onlar, buzağının kendileriyle, konuşamayacağını ve kendilerine hayırlı bir yol gösteremeyeceğini görmediler mi ve bilmediler mi de onu mâbud edindiler ve böylece kendi nefslerine zulmeden zâlimlerden oldular.”

Hâkim-i Tirmizî, Nevadir-ul-usûl kitabında ve İbn-i Cerir, İbn-i Münzîr, İbn-i Ebî Hatim Mücâhid'den (rahmetullahi aleyhim) rivâyet ederek şöyle bildirdiler: Resûlullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) bir yahudi gelerek; “Bana Rabbinden haber ver. O hangi şeydendir. İnciden mi, yoksa yâkuttan mıdır?” diye sordu. Bu sırada bir şimşek gelerek o kâfiri yaktı. Bunun üzerine şu âyet-i kerîme nâzil oldu: “...Allahü teâlâ hakkında mücâdele edip duranlara, Allahü teâlâ yıldırımlar gönderip, kimi dilerse o yıldırımla çarpıp öldürür...” (Ra'd sûresi: 13)

İbn-i Cerir ve İbn-i Münzir (rahmetullahi aleyhima), Sa'îd bin Cübeyr'den (rahmetullahi aleyh) şöyle rivâyet etmişlerdir. Yahudilerden bir cemâat, Resûlullah efendimize (sallallahü aleyhi ve sellem) gelerek; “Allah mahlûkâtı yarattı, peki O'nu kim yarattı?” dediler. Peygamber efendimiz, buna pek çok gadablandı. Bu sırada Cebrâil aleyhisselâm gelerek, O'nu teskin etti ve yahudilerin suâllerine cevap olarak, İhlâs sûresini getirdi. Allahü teâlâ, bu sûrede meâlen buyurdu ki: “Ey Resûlüm! Allah'ın nasıl bir varlık olduğunu bize açıkla diyenlere) de ki: O Allah’dır, bir tekdir (eşi, ortağı yoktur.) Allahü teâlâ sameddir (zevâl bulmayan bâkidir. Mahlûkun doğrudan doğruya O'na muhtâç olduğu yegane varlıktır). O doğurmamıştır, doğurulmamıştır. Hiç bir şey de, O'na denk olmamıştır.” (İhlâs sûresi: 1-4)

Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), İhlâs sûresini onlara okuyunca, onlar bu sefer de; “Bize Rabbini anlat! O'nun şekli, eni, boyu nasıl?” diye sordular. Bu suâl üzerine, Peygamber efendimiz öncekinden daha çok gadablandı. Yine Cebrâil aleyhisselâm gelerek, onların bu suâllerine cevap olarak, En’âm sûresinin 91. âyet-i kerîmesini getirdi. Allahü teâlâ bu âyet-i kerîmede de meâlen buyurdu ki: (Yahudiler) Allahü teâlânın kadrini, hakkıyla, O'na lâyık olacak bir sûrette tanıyamadılar...”

3- Allahü teâlâya zulüm, fakirlik ve cimrilik, isnat etmek de yahudilerin küfür olan hâllerindendir. Bu husûsta. Âl-i İmrân sûresinin 181. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Muhakkak ki, Allahü teâlâ; hakîkaten Allah fakir, bizler ise zenginleriz” diyen yahudilerin sözünü işitmiştir. Onların o kelâmını ve haksız yere peygamberleri öldürmelerini (hafaza meleklerine emrederek) yazacağız ve onları ateşe sokup; Tadın yakıcı azâbı diyeceğiz.”

Mâide sûresinin 64. âyet-i kerîmesinde de meâlen; “Bir de yahudiler; Allah'ın eli bağlıdır (cömert değildir) dediler. Bu dedikleri söz sebebiyle, onların elleri hayır yapmak husûsunda bağlandı ve lânetlendiler.

Muhakkak ki, Allahü teâlânın kudret elleri açıktır, dilediği gibi ihsân eder...” buyrulmuştur.

Yahudi ve hıristiyanların kötü ahlâkından birisi de kaderi inkâr ve kader hakkında ileri geri konuşup, münâkâşa etmeleridir.

4- Yahudi ve hıristiyanların bozuk itikatlarından birisi de ircâdır. İrcâ, îmânın, sâdece “Lâ ilâhe illallah” demekten ibâret olduğunu kalb ile tasdik etmek ve âzâlarla amel yapmak lâzım olmadığına inanmak demektir. Yâhud sâdece “Lâ ilâhe illallah” demek ve bilmektir.

5- Sünneti (peygamberlerinin yolunu) azar azar terkedip; dinde bid’atler ortaya çıkarmak. Kutbuddîn İsfehânî (rahmetullahi aleyh) Et-Tergib adlı eserinde, Abdullah ibni Mes’ûd'dan (radıyallahü anh) şöyle rivâyet etmiştir: Ehl-i kitâbın yâni yahudi ve nasâranın ilk terkettiği, peygamberlerinin sünneti olmuştur. Son olarak da namazı terketmişlerdir.

6- Muhabbette ve buğzda aşırılık: Yahudiler, Üzeyir aleyhisselâma karşı sevgide çok ileri gidip; “O, Allahü teâlânın oğludur” dediler. Hazret-i Îsâ'ya da buğz edip haddi aştılar. Ayrıca onun, Üzeyir aleyhisselâmın oğlu olduğunu söylediler.

Hıristiyanlar ise Îsâ aleyhisselâma karşı sevgide çok ileri gidip, onun -haşa- Allahü teâlânın oğlu olduğunu söylediler. Bu husûsta Tevbe sûresinin 30. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Yahudiler, Üzeyir (aleyhisselâm) Allah'ın oğludur dediler. Hıristiyanlar da; Mesîh (Îsâ aleyhisselâm) Allah'ın oğludur dediler. Bu, onların ağızlarıyla uydurdukları sözleridir ki, daha önce küfredenlerin (melekler Allah’ın kızlarıdır diyenlerin) sözlerine benzemektedir. Allah onları kahretsin. Haktan bâtıla nasıl çevriliyorlar.”

7- Yahudiler ve hıristiyanlar öldükten sonra dirilmeye, İslâmiyetin bildirdiği şekilde inanmıyorlar.

8- Kendi görüşlerine tâbi olup, yalnız onu beğenmeleri: İmâm-ı Mücâhid (rahmetullahi aleyh); Yahudi ve hıristiyanlar, Allahü teâlâ tarafından kendilerine gönderilen ilâhî kitabı değiştirdiler buyurdu.

Hasen-i Basri (rahmetullahi aleyh); Onlar, Allahü teâlânın kitabını aralarında parçaladılar, onu tahrif ederek, değiştirdiler buyurdu.

9- Allahü teâlâyı sevdiklerini iddia ediyorlar, bir taraftan da günâh, isyân ve taşkınlık içinde bulunuyorlardı: Mâide sûresinin 18. âyet-i kerîmesinde bildirildiği gibi; “Yahudiler ve hıristiyanlar; “Biz Allahü teâlânın oğulları, sevgilileriyiz dediler...” Yine bu âyet-i kerîmede onlara cevap olarak; “...Hayır, bilakis siz, O'nun yarattığından (mahlukundan) bir beşersiniz...” buyruldu.

Yine bu husûsta, Âl-i İmrân sûresinin 31. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Ey sevgili Peygamberim! Onlara de ki: Eğer Allahü teâlâyı seviyorsanız ve Allahü teâlânın da sizi sevmesini istiyorsanız bana tâbi olunuz. Allahü teâlâ bana tâbi olanları sever.”

10- Onlar, Allahü teâlânın, kendilerini sevdiğini, O'nun evliyâsı olduklarını, ebedî hayatın, Cennet’in kendileri için hazırlandığını iddia ederler; fakat, Evliyânın ve Cennet ehlinin yolunda bulunmazlar.

Bu husûsta Cumâ sûresinin 6. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “(Ey Resûlüm) de ki: Ey yahudiler! Eğer siz, bütün insanları bir tarafa bırakarak, Allahü teâlânın dostları, hakîkaten yalnız kendiniz olduğunuzu iddia ediyorsanız ve bu iddiânızda da sâdık iseniz, haydi hemen ölümü temenni edin (Allahü teâlânın, dostları için hazırladığı iyilik yurduna sizi nakletmesini hemen isteyin). Bundan sonraki âyet-i kerîmede ise, onların ölümü kat’îyyen istemedikleri bildirilmektedir. Âyet-i kerîmelerde, onların, Allahü teâlâ ile karşılaşmaya yüzlerinin olmadığına işâret vardır. Çünkü, velî yâni Allahü teâlânın râzı olduğu, beğendiği kul, O'nun emirlerine dâimâ eksiksiz uymaktadır. Devamlı bu hâl üzere bulunduğu için O'na kavuşmayı istemektedir.

Allahü teâlânın emirlerine isyân ve muhâlefet üzere olan kimse, sözde, Allahü teâlânın velîsi olduğunu iddia etse de, O'na kavuşmaya yüzü olmaz. Dolayısıyla ölümü istemez.

11- Hatalarından biri de, insanları saptırmak, hak dinden vaz geçirmek, onlardan küfür ve fısk meydana gelmesine sebep olmaktır. Nitekim, Mâide sûresinin 77. âyet-i kerîmesinde, onların, hem kendileri sapmış, hem de bir çoğunu saptırmış oldukları bildirilmektedir.

Yine bu husûsta Âl-i İmrân sûresinin 99. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Ey ehl-i kitap! Kendiniz İslâmın hak din olduğunu bildiğiniz hâlde, neden îmân edenleri Allah yolundan çevirmeye çalışıyorsunuz. Muhakkak ki, Allah yaptıklarınızdan gâfil değildir.”

12- Küfrü icâb ettiren hâllerinden biri de, namaz, ezân gibi ibâdetler ile alay etmeleridir. Âyet-i kerîmede mü’minlere, onlarla dost olmamaları emredilmiş, onlar bildirilirken de bu vasıfları ile tanıtılmıştır. Rivâyete göre, namaz vakti geldiğinde, müezzin namaza dâvet edince, mü’minler namaza kalkarlardı. Yahudiler ise; “İşte namaza kalktılar. Bir daha kalkamasınlar. Namaz kıldılar, bir daha kılamasınlar...” gibi, küstahça lâflar ederlerdi. Bunun üzerine, Mâide sûresinin 57. âyet-i kerîmesi nâzil oldu. Bu âyet-i kerîmede meâlen buyruldu ki: “Ey îmân edenler! Ne sizden evvel kendilerine kitap verilenlerden dîninizi oyuncak ve eğlence yerine tutanları, ne de diğer kâfirleri dost edinmeyin. Eğer gerçek mü’minler iseniz Allahü teâlâdan korkun.”

