İDRİS ALEYHİSSELÂM

Kur’an-ı kerîmde ismi geçen peygamberlerden. Şît aleyhisselâmın torunlarındandır. Allahü teâlâ, buna otuz sahife (forma) gönderdi. Eski Yunanlıların Hermens dedikleri kimse ve daha sonraki filozoflar; fizik, kimya ve tıp bilgilerini, İdrîs aleyhisselâmın kitabından çaldılar. Kalem ile kitaplar yazan ve iğne ile dikiş diken budur. Daha önce, deriden elbise giyilirdi. Diri olarak göke kaldırıldı. Asıl ismi Ahnuh (Hanûh) dur. Kur’an-ı kerîmde ismi İdrîs diye bildirildi. Çok kitap okuduğu için ona bu lakap verilmiştir. Kendisine peygamberlik, hikmet ve sultânlık verildiğinden müselles bin ni’me (kendisine üç nîmet verilen) de denilmiştir. İbranîce olan Tevrât’da ismi Hanûh diye geçer. Bu. Arapçaya Ahnuh diye tercüme edilmiştir. Bâbil'de veya Mısır'da Münif denilen yerde doğduğu rivâyet edilmiştir. Âdem'in (aleyhisselâm) altıncı göbekten torunudur. İdrîs'in (aleyhisselâm) Âdem'e (aleyhisselâm) kadar olan nesebi şöyledir: İdrîs (aleyhisselâm) Yerd, Mehlail, Kinan, Enûş, Şît (aleyhisselâm), Âdem (aleyhisselâm). İdrîs'in (aleyhisselâm) annesinin ismi, Berre veya Eşvet'tir. İdrîs'in (aleyhisselâm) pek çok evlâdı oldu. Aralarında en meşhûru Metüşelah'tır. Resûlullah efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) mübârek nûru İdrîs'ten (aleyhisselâm) ona geçti. Ondan oğlu Lamek'e, Lamek'ten de oğlu Nûh'a (aleyhisselâm) geçti. İdrîs (aleyhisselâm) Âdem ve Şît aleyhimesselâmdan sonra kendisine kitap verildiği bilinen üçüncü peygamberdir. Kaç yaşında peygamber olduğu ve ne zaman vefât ettiği hakkında muhtelif rivâyetler vardır. Eski Yunanlılar ve daha sonra gelen filozoflar; fizik, kimya ve tıp bilgilerini İdrîs'in (aleyhisselâm) kitabından aldılar. 105 veya 120 sene insanları hak dîne dâvet ettiği rivâyet edilmiştir. Kur'ân-ı kerîmde İdrîs'in (aleyhisselâm) hayatı geniş olarak bildirilmemiştir. Kur’an-ı kerîmde sâdece dört âyet-i kerîmede (Meryem sûresi 56, 57; Enbiyâ sûresi 85, 86) zikredilmiştir. Hakkındaki diğer bilgiler, tefsîr ve târih kitaplarındaki rivâyetlerden alınmıştır.

İdrîs (aleyhisselâm) yüksek vasıfları hâiz idi. Mükemmel bir boy ile hoş bir sûrete ve güzel ahlâka sâhip idi. Âzâları birbirine gâyet mütenâsip idi. Gür sakallı, iri kemikli ve az etli olup gözleri yaratılıştan sürmeli idi. Ekseriya sükut üzere bulunur, teenni ile (acele etmeden) ağır ağır konuşurdu. Konuşurken şehâdet parmağı ile işâret ederdi. Yürürken çoğunlukla önüne bakar ve çok tefekkür ederdi. İdrîs (aleyhisselâm) ceddi Şît’e (aleyhisselâm) benzerdi. Peygamberliğinden önce de ibâdetle meşgûl olur, iyi kimselerle beraber bulunur, geçimini kendi çalışması ile te’min ederdi.