13- Ehl-i kitap yâni yahudi ve hıristiyanlar, kendilerine indirilmiş olan ilâhî kitapları tahrif etmişler, değiştirmişler, Allahü teâlâya iftirâ etmişlerdir. Kur'ân-ı kerîmde bunlar hakkında meâlen buyruluyor ki: “Ey mü’minler! Yahudilerin size inanacaklarını umar mısınız? Halbuki, onlardan bir zümre vardır ki, Allah'ın kelâmını (Tevrât'ı) dinlerler ve duyarlardı da, hakkı anladıktan sonra, onu bile bile değiştirirlerdi.” (Bakara sûresi: 75) “Artık kendi elleriyle Tevrât'ı, (yalan yanlış) yazıp da, sonra onu az bir baha (karşılık) ile satabilmek için; Bu, Allah katındandır diyenlerin vay hâline! Ellerinin yazdıklarından başlarına geleceklere! Kazanmakta oldukları günâhlar yüzünden yazıklar olsun onlara.” (Bakara sûresi: 79)

14- Nimete nankörlük ve inkâr etmek de ehl-i kitâbın bozuk ahlâkı arasında yer alır. Bu sebeple, Allahü teâlâ kendilerine ihsân olunan nîmetleri hatırlayıp, zikretmelerini emretmektedir. Bu husûsta Bakara sûresinin 47 ve 122. âyet-i kerîmelerinde meâlen buyruldu ki: “Ey İsrâiloğulları! Sizlere ihsân ettiğim nîmetimi ve atalarınızı vaktiyle âlemdeki ümmetlerin üzerine mümtâz, üstün kıldığımı hatırlayın.”

15- Kendilerinde bulunan ilmi, bildikleri bir şeyi bile bile, kasdî olarak gizlemek de onların kötü ahlâkındandır. Nitekim, kendilerine gönderilmiş olan kitaplarda, peygamberimiz Muhammed aleyhisselâmın geleceğini ve bütün vasıflarını gördükleri hâlde, bile bile O'nu inkâr ederlerdi. Bu husûsta âyet-i kerîmelerde meâlen buyruldu ki:

“Kendilerine kitap verdiklerimiz, O’nu (hazret-i Peygamberi) öz oğullarını tanır gibi tanırlar. Böyle iken içlerinden bir topluluk, hak ve hakîkati bile bile gizlerler.” (Bakara sûresi: 146)

“İndirdiğimiz apaçık hükümleri ve doğru yolu biz insanlara beyân ettikten sonra, gizleyenler var ya, şüphesiz Allahü teâlâ onlara lânet eder (onları rahmetinden kovar) ve bütün lânet edebilenler de onlara lânet okur.” (Bakara sûresi: 159)

“Allahü teâlânın indirdiği kitaptan (Tevrât’dan, hazret-i Peygamberin vasıflarına dâir olan) bir şeyi gizleyip de bununla biraz para alanlar var ya, yedikleri bu rüşvet, kıyâmet gününde, onların karınlarında ancak ateş olur. Kıyâmet günü Allahü teâlâ onlarla ne konuşur, nede onları temize çıkarır. Onlara yalnız acıklı bir azâb vardır.” (Bakara sûresi: 174)

“Vaktiyle Allahü teâlâ, kendilerine kitap verilenlerden şöyle ahd, te’minat, söz almıştı: “Celâlim hakkı için, kitabı muhakkak insanlara açıklayıp anlatacaksınız. Onu gizlemeyeceksiniz. Onlar ise bu söz ve te’minatı sırtlarının arkasına attılar. Böylece karşılığında biraz para, az bir menfaat satın aldılar. Bu yaptıkları, ne kötü bir alış-veriştir.” (Âl-i İmrân sûresi: 187)

16- Onların en bariz ve açık vasıflarından biri de yeryüzünde fesâd çıkarmaktır. İnsanların ahlâkını bozmak, böylece de onlara hâkim olmak ve bu husûsta her yola baş vurmak, onların önde gelen gayeleridir. Kur'ân-ı kerîmde meâlen şöyle buyruldu: “Onlardan bir çoğunu görürsün ki, günâhta, düşmanlıkta, haram yemekte, birbirleriyle yarışırlar. Yapmakta oldukları şey ne kadar kötüdür.” (Mâide sûresi: 62)

17- Onlar; hakka bâtılı, doğruya yanlışı karıştırdılar. Hak teâlânın kelâmı olan Tevrât'a, kendi elleriyle yazdıkları bâtıl şeyleri soktular. Üstelik, bunların Hak kelâmı olduğunu iddia ettiler. Âyet-i kerîmelerde meâlen buyruldu ki: “Hakkı bâtıla karıştırıp da bile bile gizlemeyin.” (Bakara sûresi: 42)

“Ey ehl-i kitap (yahudiler ve hıristiyanlar!) Niçin hakkı bâtıl ile karıştırıp örtüyor ve bile bile gerçeği inkâr ediyorsunuz.” (Âl-i İmrân sûresi: 71)

Kur'ân-ı kerîmin her âyeti ve sûresi nâzil oldukça, onların buğz ve düşmanlığı, iftirâları ve azgınlıkları arttı. Hakkı kabûl etmeyip, küfürde ısrâr etmeleri sebebiyle, Allahü teâlâ ehl-i kitap arasında kıyâmete kadar düşmanlık koydu. Hiç bir zaman yahudiler hıristiyanlardan, onlar da yahudilerden emîn olmadılar. Küfürde olmaları, onları dâimâ ızdırap içinde bıraktı. Hakka karşı açtıkları harp ateşini, Allahü teâlâ dâimâ söndürdü. Fesat çıkarmak için uğraşmaları sebebiyle de hep ilâhî azâba uğradılar, hakîr ve zelîl kaldılar. Zengin bile olsalar, hâlleri fakirlik ve zillet oldu. Her ne zaman mühim bir işe girişseler, korkak ve mağlûb oldular. Gayretleri sebebiyle her ne kadar zengin de olsalar, kuvvet sâhibi olamadılar. Yeryüzünde dâimâ fesada ve câhilleri hak yoldan alıkoymaya çalıştılar, gizli hîlelere başvurdular. Fakat hep musîbete düştüler.

18- Allahü teâlâya itâatten ayrı ve uzak bulundukları hâlde, kendilerinin Cennet’e gireceklerine kat’î olarak inanıyorlar; günâh ve isyânda devamlı oldukları hâlde, Allahü teâlânın azâbından çekinmiyor, emîn görünüyorlardı. Halbuki, Cennet’e ancak mü’min olanlar girer. Mü’minler ise, Allahü teâlânın emirlerine sarılır, yasaklarından kaçınır. Bununla beraber, Hak teâlânın rahmetinden ümîdli, azâbından ise korkulu olarak bulunurlar. Bu husûsta Bakara sûresinin 111 ve 112. âyet-i kerîmelerinde meâlen buyruldu ki: “Yahudiler; Cennet’e ancak yahudi olanlar girer (yahudilikten gayrı hakîkî din yoktur) dediler. Hıristiyanlar da aynı şekilde; “Cennet’e ancak hıristiyan olanlar girer (hıristiyanlıktan gayrı hakîkî din yoktur) dediler. Bu onların kuruntuları, bâtıl arzularıdır (hakikat tarafı yoktur).

“Ey Habîbim onlara de ki: Eğer bu iddiânızda sâdık kimseler iseniz delilinizi getirin (davanızı ispat edin).

“Hayır, hüküm onların dedikleri gibi değildir. Her kim tâat ve amelinde muvahhîd bir mü’min olduğu hâlde, kendini tamâmen Allahü teâlâya teslim ederse, onun için, Rabbi katında amelinin mükâfatı olarak Cennet vardır. Onlara hiç bir korku yoktur ve onlar mahzûn da olmazlar.”

19- Dinde mücâdele ve nefslerinin arzusuna uymalarından dolayı ihtilaf çıkarmaları. Âl-i İmrân sûresinin 105. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Ey mü’minler! Kendilerine açık deliller ve âyetler geldikten sonra parçalanıp ayrılığa düşen hıristiyan ve yahudiler gibi olmayın, işte onlar için çok büyük bir azâb vardır.”

20- Hıristiyanların ve yahudilerin vasıflarından birisi de, şüpheden dolayı, şüpheye düşürmek için veya inâd ve imtihân için çok suâl sormalarıdır. Böyle suâl sormak, yasaklanmış hoş görülmemiştir. Râmûz-ül-ehadis deki bir hadîs-i şerîfte; “Sizden biri, oturup kardeşinden bir mes’ele sorduğunda, öğrenip anlamak için sorsun, onu taannüt (meşakkate sokmak ve imtihân) için sormasın.”

21- Çeşitli ilimleri öğrenip öğretmek; sonra bunlarla amel etmeyip, amel etmekten başkalarını uzaklaştırmak ve öğrendikleri ilimlere muhâlefet etmek de yahudilerin bariz vasıflarındandır. Bu husûsta Cumâ sûresinin 5. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Kendilerine Tevrât'la amel etmeleri teklif edildikten sonra, onunla amel etmeyenlerin hâli, ciltlerle kitap taşıyan merkebin hâline benzer. Allahü teâlânın âyetlerini inkâr eden kavmin hâli ne çirkin. Allahü teâlâ zâlimler topluluğunu hidâyete erdirmez.”

Yine yahudi rûhbanları (din adamları) ve hıristiyan râhipleri, dünyâlık ele geçirmek, baş olmak, üstün görünmek için ilimlerini vâsıta yaptılar. Bunun için girilecek her yere, girilecek her kılığa girdiler. Kur'ân-ı kerîmde onlar hakkında meâlen buyruldu ki: “Ey îmân edenler! Gerçekten yahudi bilginlerinden ve hıristiyan râhiplerinden bir çoğu, (Tevrât ve İncîl hükümlerini, menfaatleri karşılığında bozmak, bilhassa, Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) peygamberliğine âit kısımlarda değişiklikler yapmak gibi) bâtıl sebeplerle, insanların mallarını yerler ve onları Allah yolundan çevirirler...” (Tevbe sûresi: 34)

Onlar, ilimleriyle amel etmezlerdi. Âyet-i kerîmede bunlar hakkında buyruldu ki; “(Ey yahudi bilginleri!) İnsanlara iyiliği emredersiniz de kendinizi unutur musunuz? Halbuki, kitabı (Tevrât'ı) okursunuz. Hâlâ aklınızı başınıza toplamayacak, çirkin hareketinizi anlamayacak mısınız?” (Bakara sûresi: 44)

22- Bayram günlerinde oruç tutmak da yahudilerin âdetlerindendir. Dinimizde Ramazân bayramının birinci günü ve Kurban bayramının her dört gününde oruç tutmak haramdır.

23- İbâdet ve tâatı haftanın yalnız bir gününe has kılmak ve o günü tâzim etmek de onların bozuk âdetlerindendir.

İmâm-ı Beyhekî (rahmetullahi aleyh), Hasais-i yevm-ül-Cumâ isimli eserinde; “Yalnız Cumâ günü oruç tutmanın mekruh oluşundaki hikmet, yahudilere muhâlefettir. Çünkü onlar bayram günlerinde oruç tutuyorlar. Oruç tutmayı, yalnız o belli günlere tahsis ediyorlar. Bu sebeple, onlara benzemek yasak edildi. Aşure gününde de, bir gün önce veya sonra oruç tutulması sûretiyle onlara muhâlefet edilmektedir...” buyurmaktadır.

24- Allahü teâlânın düşmanlarını dost edinirlerdi. Âl-i İmrân sûresinin 28. âyet-i kerîmesinde meâlen, “Mü’minler, mü’minlerden ayrılıp kâfirleri dost edinmesin” buyruldu. Tefsîr-i Kebîr sâhibi Fahreddîn-i Razî hazretleri; “Bu âyet-i kerîme, kâfirleri dost edinmenin haram olduğu hakkında nâzil olmuştur” buyurmuştur. Bu meâlde başka âyet-i kerîmeler de vardır. Mücâdele sûresi 22, Mâide sûresi 51, Mümtehine sûresi 1 ve Tevbe sûresi 71 gibi. Muhammed Masum Fârûkî hazretleri, Mektûbât kitabının 3. cilt 55. mektubunda buyuruyor ki: “Mü’minin, kâfiri dost edinmesinde üç şekil vardır:

1- Kâfirin küfrüne râzı olarak, onu dost edinmek. Bu yasaklanmıştır. Çünkü böyle yapan kimse, onun küfrünü tasvip etmiş, beğenmiş olur. Bu ise küfürdür. Böyle yapan kimsenin mü’min kalması imkansızdır.

2- Kâfirlerle iyi geçinmek, onlara zâhiren hoş görünmek. Bu men edilmemiştir. Çünkü, onlara İslâmiyeti anlatabilmek ve müslümanları onların şerrinden, zararından korumak için böyle yapmak lâzımdır.

3- Bu ise, birinci ile ikinci şekil arasında bir haldir. Onların dinlerinin bâtıl ve yanlış olduğuna inanmakla beraber, akrabâlık gibi herhangi bir sebeple, kâfirlere meyletmek, onlara yardımcı olmak şeklinde bir dostluktur. Bu üçüncü şekil, küfre sebep olmasa da yine hoş değildir. Men edilmiştir. Çünkü bu mânâdaki bir dostluk, yakınlık, mü’mini, onların yolunu zamanla güzel görmeye, dinlerini beğenmeye kadar götürebilir. Hal böyle olunca, aradaki dostluk artık birinci şekle dönmüş olur.

Ancak, müslüman biri, kâfir bir topluluk içinde bulunur, canı ve malı hakkında onlardan korkarsa, onlara dili ile müdârâ yapar. Onlarla münâsebetini iyi tutar, yumuşak davranır, iyi geçinir. Onlara dili ile düşmanlığını izhar etmez. Hattâ, onlara sevgisi ve dostluğu olduğunu hissettirecek şekilde konuşması da câizdir. Fakat kalbde bunların sevgisi bulunmaması şarttır. Yâni bunların, kalben yapılmaması, zâhirde, görünüşte kalması lâzımdır.

Tefsîr-i Kebîr’de şöyle bildirildi: Hazret-i Ömer bin Hattâb'a denildi ki: “Burada Hireli bir hıristiyan var. Hafızası ondan daha kuvvetli, yazısı ondan daha güzel birisi bilinmiyor. Eğer bir kâtip edinmek istiyorsanız bu olabilir.” Ömer (radıyallahü anh), bu hıristiyanı kâtip edinmekten kaçındı, kabûl etmedi. “O zaman, mü’min olmayan birisini dost, sırdaş edinmiş olurum” buyurdu.

İmâm-ı Ahmed bin Hanbel (rahmetullahi aleyh) sahih bir senetle Ebû Mûse'l-Eş’arî'nin (rahmetullahi aleyh) şöyle anlattığını nakletti: Hazret-i Ömer'e; “Benim hıristiyan bir kâtibim var” demiştim de o bana; “Sana ne oluyor ki, müslüman birisini kendine kâtip yapmıyorsun?” buyurdu. Sonra; “Ey îmân edenler! Yahudilerle hıristiyanları dost edinmeyin. Onlar birbirlerinin dostlarıdır. İçinizden kim onları dost ve yardımcı edinirse, o da onlardandır. Allahü teâlâ, düşmana dostluk etmekle nefslerine zulmedenleri hak yoluna eriştirmez” meâlindeki Mâide sûresinin 51. âyet-i kerîmesini okuyup; “Allahü teâlâ böyle buyurmuyor mu?” dedi. Ben; “Ey mü’minlerin emîri! Dini onadır. Bana yazısı lâzımdır” dedim.

O zaman, Hazret-i Ömer bana buyurdu ki: “Mâdem ki, Allahü teâlâ onları aşağıladı, ben onlara ikrâm edemem, kıymet veremem. Mâdem ki, Allahü teâlâ onları zelîl, hor ve hakîr tuttu, ben onları azîz tutamam. Mâdem ki, Allahü teâlâ onları kendisinden uzak tuttu, ben onları yakın tutamam.” Bunun üzerine ben; “Fakat Basra'nın işi onunla yürüyor, o olmazsa yürümez” diye arzettim. Ben böyle söyleyince Hazret-i Ömer; “Yâ o hıristiyan ölürse, ondan sonra ne yapacaksın? İşte bundan dolayı şimdilik onu bir miktar çalıştır. Ancak seni, ona bırakmayacak birini yetiştir!” buyurdu.

Hazret-i Ömer, bununla şuna işâret buyurmuştur: Makâm ve mevki sâhibi birisi, gerek yazısı ve gerekse başka husûsiyetlerinden dolayı, gayr-i müslim birinden yardım isterse, bu, insanların o gayr-i müslime izzet ve ikrâmda bulunmasına, ona kıymet vermesine, onu kendilerine yakın tutmalarına sebep olur. Bu ise, gayr-i müslim birisini dost edinmenin tâ kendisidir.

25- Onlar dilleri ile Allahü teâlâyı anarlar, fakat kalbleri O'ndan gâfil olurdu. Başka şeylerle meşgûl olurlardı. Zalim kimseler idi. Ebû Nu'aym (rahmetullahi aleyh), Hilyet-ül-Evliyâ’da Mâlik bir Dinâr'dan (rahmetullahi aleyh) şöyle nakletti: İsrâiloğulları bir defâsında, içinde bulundukları sıkıntılı bir durumdan kendilerini kurtarması için, Allahü teâlâya yalvarmak üzere duâya çıkmışlardı. Bu sırada gâibden bir nidâ gelip, onlara şöyle denildi: “Siz dillerinizle duâ ediyorsunuz, fakat kalbleriniz benden gâfil ve uzaktır.”

26- Onlar temizliğe de riâyet etmezler. Meselâ, helada abdest bozduktan sonra, -güya- su ile temizlenirler. Fakat, bu suyun temiz olması ile olmaması arasında fark gözetmezler. Üstlerinin ve etrâflarının temizliğine, necasetten pâk olmasına ehemmiyet vermezler.

27- Ehl-i kitâbın ahlâkından biri de budur ki, namazı terkettiler. Meryem sûresinin 60. âyet-i kerîmesinde, onların namazı bıraktıkları, şehvetlerine tâbi oldukları, fakat azgınlıklarının cezâsına uğrayacakları bildirilmiştir. Bakara sûresinin 83. âyet'-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Hani bir vakit İsrâil oğullarından; Allahü teâlâdan başkasına ibâdet etmeyin. Anaya babaya, hısımlara, yetimlere, yoksullara iyilik yapın, insanlara güzellikle söyleyin, dosdoğru namaz kılın, zekât verin diye (emretmiş ve bu husûslarda) kendilerinden ahd, te’minatlı, kuvvetli, sağlam söz almıştık.

Sonra, pek azınız müstesna, verdiğiniz bu sağlam sözden yüz çevirdiniz ve hâlâ da sözünüzden dönmekte devamlısınız.”

28- Namaz vakitlerini bildirmek için boru çalmak yahudilerin, çan çalmak da hıristiyanların âdetlerindendir. Namaz vakitlerini ezân ile değil de bunları çalmak sûretiyle bildirmek müslümanlara lâyık değildir. Mevâhib-i ledünniyye’de bildirildiğine göre, hicretin birinci senesinde Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), namaz vakitlerinin bildirilmesi husûsunda eshâbıyla istişâre ettiler. Kimisi, namaz vakitlerini bildirmek için hıristiyanlar gibi nâkûs yâni çan çalalım dedi. Kimisi, yahudiler gibi boru çalınsın dedi. Kimisi de namaz vakti ateş yakıp, yukarı kaldıralım dedi. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) bunların hiç birini kabûl etmedi. Abdullah bin Zeyd bin Sa’lebe ve Hazret-i Ömer (radıyallahü anhümâ) rüyâda ezân okumasını görüp söylediler. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) bunu beğenip, namaz vakitlerinde ezân okunmasını emir buyurdu.

29- Yahudilerin âdet ve ahlâkından birisi de ölülerinin yüzünü örtmemeleridir. Taberânî'nin İbn-i Abbâs'dan (radıyallahü anh) rivâyet ettiği bir hadîs-i şerîfte; “Mevtâlarınızın yüzünü örtü ile örtünüz, yahudilere benzemeyiniz” buyruldu.

Ayrıca onlar, cenâzelerinin ardından micmere dedikleri, içinde ûd yanan buhurdanlıkla giderler. Muhammed aleyhisselâmın ümmeti ise bundan nehy ve men olunmuştur.

30- Ehl-i kitâbın yanlış ve bozuk amellerinden birisi de, cimrilik, cimriliği emretmek, zekâtı emredilen yerlere vermemek ve zekât alması câiz olmayanların zekât almasıdır. Âyet-i kerîmelerde meâlen buyruldu ki:

“Onlar ki, hem kıskanır, cimrilik ederler, hem de herkese cimriliği tavsiye ederler. Ve Allahü teâlânın, fadlından kendilerine verdiği şeyleri saklarlar. Biz de böyle nîmetleri gizleyen nankörlere hor ve rüsvay edici bir azâb hazırladık.” (Nisâ sûresi: 37)

“Onlar o kimselerdir ki, hem cimrilik ederler, hem de insanlara cimriliği emrederler. Her kim (imandan, Allahü teâlânın emir ve nehiylerinden, malını Allah yolunda sarfetmekten) yüz çevirirse, bilsin ki, Allahü teâlâ ganîdir, (bütün mahlûklar her an O'na muhtâç oldukları hâlde O,) hiç bir şeye muhtâç değildir. O hamîddir, bütün hamdlere lâyık olanın tâ kendisidir.” (Hadid sûresi: 24)

31- Rivâyette gelmiştir ki, onların bâzıları, insanlara zekât ve sadaka vermelerini emrediyorlardı. İnsanlar da fakirlere, ihtiyaç sâhiplerine vermek üzere sadakalarını onlara veriyorlardı. Onlar da bu sadakaları biriktirip, kendileri için saklıyorlardı. Tevbe sûresinin 34. âyet-i kerîmesinin sonunda bunlar için; “...İşte bunları pek acıklı bir azâb ile müjdele!” buyrulmuştur.

Mal, mülk sâhiplerinden bir kısmı, zekât vermekte cimrilik etmektedir. Halbuki, verecekleri zekât miktarının kat kat fazlasını nefislerinin arzu ve istekleri için, hevâ ve hevesleri uğruna harcarlar da, zekât olarak az bir miktar olan malı ayırıp, yerine veremezler. Verecekleri zekât miktarı kendilerine çok görünür. Zekât miktarı malı, parayı fakire vermek, onlara, bütün servetini kaybetmek gibi gelir. Bazen, malı az iken zekât, sadaka verenler, malları çoğalıp, servetleri arttıkça cimriliğe başlarlar.