İdrîs'in (aleyhisselâm) içerisinde büyüdüğü cemiyet, madden ve manen bozulmuştu. Onlar, Kâbil'in evlâdından bir cemâat idi. Âdem'in (aleyhisselâm) ve Şît'in (aleyhisselâm) gösterdikleri doğru yoldan ayrılmışlardı. Allahü teâlâya ibâdeti ve kulluk vazifesini yerine getirmeyi terketmişlerdi. Her türlü kötülüğü işliyorlar, haramları helâl sayıyorlardı. Âdem ve Şît aleyhisselâmın bildirdikleri meşrû nikâha rağbet etmiyorlar, zinâ yapıyorlardı. Günahlara, oyun ve eğlenceye dalmışlardı. Bütün bunlara rağmen çok sabırlı ve kullarına pek merhametli olan Allahü teâlâ, dünyâda ve âhırette Mes’ûd ve huzûrlu olacakları yolu göstermesi için onlara İdrîs'i (aleyhisselâm) peygamber olarak gönderdi, İdrîs'e (aleyhisselâm) 30 sahife (forma) verdi. Cebrâil (aleyhisselâm) dört defâ geldi ve İdrîs'e (aleyhisselâm) Allahü teâlânın emir ve yasaklarını bildirdi. İdrîs (aleyhisselâm) da bunları insanlara tebliğ etti.

İdrîs (aleyhisselâm) insanlara şöyle emretti; “Allah’dan başka ilâh yoktur. Yalnız O'na ibâdet ediniz. Allahü teâlânın emirlerine itâat edip, yasaklarından sakınmak sûreti ile kendinizi Cehennem azâbından koruyunuz. Dünyâya rağbet etmeyiniz, ona gönül bağlamayınız. Dünyâ sevgisini içinizden atınız. İşlerinizde ve insanlara olan muâmelenizde adâletten ayrılmayınız. Size bildirdiğim şekilde ve vakitlerde namaz kılınız, oruç tutunuz, mallarınızın zekâtını veriniz. Cünüp olduğunuzda, ondan temizlenmek için yıkanınız.” Ayrıca; “Domuz, eşek ve köpek eti yemeyiniz. Sarhoş eden ve aklı gideren içki ve maddelerden sakınınız” buyurarak bunları Allahü teâlânın emri ile onlara haram kıldı.

İdrîs (aleyhisselâm), hilal görüldüğü zamânı ve daha başka vakitleri ümmeti için bayram yaptı.

İdrîs (aleyhisselâm) bizzât kendisi Allahü teâlânın emir ve yasaklarını büyük bir dikkatle yerine getirirdi. Her gün onikibin tesbîh okur; çok ibâdet ve tâat ederdi. İdrîs (aleyhisselâm) bizzât Allahü teâlânın kendisine ihsân ettiği bir mûcize olarak, ağaçlarda ne kadar yaprak olduğunu bilirdi. Dâimâ; “Ağaçların yaprakları kadar” diyerek tesbîh okumaktan hoşlanırdı. Ağaçlardaki yapraklara müvekkel olan melekler, İdrîs'e (aleyhisselâm) her bir ağaçta ne kadar yaprak olduğunu bildirirlerdi. İdrîs'in (aleyhisselâm) meleklerle çok ünsiyeti ve yakınlığı vardı. Melekler cemâatler hâlinde onu ziyârete gelirler, ona görünürler ve onunla sohbet ederlerdi. İdrîs (aleyhisselâm) onların her birinin ismini, yaptığı işi, okuduğu tesbîhi bilir; havada uçup giderlerken onları tek tek görürdü.

Yine Allahü teâlânın verdiği bir mûcize olarak, İdrîs (aleyhisselâm) havadaki bulutlara dağılmaları için emir verebilirdi. O emir verdiği zaman, bulutlar derhal dağılırlardı. Hattâ, bulutlar, onun emrine itâatlerini sözle de ifâde ederlerdi. Bir mûcizesi de, gökyüzüne çıkıp, melekût âleminin hayrette bırakan hâllerini seyretmesiydi.

Bütün bunların yanında, kavmine kendisinden sonra gelecek peygamberleri haber verdi. Onlara Resûlullahın (sallallahü aleyhi ve sellem) vasıflarını da bildirdi. Peygamber efendimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) mübârek vasıflarını şöyle anlattı: “O, âhır zaman nebisi (sallallahü aleyhi ve sellem), bütün kötülüklerden ma’sûndur (korunmuştur). Yüksek bir ahlâk üzere yaratılmıştır. Göklere ve yere dâir her mes’eleyi, her acı ve elemin şifâ ve devâsını Allahü teâlânın izni ile bilir ve duâsı kabûl olur. Âlem O'nun dinî ve dâveti ile ıslâh olur, düzelir.”

İdrîs (aleyhisselâm) kendisinden sonra meydana gelecek olan Nûh tûfanını da bütün tafsilâtı ile anlatmıştır. İdrîs'in (aleyhisselâm) peygamberliğine delâlet eden bu kadar açık mûcizeleri görmelerine rağmen kavminden pek az kimse ona itâat etti. Bir rivâyete göre kavminden ona bin kişi îmân etti, pek çoğu karşı geldi. Bunun üzerine İdrîs (aleyhisselâm) o memleketten başka bir yere hicret etmeye karar verdi. Kendisine îmân edenlere de böyle yapmalarını emretti. Fakat mü’minlere memleketlerinden ayrılmak zor geldi. İdrîs'e (aleyhisselâm): “Biz Bâbil'den ayrılırsak, böyle bir yeri nasıl buluruz?” dediler. Bâbil, Süryanî dilinde nehir demektir. Burada Bâbil’in Dicle ve Fırat nehri olması muhtemeldir. İdrîs (aleyhisselâm) onlara; “Biz buradan Allah için hicret ettiğimizden, İnşaallah Allahü teâlâ bize Bâbil gibi bir yer nasip eder.” buyurdu. Nihâyet, İdrîs (aleyhisselâm) ve ona îmân edenler, mallarını ve mülklerini bırakarak, birlikte Bâbil'den ayrıldılar. Uzun bir yolculuktan sonra Bâbilyûn denilen bir yere geldiler. Burada geniş bir vâdiyi ve Nil nehrini gördüler. İdrîs (aleyhisselâm) Nil nehrinin kenarında durup, Allahü teâlâyı tesbîh eyledi. Sonra yanındakilere; “İşte, sizin terk edip geldiğiniz gibi bir nehir” dedi. Bu mıntıkaya Araplardan başka bütün milletler Bâbilyûn; Araplar ise Mısır derler. Mısır ismi, Nûh tûfanından sonra buraya gelip yerleşen Mısır bin Hâm ismindeki bir şahsa nisbeten verilmiştir.

 Böylece, İdrîs (aleyhisselâm) kendisine îmân edenlerle beraber burada yerleşti. İnsanları Allahü teâlânın emirlerini yapmaya çağırıp, emr-i bil-ma’rûf ve nehy-i anil-münkere (iyilikle emredip, kötülükten nehyetmeye) devam etti. Allahü teâlâ ona 72 lisân ile konuşmayı nasîp etti. Her kavmi kendi lisânı ile hak dîne dâvet etti. Harp aletleri yapıp kâfirlerle cihâd yaptı. Onlardan pek çok esir aldı. İnsanlara şehir kurmak san’atını ve idârecilik ilmini öğretti. 100 şehir kurdu. Bunların en küçüğü Diyârbakır yakınında bulunan Reha şehridir. Her millet öğrendikleri bu kâidelere göre kendi bölgelerinde pek çok şehirler kurdu.

İdrîs (aleyhisselâm) bunlardan başka insanlara, muhtelif ilimleri de öğretti. Pek çok kimseye hikmet ve riyâziye (matematik) dersleri verdi. Fen ilimleri, tıp ve yıldızlarla alakalı ince ve derin mes’elelerden bahsetti. Allahü teâlâ ona semâların esrârını, terkiplerini, neden meydana geldiklerini, yıldızlarla alâkalı derin bilgileri, senelerin sayısını ve hesap ilmini öğretti. İdrîs (aleyhisselâm) bunların yanında kavmine kalem ile yazı yazmasını, elbise dikip giymeyi de öğretti. Bundan önce insanlar, hayvan derisi giyerlerdi. Bu ilimler, Allahü teâlânın bildirmesi ile oldu. Yoksa insanoğlunun aklı ve zekâsı, sâdece araştırma yolu ile bu bilgilere ulaşamazdı.

Süleymâniye Kütüphânesi 623 nolu “Tezkiret-ül-Hükemâ” isimli eserin mukaddimesinde şöyle demektedir: “Muhtelif milletlerin âlimleri, riyâziye (matematik), mantık, tabiîye ve ilâhiyattan ibâret olan hikmetten ilk önce kimin bahsettiği husûsunda değişik sözler söylemişlerdir. Ancak bu mes’eleyi dikkatli ve derinlemesine inceleyenler hikmetin, İdrîs'e (aleyhisselâm) verilen peygamberlik bilgilerinden olduğunu görmüşlerdir. Bütün bu bilgiler, bunları İdrîs'ten öğrenen kimseler vâsıtasıyla zamanımıza kadar gelmiştir.”