Bütün insanlar arasında, zekâtını vermemek husûsunda en ileride olan Kârûn idi. Mûsâ aleyhisselâmdan öğrendiği ilim sebebiyle, çok mal sâhibi olmuştu. Öyle ki, sâdece hazînelerinin anahtarlarını kırk katır taşıyabilirdi. Bu zenginliğe rağmen, Mûsâ aleyhisselâm zekât vermesini emredince; “Bu kadar malı zekât olarak vermek pek çoktur ey Mûsâ!” demişti.

32- Ehl-i kitâbın yaramaz hâllerinden birisi de azgınlık ve taşkınlık yapmaları, işlerinde haddi aşmalarıdır. Bunların fenâ akıbetleri de elbette sâhiplerinedir. Yûnus sûresinin 23. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “...Ey insanlar! Sizin azgınlığınız ancak kendi aleyhinizedir. O kıymetsiz dünyâ hayatının biraz zevkini sürersiniz. Sonra döner bize gelirsiniz. Biz de bütün yaptıklarınızı size haber veririz.”

Enes'in (radıyallahü anh) rivâyet edip bildirdiği bir hadîs-i şerîfte, buğz (azgınlık), mekr (hîle) ve nakz (yemini bozmak, ahdinde durmamak, sözünden caymak) kimde bulunursa bu hasletlerin zararının sâhibine olacağı bildirilmiştir. Nitekim Yûnus sûresinin 23. âyet-i kerîmesinde; “...Buğzunuz (azgınlığınız) ancak kendi aleyhinizedir...” buyrularak bunun böyle olduğu bildirilmiştir. Mekr ve nakz ile alakalı olarak da âyet-i kerîmelerde meâlen buyruldu ki:

“Halbuki, hîle (kötü düzen, tuzak) ancak sâhibinin başına geçer...” (Fatır sûresi: 43)

“...Kim (ahdini bozar, verdiği sözden) cayarsa, ancak kendi aleyhine caymış olur (bunun cezâsı kendine aittir). Kim de Allahü teâlâya söz verdiği şeyde ahdine vefâ ederse, söz verdiği şeyi yerine getirirse, Allahü teâlâ da ona (yarın kıyâmet gününde) büyük bir mükâfat verecektir.” (Feth sûresi: 10)

33- Onların her hâlleri, başkalarına karşı büyüklük taslamak, şirin görünmek için idi. Bu sebeple, gösterişli elbise giyerler; erkekleri ipek kumaşlarla, altın ile süslenirlerdi. Bunların uygunsuzluğu ise ortadadır.

Yine onlar, mal ve evlatlarının çok olması ile övünürler, mal ve evlat çokluğunun, Allahü teâlâ katında yakınlık ve üstünlüğe delil olduğunu zannederlerdi. Bunu hakîkî bir fazîlet gibi görerek, câhilliklerini ortaya koyarlardı. Âyet-i kerîmelerde meâlen buyruldu ki:

“Mal ve çocuklar dünyâ hayatının süsleridir. Sonsuz kalıcı olan iyi işlerin sevapları, Rabbinin yanında daha iyidir.” (Kehf sûresi: 46)

“İyi biliniz ki, dünyâ hayatı elbette la'b yâni oyun, lehv yâni eğlence, zînet yâni süslenmek, tefâhur yâni öğünme ve malı, parayı, evlâdı çoğaltmaktır. (Nihâyet hepsi yok olup gider.) (Hadid sûresi: 20)

“Ne mallarınız, ne de çocuklarınız sizi bize yaklaştıracak değildir. Ancak îmân edip sâlih amel işleyen (malını hayra sarfeden ve çocuklarına dînin emirlerini öğretip, bunlarla amel etmeye sevkeden, evlâdını doğruluk üzere yetiştirip terbiye eden), bundan müstesnadır. (Böyle kimselerin mal ve evlâdı, onun bize yaklaşmasına vesile olur.) İşte bunlar için, yaptıklarına karşılık kat kat mükâfat vardır ve onlar Cennet’in yüksek makâmlarında emniyet içinde bulunurlar.” (Sebe’ sûresi: 37)

34- Yahudi ve hıristiyanların bariz vasıflarından, bozuk ahlâkından birisi de haseddir. Kârûn'un helâkine, serveti ve sarayı ile birlikte yere batmasına sebep, Hazret-i Mûsâ ve Hârûn aleyhisselâmı hased etmesidir.

Nitekim, yahudiler de, hıristiyanlar da birbirlerinden işite işite, büyüklerinden duya duya, âhır zamanda Ahmed (Muhammed aleyhisselâm) isminde büyük bir peygamberin geleceğini ve gelmesinin iyice yaklaştığını pekala biliyorlardı. Nihâyet iki cihân güneşi Muhammed aleyhisselâm, peygamber olarak tebliğe başlayınca, onlar beklenilen peygamberin bu zât olduğunu anladılar. Fakat, böyle yüce bir peygamberin, kendi aralarından değil de, Arabistan'dan, Arablar içinden çıkmasını kat’îyyen çekemediler. Hased ettiler. O'nu inkâr ettiler. Sırf bu hasedleri ve kuru kuruya inâdları sebebiyle, O yüce peygambere tâbi olup, bu vesile ile iki cihân saâdetine kavuşmak nîmetinden mahrûm kaldılar. Nitekim; (İnkar eden mahrûm kalır) sözü meşhûrdur.

Hadîs-i şerîflerde buyruldu ki: “Hased etmekten sakınınız. Biliniz ki, ateş odunu yok ettiği gibi, hased de hasenâtı (yani iyilikleri) yok eder.”

 “Hased, nemime ve kehânet sâhipleri benden değildir.”

“Nimet sâhiplerinden ihtiyaçlarınızı, gizli olarak isteyiniz. Çünkü nîmet sâhiplerine hased edilir.”

“İnsan üç şeyden kurtulamaz: Su-i zan, tayare, hased. Su-i zan edince, buna uygun harekette bulunmayınız. Uğursuz zannettiğiniz şeyi, Allahü teâlâya tevekkül ederek yapınız. Hased ettiğiniz kimseyi, hiç incitmeyiniz.”

35- Allahü teâlânın lütûf ve ihsânından başka herhangi bir şey ile sevinmek, yapmadığı işle övünmeyi sevmek de yahudilerin ahlâkındandır.

Âl-i İmrân sûresinin 188. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki: “Ettikleri fenâlıklarla sevinen ve yapmadıkları şey ile de övülmeyi arzu edenler var ya, sakın, sen onları azâbdan kurtulmuş, (selâmet) bir yerde bulunacaklarını sanma. Onlar için, çok acıklı (elem verici, şiddetli) bir azâb vardır.” Tefsîr âlimleri, bu âyet-i kerîmenin yahudiler hakkında olduğunu bildirmektedirler. Çünkü onlar, insanların dalâletine, doğru saâdet yolundan ayrılmalarına seviniyorlar, ilimleriyle amel etmedikleri hâlde, kendilerine âlim denilmesinden, medholunmalarından da çok hoşlanıyorlardı.

Hadid sûresinin 22 ve 23. âyet-i kerîmelerinde meâlen buyruldu ki: “Dünyâda olacak her şey, dünyâ yaratılmadan evvel, ezelde levh-i mahfûza yazılmış, takdir edilmiştir. Bunu size bildiriyoruz ki, hayatta kaçırdığınız fırsatlar için üzülmeyesiniz ve kavuştuğunuz kazançlardan, Allah'ın gönderdiği nîmetlerden mağdur olmayasınız. Allahü teâlâ kibirlilerin, öğünüp kurulanların hiç birini sevmez.”

Âyet-i kerîmede, dünyâdan fevt olana yâni hayatta kaçırılan fırsatlara üzülmek, kavuşulan kazançlarla ve Allahü teâlânın gönderdiği nîmetlerle öğünmek yasaklanmıştır. Buradaki yasaklanan sevinme, nîmeti Allahü teâlânın gönderdiğinden O'na şükür şeklindeki sevinme değil; gelenin dünyâlık olması için sevinmektir. Yâni dünyâlık için olan sevinme ve övünme kötülenmiştir. Elinde bulunan dünyâlıkların, Hak teâlânın lütûf ve ihsânı olduğunu, bunun, kendi elinde emânet olarak bulunduğunu bilen kimse, o şeyin dünyâlık olması sebebiyle kat’îyyen sevinmez. İmâm-ı Ca’fer-i Sadık hazretleri buyurdu ki:

“Ey Âdemoğlu! Sana ne oluyor ki, kaybettiğine üzülüyorsun? Yine sana ne oluyor ki, elinde bulunan şey ile de seviniyorsun? Halbuki, ölüm onu sana bırakmayacaktır.”

36- Üzerlerine farz kılınan orucu terk ederlerdi. Bakara sûresinin 183. âyet-i kerîmesinde meâlen; “Ey mü’minler! Sizden öncekilere farz kılındığı gibi, sizin üzerinize de oruç farz kılındı...” buyruldu. Bu âyet-i kerîmede bildirildiği gibi, oruç bu ümmete farz kılındığı gibi, bundan önceki ümmetlere de farz kılınmıştı. Fakat yahudi ve hıristiyanlar, herhangi bir özürleri olmadan, orucu terk ettiler. Oruç tuttukları zaman da sahur yemeğini terkederlerdi. Nitekim, İmâm-ı Ahmed, Müslim, Ebû Dâvûd, Tirmizî ve Nesâî'nin (rahmetullahi aleyhim), Amr bin Âs'dan (radıyallahü anh) rivâyet ettikleri bir hadîs-i şerîfte; “Bizim orucumuzla ehl-i-kitabın orucu arasındaki fark, sahuru yemektir” buyruldu.

Yine Nesâî'de bildirildiğine göre, Eshâb-ı kirâmdan birisi şöyle anlatmıştır: “Sahur yaparken, Resûlullah'ın (sallallahü aleyhi ve sellem) huzûruna girmiştim. Bana; “Sahur, Allahü teâlânın ihsân ettiği bir berekettir. Onu terk etmeyiniz” buyurdu.”

Yine onlar iftar etmekte de uygunsuz idiler. Bazen iftarı yıldızlar görününceye kadar geciktirirler, bâzan güneş batmadan evvel iftar ederlerdi. Hattâ bâzan da ikindi vaktinde oruçlarını açarlardı.

37- İbâdethaneye girerken ve çıkarken, ellerini kaldırıp oraya buraya bakınarak, tuhaf bir hâlde duâ etmek de ehl-i kitâbın kerih olan âdetlerindendir.

38- Hırsızlık, gasp, fâiz ve rüşvet gibi çeşit çeşit hîlelerle ve bâtıl yollarla insanların mallarını yemek de, yahudilerin ve hıristiyanların işlerindendir. Mâide sûresinin 42. âyet-i kerîmesinde bunların, devamlı yalancılık için dinledikleri ve haram yedikleri bildirilmiştir.

Mâide sûresinin 62 ve 63. âyet-i kerîmelerinde, meâlen buyruldu ki: “Onlardan bir çoğunu görürsün ki, günâha girmekte, düşmanlık etmekte ve haram yemekte birbirleriyle yarışırlar. Yapmakta oldukları şey ne kadar kötü.

Ne olurdu, onların âlimleri, din bilginleri, günâh söylemelerinden ve haram yemelerinden kendilerini vaz geçirmeye çalışsalardı ya. İşledikleri bu san’at ne kadar kötü.”

Tevbe sûresinin 34. âyet-i kerîmesinde de meâlen buyruldu ki: “Ey îmân edenler! Gerçekten yahudi bilginlerinden ve hıristiyan râhiplerinden çoğu, insanların mallarını haksızlıkla yerler...”

Bunların ileri gelenleri, çeşit çeşit hîlelerle insanların mallarını toplayıp, bâzıları meliklerden bile zengin oldukları gibi, dünyâya düşkünlükleri sebebi ile, fazîleti, mal, mülk sâhibi olmaya bağlarlar; sâlih ve fakir kimseleri, fakirlik ve mallarının azlığı sebebiyle ayıplarlardı. Nitekim, İmâm-ı Maverdî (rahmetullahi aleyh), Edeb-üd-dünyâ ved-dîn isimli meşhûr eserinde, yahudilerin, Îsâ aleyhisselâmı, fakirlik sebebiyle ayıpladıklarını bildirmektedir.

Ebû Nu'aym'ın (rahmetullahi aleyh), Hilye kitabında ve Beyhekî'nin Şü'ab-ül-îman isimli eserinde bildirdikleri bir hadîs-i şerîfte buyruldu ki: “Dünyâda kendisine zühd ve az konuşma verilen kimseye yaklaşın. Çünkü o, hikmet konuşur.”

Ebü'l-Hasen bin Cehdân, (rahmetullahi aleyh), “Menâkıb-ül-ebrâr” kitabında, İbn-i Ata'dan (rahmetullahi aleyh) şöyle nakleder. Tevrât’da şöyle yazılıdır: “Ey Âdemoğlu! Sana dünyâlık verdim, sen o dünyâlığı muhâfaza etmekle meşgûl oldun. Sana dünyâlık vermedim, (vermediğimde) onu aramakla uğraşıp, vaktini böyle geçirdin (yani eline dünyâlık verdiğimde de, vermediğimde de sen hep dünyâlık ile meşgûl oldun). Kendini tamâmen bana ne zaman vereceksin?”

39- Kadınların, zînetlerini yabancı erkeklere göstermeleri, örtünmeye riâyet etmemeleri de ehl-i kitâbın bozuk hâllerindendir. Bu sebepledir ki, İsrâiloğulları arasında zina çok olmakta idi. Kadınların, yabancı erkeklere karşı örtünmeleri, süslenmemeleri, zînetlerini göstermemeleri, bakmak, dokunmak ve başka zinaya sevkeden sebepleri ortadan kaldırmakta, kadınların kendilerini sakınmamaları ise dâimâ tehlikeli olmaktadır.

40- Haramları açıkça ve fütursuzca işlemek, erkeklerin kadınlara, kadınların da erkeklere benzemesi ve zina da onların çirkin fillerindendir. Nisâ sûresinin 27. âyet-i kerîmesinde meâlen; “Allahü teâlâ sizin tevbelerinizi kabûl etmek ister. Halbuki, şehvetlerine tâbi olanlar, büyük bir meyil ile sizi doğru yoldan harama götürmek isterler” buyruldu. İbn-i Cerir ve Süddî, bu âyet-i kerîmenin yahudiler ve hıristiyanlar hakkında olduğunu bildirmişlerdir.

41- Onlar uzun emel sâhibi idi, çok yaşamayı severlerdi. Bunları sevmekten kendini kurtarabilen kimse, pek azdır. Bu sebeple; “Hayatı sevmek, insanın tabîatında vardır” demişlerdir. Fakat mü’minler, sâlih ameller işlemek, âhıret hazırlığı yapmak, geçen ömründen kaçırdığı fırsatları telâfî edebilmek için uzun ömürlü olmayı severler. Fâsık ve kâfir olanlar ise, dünyânın gelip geçici lezzetlerinden ve nîmetlerinden daha fazla lezzet alabilmek, zevklenebilmek, daha fazla azgınlık ve taşkınlık yapabilmek için çok yaşamayı isterler. Bakara sûresinin 96. âyet-i kerîmesinde meâlen buyruldu ki; “Sen yahudileri, insanlardan ve hattâ müşriklerden de daha ziyâde hayata düşkün bulursun. Onlardan her biri arzu eder ki, kendisine bin yıl ömür verilsin. Halbuki, yaşamak, onu azâbdan uzaklaştıracak değildir. Allahü teâlâ, onların ne işlediğini hakkıyla görücüdür.”

42- Onlar, Allahü teâlânın, rızıklara kefil olduğu husûsundaki vâdine güvenmez, daha sonraki zamanlar için aç kalırım endişesi ile mal biriktirirler. Bilmezler ki, biriktirdikleri bu malları yiyemeden, ölüp gidecekler, mallar da başkalarının olacaktır.

43- Ehl-i kitâbın yanlış hâllerinden birisi de, ana babaya karşı gelmek, onlarla alakayı kesmek, yetimleri aşağılamak, onların mallarını yemek, miskinleri, yoksulları yanlarından kovmaktır.

Onlar, Allahü teâlânın evliyâsına düşmanlık ederler, onlara eziyet verir, haklarını gözetmezlerdi. Onlar, kendilerine peygamber olarak gönderilen zâtlara bile eziyet ve sıkıntı verirlerdi.

Muhammed Masum-i Fârûkî es-Serhendî hazretlerinin, (Mektûbât) kitabının 2. cilt, 140. mektubunda bildirdiği bir hadis-i kutside; “Bir velî kuluma düşmanlık eden, benimle harb etmiş olur...” buyruldu.

Yine onlar, dînine bağlı hâlis mü’minlerden birine musîbet, belâ, sıkıntı ve fakirlik gibi bir şey gelse, bunun için îmân sâhiplerini ayıplarlar, habis rûhları bundan tad alırdı.

44- Selâmı terk etmek de yahudilerin âdetlerindendir. Selâm, Muhammed aleyhisselâmın ümmetinin husûsiyetlerindendir. Ayrıca onlar, yapılan duâya “amin” demeyi de hiç istemezler.

İmâm-ı Ahmed bin Hanbel ve İbn-i Mace'nin (rahmetullahi aleyhima) Âişe'den (radıyallahü anhâ) rivâyet ettikleri bir hadîs-i şerîfte buyruldu ki: “Yahudiler sizi selâm ve âmin demek husûsunda hased ettikleri kadar, hiç bir şeyde hased etmemiştir.”

Süleymâniye Kütüphânesi, Laleli kısmında 3653 sayılı kitabın başında, Ahmed ibni Kemâl Efendi (rahmetullahi aleyh), Kitab-ül-feraid’inde diyor ki: Ebû Ümâme'nin (radıyallahü anh) bildirdiği hadîs-i şerîfte; “Başkalarına benzeyenler bizden değildir. Yahudilere ve hıristiyanlara benzemeyiniz! Yahudiler parmakları ile işâret ederek, hıristiyanlar elleri ile işâret ederek, mecûsîler de eğilerek selâm verir” buyruldu.

45- Yahudilerin bariz vasıflarından biri de fitne çıkarmak ve dostlar arasında düşmanlık meydana getirmektir.

İbn-i İshak ve Ebü'ş-şeyh, Zeyd bin Eslem'den (rahmetullahi aleyhim) şöyle naklettiler: Bir gün Evs ve Hazrec kabîlelerinden bir grup müslüman, oturmuşlar sohbet ediyorlardı. Mirşâs bin Kays isminde bir yahudi oradan geçerken, onların hâlini gördü, önceden birbirine düşman olan bu iki kabîle mensuplarının, müslüman olduktan sonra böyle kaynaşmaları, aralarında bu kadar ileri derecede kardeşlik ve muhabbet meydana gelmiş olması, ona göre çok tuhaf idi.

Onları bu hâlde görmek, o yahudinin hoşuna gitmedi. Hattâ bu durum onu çok kızdırdı. İnsanları birbirine düşürmek, aralarında fitne çıkarmak gibi bozuk düşünceleri bir anda alevlendi. Yanında bulanan bir yahudi gencine, muhabbet eden o müslümanlar arasına gidip oturmasını ve Evs ile Hazrec kabîlelerinin müslüman olmalarından evvel aralarında vukû bulan Buas muhârebesini hatırlatmasını söyledi.

Yahudi genç, onun dediği gibi yaptı. Bunun üzerine orada devam eden sohbetin mevzuu bir anda değişip, eski hâdiselerden bahsolunmağa başlandı. İş uzayıp, iki kabîle mensupları birbirlerine sert söyleyecek oldular. Resûlullah efendimiz (sallallahü aleyhi ve sellem), durumdan haberdâr olunca, hemen oraya gelerek, onlara nasîhatte bulundu. Her iki taraf da nasîhatleri dinleyip kabûl ettiler. O'na itâat ettiler. Bu husûs Kur'ân-ı kerîmde bildirilmekte ve Âl-i İmrân sûresinin 99-112. âyet-i kerîmelerinde meâlen şöyle buyrulmaktadır:

“Deki: Ey ehl-i kitap! İslâmın hak din olduğunu bildiğiniz hâlde neden, îmân edenleri, Allah yolundan çevirmeye çalışıyorsunuz? Allahü teâlâ yaptıklarınızdan gâfil değildir.

Ey îmân edenler! Eğer kendilerine kitap verilenlerden herhangi bir topluluğa uyarsanız, îmânınızdan sonra sizi çevirirler, kâfir yaparlar.

Halbuki siz, Allahü teâlâya nasıl küfreder (O’nu inkâr eder) siniz ki, karşınızda Allahü teâlânın âyetleri okunup durmakta, O'nun resûlü, peygamberi de içinizde bulunmaktadır. Kim Allahü teâlânın dînine sımsıkı sarılırsa, muhakkak ki, o doğru bir yola iletilmiştir.

Ey mü’minler! Allahü teâlânın yasak ettiği şeylerden tam olarak sakınınız ve ancak müslüman olarak can veriniz.

Elbirlik Allah'ın ipine (dinine) sımsıkı sarılınız. Birbirinizden ayrılıp dağıtmayınız. Allahü teâlânın üzerinizdeki (İslâm) nîmetini düşününüz. Hani siz câhiliyet devrinde birbirinize düşmanlar idiniz. Böyle iken O, (kalblerinizi İslâm'a ısındırıp) kalbleriniz arasında ülfet (yakınlık ve sıcaklık) meydana getirdi de O'nun sayesinde din kardeşleri oldunuz. Hem siz ateşten bir çukurun tam kenarında bulunuyordunuz da, Allahü teâlâ o ateşe düşmekten sizi kurtardı. İşte Allahü teâlâ, âyetlerini sizlere böylece açıklıyor ki, doğru yola eresiniz.

İçinizden, insanları hayra çağıracak, iyiliği emredecek, kötülükten alıkoyacak bir topluluk bulunsun. İşte onlar, kurtuluşa erenlerdir.

Ey mü’minler! Birbirlerinden ayrılanlar ve kendilerine açık âyetler, alâmetler geldiği hâlde parçalanıp ayrılığa düşen, çeşitli yollara sapan hıristiyanlar ve yahudiler gibi olmayınız. İşte onlar için çok büyük bir azâb vardır.

Kıyâmet gününde bir takım yüzler bembeyaz ve bir takım yüzler de simsiyah olacak. O vakit, yüzleri siyah olanlara; Îmânınızdan sonra küfrettiniz ha! İşte o küfrünüzün cezâsı olarak tadın azâbı denilecek.

Yüzleri bembeyaz olanlar ise, Allahü teâlânın rahmeti içinde (Cennet’te) dirler. Onlar orada, ebedî olarak kalacaklardır.

Bunlar, Allahü teâlânın ahkamını beyân eden âyetleridir ki, onları sana, hakkı yerine getirmek için vahiy vâsıtasıyla okuyoruz. Allahü teâlâ, âlemlere zulüm irâde (murad) etmez.

Göklerde ve yerde olan şeylerin hepsi, Allahü teâlânın mülkü ve mahlûkudur. Kulların bütün işleri, O'na döndürülür (O, her birine amelinin karşılığını verir.)

(Ey Muhammed aleyhisselâmın ümmeti!) Siz insanlar için meydana çıkarılmış en hayırlı bir ümmetsiniz. (ümmetlerin, din sâhiplerinin en hayırlısı, en iyisi, seçilmişisiniz.) İyi şeyleri emreder, fenâ şeyleri men edersiniz ve Allahü teâlâya îmânınızda devam edersiniz.

Eğer ehl-i kitap (yahudiler ve hıristiyanlar) da îmâna gelseydi, kendileri için elbette hayırlı olurdu. İçlerinden îmân edenler vardır, lâkin ekserisi (hak dinden çıkmış) fâsıklardır.

(Ey mü’minler!) Onlar size dil ile ezâ vermekten başka bir zarar yapamazlar. Eğer sizinle muhârebe etseler, hezîmete uğramış olarak arkalarını dönüp kaçarlar. Bundan sonra onlara, kimse tarafından yardım da olunmaz.

Onlar nerede bulunurlarsa bulunsunlar, boyunlarına zillet ve horluk takılmıştır. Meğer ki, cizye vermek sûreti ile Allahü teâlânın ve mü’minlerin bakış ve emniyeti altına girmiş olsunlar. Onlar, dönüp Allahü teâlânın gadabına uğradılar ve üzerlerine miskinlik damgası vuruldu. Bunun da sebebi şudur. Çünkü onlar, Allahü teâlânın âyetlerini inkâr ile kâfir olmuşlar, peygamberleri haksız yere öldürmüşlerdi. Çünkü onlar isyân etmişler ve aşırı gitmişlerdi.”

Yine âyet-i kerîmelerde meâlen buyruldu ki: “Ey mü’minler! Yahudi ve hıristiyanların, sizi kendi dinlerine dâvetlerine karşı şöyle deyin: Biz, Allahü teâlâya ve bize indirilen Kur'ân-ı kerîme, İbrâhim, İsmâil, İshak, Ya’kûb (aleyhimüsselâm) ve torunlarına indirilenlere, Mûsâ'ya, Îsâ’ya aleyhimesselâm verilenlere (kitaplara) ve bütün peygamberlere, Rableri tarafından verilen kitaplara îmân ettik. Onların hiç birini diğerlerinden ayırt etmeyiz. Biz, ancak Allahü teâlâya boyun eğen müslümanlarız.

Artık yahudi ve hıristiyanlar, sizin bu îmânınız gibi îmân ederlerse, muhakkak hidâyet bulmuşlardır. Eğer yüz çevirirlerse, size karşı ayrılık ve düşmanlık üzeredirler.

Ey Habîbim! Sen onların düşmanlığından endişe etme. Muhakkak ki, Allahü teâlâ sana kâfidir. (Muhakkak ki, seni onların şerlerinden koruyacaktır.” Allahü teâlâ hakkıyla işiten ve hakkıyla bilendir.” (Bakara sûresi: 136-137)

İbn-i Cerir, İbn-i Ebî Hatim ve Ebüşşeyh (rahmetullahi aleyhim), bu âyet-i kerîmenin tefsîrini İbn-i Abbâs hazretlerinden şöyle naklettiler: Onlar her lisân ile lânetlendiler. Mûsâ aleyhisselâm zamanında Tevrât'la, Îsâ aleyhisselâm zamanında İncîl’le, Dâvûd aleyhisselâm zamanında Zebur ile, Muhammed aleyhisselâm zamanında da Kur'ân-ı kerîm ile lânetlendiler.

İmâm-ı Ahmed ve İmâm-ı Beyhekî (rahmetullahi aleyhima) Dürre binti Ebî Leheb'in (radıyallahü anhâ) şöyle anlattığını rivâyet etmişlerdir: “Yâ Resûlallah! insanların en hayırlısı kimdir?” dedim. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem), cevâben buyurdu ki: “Allahü teâlâdan en çok korkan (en çok takvâ sâhibi olan), en çok sıla-i rahîm yapan (akrabasını ziyâret eden) ve en çok emr-i maruf ve nehy-i münker yapandır.”

Muhammed aleyhisselâmın ümmeti, emr-i maruf ve nehy-i münker yapmaları sebebiyle, diğer ümmetlere üstün kılınmıştır.

46- Onların yanlış işlerinden, bozuk hâllerinden biri de, günâh işlemekte çok ileri gitmek, günâhta ısrarlı olmaktır. Onlar bir günâh işleyince, onu hafif ve küçük görürlerdi. Öyle ki, o günâhı yapa yapa artık âdet, huy hâline getirirlerdi. Netîcede günâhlar, onların gözünde ehemmiyetsiz bir şey olurdu. Sonra bundan zulme intikal ederler, onlara zulmetmeye başlarlardı. Bunda da çok ileri giderler, daha büyüklerini yapmaya başlarlar, insanları öldürürlerdi. Taşkınlık ve azgınlık içinde idiler. Bu hâlleri, onları Allahü teâlânın âyetlerini inkâr etmeye, O'nun peygamberlerini şehîd etmeye kadar götürdü.

Onların bu kadar azgınlaşmalarına sebep, günâhlarda, kötülük işlemekte tam bir serbestlik, başıboşluk ve kayıtsızlık içinde bulunmaları idi. Peygamberlere îtirâz ve karşı çıkmak ve düşmanlık, onlar için bir alışkanlık, tabîat, huy hâline gelmişti.

Allahü teâlânın emirlerini hafife alan, aşağı tutan bir kavmi, Allahü teâlâ zelîl, hakîr ve hor eder.

47- Onlar istikamet üzere bulunmazlardı. Peygamberlerinin bildirdiği, tebliğ ettiği itikattan hemen yüz çevirirlerdi.

İstikamet; bâtıl söz ve işten uzak durmakla beraber, hak olan sözü ve işi yapmak ve vefât edinceye kadar bu hâl üzere devam etmektir.

Fussilet sûresinin 30-32 âyet-i kerîmelerinde meâlen buyruldu ki: “Gerçekten; Rabbimiz Allahü teâlâdır deyip, sonra istikamet üzere bulunanlar (sebat gösteren ve sâlih amel işleyenler) var ya, (ölüm ânında veya dehşet hâlinde;) onların üzerine melekler inecek (ve şöyle diyecekler; ölümden ve sonrasından) korkmayın, mahzûn olmayın. Vâd olunduğunuz Cennet’le neşelenin. Biz hem dünyâda, hem de âhırette sizin dostlarınızız. (Sizi dünyâda koruyacağımız gibi. âhırette de beraberinizde bulunacağız. Size şefâat ve ikrâm edeceğiz.)

Gafûr, Rahim olan Allahü teâlâdan, konukluk, ikrâm (yahut hazırlanmış bir rızık) olarak, burada canlarınız neyi çeker, neden hoşlanırsa hepsi sizindir. Hem burada size, ne isterseniz var.”

Ahkâf sûresinin 13 ve 14. âyet-i kerîmelerinde de meâlen buyruldu ki: “Gerçekten; Rabbimiz Allahü teâlâdır deyip, sonra istikamet üzere olanlar (dinin hükümlerine uyarak dosdoğru gidenler) var ya, onlara hiç bir korku yoktur ve onlar mahzûn da olmayacaklardır.

Onlar cennetliktirler. İşledikleri amellere mükâfat olarak orada ebedî kalacaklardır.”

Ebü'l-Kâsım İsfehânî'nin “Et-Tergib” isimli eserinde İbn-i Abbâs'dan (radıyallahü anh) şöyle nakledilmiştir: Cebrâil aleyhisselâm Resûlullah'a (sallallahü aleyhi ve sellem) gelerek; “Yâ Muhammed! (aleyhisselâm) Sana ve ümmetine Rabbinin katından bir hediye getirdim ki, onunla sevineceksin” dedi. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) “Beni, Ümmetim hakkında çok sevindirecek olan o şey nedir?” buyurunca, Cebrâil aleyhisselâm şöyle haber verdi:

Yahudiler; “Rabbimiz Allah’dır” derler, fakat bu sözlerinde istikamet üzere bulunmazlar. Çünkü; “Yahudiler; Allah'ın eli bağlıdır (cömert değildir) dediler.” (Mâide sûresi: 64) ve; “Yahudiler; Üzeyir (aleyhisselâm), Allahü teâlânın oğludur dediler...” (Tevbe sûresi: 30)

Hıristiyanlar da; “Rabbimiz Allah’dır” derler. Onlar da bu sözlerinde istikamet üzere bulunmazlar. Çünkü; “...Hıristiyanlar da, Mesîh (Îsâ aleyhisselâm) Allah'ın oğludur dediler...” (Tevbe sûresi; 30)

Senin ümmetin; “Rabbimiz Allah’dır” (Fussilet sûresi: 30) derler ve bu sözlerinde istikamet, doğruluk üzere bulunurlar. Bu sözlerine başka yanlış bir şey karıştırmazlar. Onlara melekler iner ve; “Üzerinde bulunduğunuz din, yahut geride bıraktığınız ehliniz, ıyâliniz hakkında korkmayın. Bu husûsta mahzûn olmayın. Çünkü Allahü teâlâ, geride bıraktıklarınız hakkında sizin vekilinizdir. Lâ ilâhe illallah demeniz sebebiyle, vâdolunduğunuz Cennet’i size müjdeleriz derler.

Cebrâil aleyhisselâm bunları anlatınca, Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) “Ey Cebrâil! Beni sevindirdin” buyurdu. O da; “Yâ Muhammed! Allahü teâlâ senin gözünü aydın etsin dedi.”

Onlar, insanlardan gasbettiklerini sadaka olarak verirlerdi. Mallarını ellerinden almak sûretiyle onlara zulmederler, sonra da, temiz olmayan kazançlarından sadaka vermeye kalkarlardı. Bu ise pek yanlıştır. Bakara sûresinin 267, 268 âyet-i kerîmelerinde meâlen buyruldu ki: “Ey îmân edenler! Kazandıklarınızın ve sizin için yerden çıkardığımız mahsullerin en helâl ve en iyisinden, Allah yolunda harcayın. (Zekât ve sadaka verin.) Kendinizin, ancak göz yumarak, alabileceği, düşük ve bayağı şeyleri vermeye kalkışmayın. Biliniz ki, Allahü teâlâ vereceğiniz sadakalardan müstagnîdir. Hem de asıl lâyık olan O’dur.

Şeytan sizi, fakir olacaksınız diye korkutur. Size cimriliği ve sadaka vermemeyi emreder. Allahü teâlâ ise lütfundan size mağfiret ve bir bolluk vâdediyor. Allahü teâlânın kudreti, ihsânı geniştir ve her şeyi hakkıyla bilendir.”

Âl-i İmrân sûresinin 92- âyet-i kerîmesinde de meâlen buyruldu ki; “Sevdiğiniz şeylerden sadaka vermedikçe, siz Cennet’e eremezsiniz. Allah yolunda her ne harcarsanız, muhakkak ki, Allahü teâlâ onu bilendir.”

“Dünyâ sevgisi bütün kötülüklerin başıdır. Gözde bakışı, kalbde şehveti büyütür. (insanı aç gözlü, doymaz eder.) Yemîn ederim ki, şehvet (nefsin isteklerine uymak), sâhibine uzun süren sıkıntı bırakır.” “Dünyâdan geçmeye bakın. Tamîri ile uğraşmayın.”

“Ey Âdemoğlu! Ey zayıf insan! Nerede olursan Allah'tan kork! Dünyâda yolcu gibi ol! Mescidleri ev edin. Gözüne ağlamayı, bedenine sabrı, kalbine tefekkürü öğret! Yarınki rızkı düşünüp üzülme! (Allahü teâlâ rızkı kendi üzerine almıştır, bunda şüphen olmasın,) yoksa günâha girersin.”

“Sizden biriniz, denizin dalgaları üzerine ev yapamadığı gibi, dünyâyı da devamlı kalma yeri bilmesin.”

“Su ile ateş bir kapta durmadığı gibi, dünyâ ile âhıret sevgisi de aynı kalbde bulunmaz.”

“Dünyâyı isteyen, deniz suyu içene benzer, Ne kadar içerse, harâreti o kadar artar ve nihâyet ölür.”

“Şeytan dünyâ iledir. Mekri, aldatması mal ile; tezyini (süslemesi, güzel göstermesi), hevâ (nefsin arzuları) ile; yerleşmesi de şehvetler iledir.”

“Günâhlarını hatırladığı zaman ağlayana, dilini koruyana ve başını sokacak kadar evi olana müjdeler olsun.”

“Uyuyup da günâhla meşgûl olmayan ve günâhsız olarak uyanan göze müjdeler olsun.”

Mâlik bin Dinâr anlatır: Îsâ aleyhisselâm eshâbı ile giderken, yolun kenarında bir hayvan ölüsü gördüler. Eshâbı, ne fenâ kokuyor dediler. Îsâ aleyhisselâm, kötü söz ve gıybetten onları men etmek için; “Dişleri ne kadar da beyazdır” buyurdu.

“Allahü teâlânın zikri, hatırlatıcısı olan sözden başkasına teşekkür etmeyiniz, kalblerinizi katılaştırır. Katı, sert kalb ise, Allah'tan uzaktır, fakat uzak olduğunu bilmez. Kendinizi Rab gibi görüp, kulların günâhlarına o nazarla bakmayınız. Kendinize zayıf kullar bularak, onlara bakınız. Zirâ insanlar, âfiyet sâhibi ve müptela (belâ ehli) diye ikiye ayrılırlar. O hâlde belâ ehline merhamet edin ve âfiyette bulunduğunuz için de Allahü teâlâya hamd edin.”

“Allah için amel edin (çalışın), karınlarınız (mideleriniz) için çalışmayın! Şu kuşa bakın! Karnı tok, sırtı pektir yâni rahattır. Ne tarla eker, ne ekin biçer, fakat rızkını Allah verir. Eğer bizim midemiz kuşunkinden daha büyüktür derseniz, şu yabanî büyük hayvanlara, geyiklere, yabanî eşeklere bakınız. Hepsi de yiyor ve rahattırlar. Hiç birisi ekip biçmiyor. Rızıklarını Allah veriyor.”

“Allah katında en sevgili olan şey, sâlih kalblerdir. Allahü teâlâ, onların hürmetine dünyâyı yaşatır. Onlar bozulunca, yeryüzünü harâb eder.”

“Üç kişiye şaşarım. Dünyâyı elde etmeye çalışana şaşarım, zirâ ölüm ona yaklaşıyor; köşkler yapana şaşarım, zirâ kalacağı yer kabirdir; katıla katıla, ağız dolusu gülene şaşarım, halbuki önünde ateş (Cehennem) vardır.”

“Ey Âdemoğlu! Çokla doymaz, aza kanaat eylemezsin. Malını, seni iyilikle anmayan için biriktirirsin; halbuki Rabbinin huzûruna çıkacaksın ve özür ileri süremeyeceksin. Sen sâdece midenin ve şehvetinin kulusun. Miden ise, ancak kabre vardığında dolar. Ey Âdemoğlu! Sen topladığın malını başkasının terâzisinde görürsün.”

“İlim öğrenen, öğreten ve öğrendiği ile amel eden kimse; göklerdeki melekler arasında, ulu kişi diye çağrılır, anılır.”

“Ey havârîler topluluğu! Ehli olmayana hikmet, ilim söylemeyin. Hikmete, ilme hakâret etmiş olursunuz. Hikmeti, ilmi ehli olandan da esirgemeyin. Esirgerseniz, o kişelere zulmetmiş olursunuz.”

“İşler üç çeşittir: Emredilmiş, güzel şeyler; saâdete götürürler. Bunları yapınız. Men edilmiş, kötü işler; felakete götürürler. Bunlardan kaçınınız. Aranızda ihtilaf ettiğiniz şeyler; bunların ilmini Allah’a havâle edip, ihtiyatlı davranınız!”

Îsâ aleyhisselâma; “Fitne bakımından insanların en şiddetlisi, zararlısı hangisidir?” dediklerinde; “Yanılan âlimdir. Çünkü âlim yanılır, ayağı kayarsa, onunla birlikte birçok kimselerin de ayağı kayar” buyurdu.

Dinini dünyâya alet eden bozuk ilim adamları için buyurdu ki: “Ey kötü âlimler! Dünyâyı başınızın üzerinde tutup, âhıreti ayaklarınızın altına aldınız. Sözünüz şifâ; ameliniz, yaptığınız işler ise hastalık vericidir. Siz zakkum ağacı gibisiniz. Gören hayran olur, meyvesini yiyen ölür.”

“Kim ki faydalı ilim öğrenir, öğrendiği ile amel eder ve bunu başkalarına da öğretirse, göklerde bulunan melekler arasında hürmet ve tâzimle anılır.”

“Ağaçlar çoktur, ama hepsi meyve vermez. Meyveler çoktur, ama hepsi tatlı değildir. İlimler çoktur, ama hepsi faydalı olmaz.”

Îsâ aleyhisselâm yolda giderken, bâzı insanlara rastladı. O kimselerin vücutları zayıflamış, yüzlerinin rengi gitmişti. Bu hâli gören Îsâ aleyhisselâm; “Nedir bu hâliniz? Bu hâle düşmenizin hikmetini söyler misiniz?” buyurdu. Onlar da; “Cehennem ateşinin korkusu bizi bu hâle getirdi” dediler. Bunu işiten Îsâ aleyhisselâm; “Allahü teâlâ, korkanları, selâmete erdireceğini vâd etmiştir ve bunu zât-ı ilâhîsi için bir hak saymıştır” buyurdu ve yoluna devam etti. İkinci bir grup insana rastladı. Onları da diğerlerinden daha çok zayıflamış, renkleri değişmiş bir hâlde buldu. Bunlara da; “Bu hâle gelmenizin hikmeti nedir?” diye sordu. Onlar da; “Biz Cennet’e âşıkız, onun hasretiyle bu hâle geldik” dediler. Îsâ aleyhisselâm; “Allahü teâlâ sizin gibilerin arzu ve isteklerini vermeyi zât-ı ilâhîsi için hak kabûl etmiştir” buyurdu ve yoluna devam etti. Bu defâ daha da zayıflamış ve renkleri değişmiş bir gruba rastladı. “Sizlerin bu hâle gelmenizin hikmeti nedir?” diye sordu. Onlar da; “Bizler, Allahü teâlânın aşkından bu hâle geldik” deyince, Hazret-i Îsâ; “Siz Allahü teâlâya yakın olan kimselersiniz” buyurdu ve bu sözlerini üç defâ tekrar etti.

Îsâ aleyhisselâmın havârîleri; “İhlâs nedir?” diye suâl ettiklerinde buyurdu ki: “İşleri ve amelleri yaparken, insanların beğenmesini düşünmemek, sâdece Allahü teâlânın rızâsı için yapmaktır.” “İhlâslı kimse nasıldır?” diye sorduklarında da; “Önce Allahü teâlânın emirlerine uyar, hukûkullaha riâyet eder, sonra da insanların haklarını gözetir. Meselâ bu kimseye; biri dünyâya diğeri âhırete âit iki iş verilse, âhırete âit olanını yapar” buyurdu.

Îsâ aleyhisselâm; “Allahü teâlâyı, O'nun emir ve yasaklarını aranızda anlatınız. Bunlardan başkasıyla fazla meşgûl olmayınız. Eğer böyle şeylerle çok meşgûl olursanız, kalbiniz katılaşır. Katı bir kalb ise Allahü teâlâdan uzaktır” buyurdu.

Vehb bin Münebbih (rahmetullahi aleyh) şöyle anlatır: Havârîler, Hazret-i Îsâ'ya; “Kendileri için korku olmayan ve mahzûn da olmayacak olan, Allahü teâlânın velî kulları kimlerdir?” diye sordular. Îsâ aleyhisselâm onlara şöyle cevap verdi: “İnsanlar dünyâya baktıkları (meyledip yöneldikleri) zaman, onlar âhırete bakarlar. Kendilerini günâha götürecek şeyi yapmazlar. Kendilerini terkedeceğini bildikleri şeyi terkederler, Onlar, hak etmeden kazandıkları dünyâ yüksekliğini bırakırlar. Onlara göre, dünyâ eskidir. Onu yenilemeye çalışmazlar. Evleri (dünyâ) harâb olmuştur, tâmire kalkmazlar. Dünyâ, onların kalblerinde ölmüştür. Onu canlandırmaya teşebbüs etmezler. Bilakis onlar, dünyâ ile âhıretlerini kurtarmaya, ahretlerini ma’mûr etmeye, güzelleştirmeye çalışırlar, (Dünyâyı gaye değil, âhıretleri için bir vâsıta görürler.) Onlar, fânî olan dünyâyı satıp, karşılığında baki olan âhıreti satın alırlar. Sonra dünyâ ehlinin, belâ, musîbet ve sıkıntılar ile yere serilmiş olduklarını görürler. Onun için, dünyânın isminden bile bahsetmeyip, âhıreti çok hatırlarlar. Onlar, Allahü teâlâyı ve O'nu anmayı severler. Allahü teâlânın kendilerine verdiği nûr ile aydınlandıkları gibi, bu nûr ile etrâflarını aydınlatırlar.”

Îsâ aleyhisselâm, havârîlerine buyurdu ki: “Ey yeryüzünün sâlihleri! Fesat çıkarmayınız. Bir şey fesada uğradığı zaman, onu ancak sâlih, iyi olan kimseler düzeltir. Biliniz ki, sizin iki hasletiniz vardır: Birincisi, devamlı güler yüzlü olmanız, ikincisi de uyumadan sabahlamanızdır.”

Îsâ aleyhisselâm; “Sağırı, dilsizi tedavi ettim, ölüyü dirilttim. Fakat, cehl-i mürekkebin ilacını bulamadım” buyurmuştur. Çünkü, böyle kimse, câhilliğini ilim ve kemâl sanmaktadır. Câhil ve rûh hastası olduğunu bilmez ki, ilacını arasın! Ancak, Allahü teâlânın hidâyeti ile hastalığını anlayan, bu dertten kurtulabilir.”

“Ey havârîler! Rüzgâr çok ışıkları söndürmüştür. Ucb yâni kendini ve ibâdetini beğenmek de, çok ibâdetleri söndürmüştür, sevaplarını yok etmiştir.”

“Hasta olup musîbete, felakete uğrayıp da, günâhları affolacağı için sevinmeyen kimse, âlim değildir.”

“Varacağı yer âhıret iken, dünyâyı seven; bir de amel için değil de yalnız başkasına anlatmak için ilim öğrenen kimse, nasıl âlimlerden olabilir?”

“Allah'ım! Benimle, düşmanımı sevindirme, dostumu mahcup etme, ibâdetimde bana kusur ettirme. Maksadımı, dünyâlık eyleme. Bana acımayanı, bana musallat etme yâ Hayyu yâ Kayyûm.”

Rivayete göre, Îsâ aleyhisselâm gördüğü bir adama; “Ne yaparsın?” diye sordu. Adam; “İbadetle meşgûl olurum” dedi. Îsâ aleyhisselâm; “Geçimini kim te’min eder?” diye sordu. Adam; “Kardeşim te’min eder” dedi. Îsâ aleyhisselâm; “Asıl abid kardeşimdir desene” buyurdu.

Îsâ aleyhisselâma; “Cennet’e götürecek bir amele bizi irşad et” dediler. Îsâ aleyhisselâm; “Hiç konuşmayın” buyurdu. Onlar; “Buna imkân yok” dediler. Îsâ aleyhisselâm; “O hâlde hayır söyleyin” dedi.

“Yalanı çok söyleyenin, güzelliği; insanlarla mücâdele edenin de mürüvveti gider. Meşgaleyi çoğaltanın vücûdu hastalanır. Ahlâkı kötü olanın da dâimâ canı sıkılır ve sıkıntı içinde kalır” Yahyâ aleyhisselâm, Îsâ aleyhisselâma; “En şiddetli şey nedir?” diye sordu. Îsâ aleyhisselâm; “Allah'ın gadabıdır” dedi. Yahyâ aleyhisselâm; “Allah'ın gadabına yakın olan hangisidir?” dedi. Îsâ aleyhisselâm; “Senin gadab etmen yâni insanların kızmasıdır” dedi. Yahyâ aleyhisselâm; “Gadabın kaynağı nedir?” diye sordu. Îsâ aleyhisselâm; “Böbürlenmek, bencillik, üstünlük iddiası ve kıskançlıktır” dedi.

Îsâ aleyhisselâm; “Dünyâyı kendinize efendi edinmeyin ki, o da sizi kendisine köle etmesin. Servetinizi kaybolmayacak yerde toplayın. Zirâ dünyâ hazînelerine sâhip olanların, muhtelif afet ve felaketlerle karşılaşmalarından korkulur. Ama, Allahü teâlânın hazînelerine sâhip olanlar için, böyle bir korku bahis mevzuu değildir” demiştir.

Yine Îsâ aleyhisselâm; “Yazıklar olsun o dünyâlık peşinde koşanlara, nasıl olup da o servetlerinden ayrılacaklardır. Halbuki onlar dünyâlığa bağlanmış, ona aldanmışlardır. Onlar ona bel bağlarken, o, onları rezil etmiştir. Yine yazıklar olsun o dünyâya mağrur olanlara, o dünyâ, nasıl onlara hoşlanmadıkları şeyi gösterecektir. Onları sevdiklerinden ayıracak ve mukadder akıbetlerine uğratacaktır. Düşüncesi dünyâlık, işi isyân olan kimseye yazıklar olsun. Nasıl olsa yarın günâhları ile rezil olacaktır” demiştir.

Îsâ aleyhisselâm; “Ateşin yiyemediği şeyi çoğaltın” dedi. Dinleyenler, “Bu nedir?” diye sordular. Îsâ aleyhisselâm; “İkramdır” diye cevap verdi.

“Ey kötü âlimler! Namaz kılar, oruç tutar ve sadaka verirsiniz. Fakat emrettiğinizi yapmaz, yapmadığınızı öğretirsiniz. Ne çirkin hüküm veriyorsunuz. Dil ve sözünüz ile tevbe ederken, nefsinizin istek ve arzularına göre hareket edersiniz. Kalbleriniz isyânla kirlenmiş ve kararmış olduğu hâlde, vücutlarınızı sabunla yıkamak size bir fayda sağlamaz. Size hakîkati söylüyorum; unu çıkarıp da kepeği içinde kalan elek gibi olmayın. Sizin yaptıklarınız böyledir. Ağızlarınızdan hükümleri savurursunuz, gıll-u gış yâni hîle ve gizli düşmanlık içinizde kalır. Ey dünyâ kulları! Rağbet ve şehvetini dünyâdan kesmeyenler, âhıreti nasıl bulabilir? Size hakîkati söylüyorum; kalpleriniz amellerinize ağlar. Çünkü dışınız içinize uymuyor. Dünyâyı dilinize doladınız. Ameli ve âhıreti ise ayağınızın altına aldınız. Size doğru söylüyorum; dünyâlığı mükemmel yapacağız diye, âhıretinizi kaybettiniz. Sizin için dünyâ düzeni âhıret düzeninden daha sevimli oldu. Sizden daha âdî kim olabilir? Bunu bir bilseydiniz. Yazıklar olsun size, ne vakte kadar bu karanlık içinde bocalayacak ve bu şaşkınlık içinde kalacaksınız. Sizin dâvetiniz dünyâlığadır. İstediğiniz şey; dünyâ halkı, sizin için dünyâlıktan feragat etsin ve bütün dünyâ, varlıkları ile size kalsın. Karanlıkta kalan evin damına ışık yakmakla, evin içine bir fayda olur mu? Oradan ışığın gelmesi mümkün mü? Siz de böylesiniz. Ağzınızdan ilim nûrları parlarken, kalbleriniz karanlık içinde kıvranıyor. Ey dünyâya tapanlar, dünyânın bir gün sizi kökünüzden koparıp yüz üstünde sürümesi yakındır. Sonra sizi burnunuzun üzerine sürter, günâhlarınızı boynunuza geçirir. Bir de ilminiz sizi arkanızdan iter, yalın ayak ve çıplak olarak, teker teker Allahü teâlânın huzûruna sevkeder. Orada, kötü amellerinizin cezâsını size çektirir” buyurdu.

Îsâ aleyhisselâm; “Dünyâda alçak gönüllü olanlara müjdeler olsun ki, kıyâmet günü onlar, kürsî sâhipleridir. Dünyâda ara bulup barıştıranlara müjdeler olsun. Çünkü, kıyâmette, Firdevs Cennet’ine onlar vâris olacaktır. Dünyâda kalbini temizleyenlere müjdeler olsun. Çünkü, kıyâmet günü, Allahü teâlânın cemâline onlar bakacaklardır” buyurdu.

Îsâ aleyhisselâm; “Mahsul; dağlarda, sert topraklarda değil, ovada, sulu ve yumuşak toprakta yetişir. Bunun gibi, hikmet de; kibirlilerin gönüllerinde değil, mütevazı olanların kalblerinde gelişir. Görmez misiniz? Başını tavanlara kaldıranların, başları tavana değer ve yaralanır, başını eğenlere ise tavan gölgelik yapar ve kendini korur” buyurdu.

Rivâyete göre Îsâ aleyhisselâm, cüzzam hastalığından etleri dökülen, kötürüm, gözleri kör, her tarafı perişân bir adam gördü. Adam; “Kullarından çoklarını müptela ettiği dertten beni koruyan Allah'a hamdederim” diyordu. Îsâ aleyhisselâm adama yaklaşarak; “Daha hangi belâ kaldı” diye kendisine sorunca, adam; “Ey Allah'ın peygamberi! Benim kalbime yerleştirdiği marifete sâhip olmayanlardan, ben çok daha iyiyim” dedi. Bunun üzerine Îsâ aleyhisselâm; “Doğru söylersin, elini ver” dedi. Elinden tutup duâ etti. Bütün hastalıkları geçti. Îsâ aleyhisselâma arkadaş olarak, uzun müddet ibâdetle meşgûl oldu.

Havârîler, Îsâ aleyhisselâma; “Amellerden hâlis olan hangisidir?” diye sorduklarında, Îsâ aleyhisselâm; “Hiç kimsenin övmesini sevip beklemeden, Allah için yapılan ameldir” buyurdu.

Îsâ aleyhisselâm; “Yarını düşünmeyin, eğer ömrünüz var da yarına ulaşacaksanız, rızkınız da beraberinizdedir. Eğer ulaşamayacaksanız, âlemin rızkı için uğraşıp durmayın” demiştir.

Havârîlere buyurdu ki: “Dünyâyı yüzüstü bıraktım. Zirâ benim, ne ölecek bir zevcem, ne de harâb olacak bir evim yoktur.”

Îsâ aleyhisselâm; “Başkaları ile birlikteyken de, yalnızken de Allahü teâlâdan hayâ ediniz!” buyurdu.

“Kim; “Lâ ilâhe illallahü vahdehû lâ şerîke leh. Lehül mülkü ve lehül hamdü yuhyî ve yümît ve hüve hayyün lâ yemût bi-yedihil hayr. Ve hüve alâ külli şeyin kadîr” duâsını yüz defâ okursa, o gün yeryüzünde hiç kimsenin ondan üstün ameli olmaz. Kıyâmet günü de sevâbı, diğer ibâdetlerden çok olur.”

“Her kim; “Eşhedü en lâ ilâhe illallahü vahdehû lâ şerîke leh. Ehaden sameden lem yelid ve lem yûled ve lem yekûn lehû küfüven ehad” duâsını yüz defâ okursa, milyonlarca sevap verilir ve o kadar günâhı defterinden silinir. Cennet’teki derecesi binlerce kat yükselir. Binlerce melek duâ ederler ve bu duâları okuyanlara mağfiret dilerler.”

“Her kim; “Eşhedü en lâ ilâhe illallahü vahdehû lâ şerîke leh. Lehül mülkü ve lehül hamdü yuhyî ve yümît ve hüve hayyün lâ yemût bi yedihil hayr. Ve hüve ala külli şey’in kadîr” duâsını yüz defâ okursa, bir Melek o kulun duâsını, Melik, Celil ve Cebbâr olan Allahü teâlâya arzeder. Allahü teâlâ, bunu okuyan kuluna rahmet nazarı ile bakar. Allahü teâlânın rahmet nazarı ile baktığı kimse ise bedbaht olmaz.”