İdrîs (aleyhisselâm) insanlara hikmetli sözler ile pek çok nasîhatte bulundu. Onun bu kıymetli sözlerinden bâzıları şunlardır:

Akıllı kimse, sultânlara, âlimlere ve dostlarına hakâret gözü ile bakmasın. Yoksa sıkıntıya düşer, dînine zarar gelir, mürüvvetini yok eder.

Akıllı kimse, hikmeti arar. Umûmî belâ ve musîbetten dolayı boşuna ızdırap gösterip, kendisine zarar vermez.

Akıllı kimsenin mertebesi yükseldikçe, tevâzusu artar.

Akıllı kimse başkalarının ayıbına bakmaz. Kişinin ayıbını yüzüne vurmaz. Malı çoğaldıkça, mağrur olup, ahlâkını bozmaz.

Nefsini temiz tutmayanın aklı yok demektir; onu akılla medh eyleme.

Nâdan (câhil), mertebesi yüksek olsa da, basîret ehlini hakîr ve aşağı görür.

Akıllı kimsenin dünyâdaki mertebesi ne kadar aşağı olsa da basîret ehli yanında yüksektir.

Bir kimse; adâletli devlet reisi, hükmü geçerli kadı (Hâkim), tabîb-i hâzık ve akar su bulunmayan bir yerde yerleşse canını ve malını zâyî etmeye çalışmış olur.

İlim ve sâlih amele kavuşmak isteyen, cehâleti ve kötü işleri bıraksın. Nitekim her san’attan anlayan kimse, terzilik yapmak istediği zaman, onunla alâkalı aletleri alır, diğerlerine âit olanları bırakır.

Âhıret ile dünyâ sevgisi aslâ bir arada bulunmaz.

Duâ ettiğiniz zaman niyetiniz hâlis olsun, namaz ve oruçlarınızda da böyle yapınız.

Yalan yere yemîn etmeyiniz.

Adi ve düşük kazançlardan sakınınız.

Sultânlarınıza itâat ediniz. Büyüklerinize tevâzû gösterip dillerinizden Allahü teâlâya hamdı düşürmeyiniz.

Hikmet, insan için hayattır.

Kavuştukları nîmetlerden dolayı insanları hased etmeyiniz. Çünkü, insanlar bu nîmetlerden az faydalanırlar.

Kendisine yetecek miktardan fazlasını elde etmeye çalışanı hiç bir şey doyuramaz.

İdrîs'e (aleyhisselâm); “İnsanların hüsn-i zannı nasıl elde edilir?” diye soruldu. İdrîs aleyhisselâm; “İnsanları güzel bir şekilde karşılamak, onlara güler yüz göstermek, onlara iyi muâmele etmek sûretiyle” buyurdu.

Dostlar arasındaki hakîkî sevgi, içinde bir menfaat te’min etme ve kendisinden bir zararı def etme düşüncesi olmayan sevgidir.

İnsanda bulunan en fazîletli cevher, akıldır. Sâhibini pişman ettirmeyen en kıymetli şey, sâlih ameldir.

İşleri tedbir ve tanzimde en mühim şey çalışmaktır.

En koyu karanlık cehâlettir.

İyi hasletlerin en üstünü, kızgınlık hâlinde doğruluk, sıkıntı hâlinde cömertlik, cezâ vermeye gücü yettiği hâlde af etmektir.

Akıllı ile câhili birbirinden ayıran şey, akıllının konuştuğu lehine, câhilin ki ise aleyhinedir.

Ölüme hazırlıklı olmak sebebiyle ölümden korkmamak, kişinin fazîletindendir.

Hiç bir kimse Allahü teâlânın mahlûklarına iyilikte bulunması ile yaptığı şükür gibi, hiç bir şeyle nîmetlerine, şükür yapamaz.

İnsanlar için en faydalı şey, kanâat ve kadere rızâ göstermektir. En zararlısı ise, aç gözlülük ve kızmaktır. Çünkü, kanâat ve kadere rızâ gösteren huzûrlu olur. Aç gözlü ve hırslı olan ve kızan kimse, dâimâ gamlı ve kederli olur.

Dalâlet ve helâkin temeli; kişinin hayır işleri, Allahü teâlânın lütfu ve ihsânı sayıp, kötülükleri, fitne ve fesâdı, şeytanın işleri ve tuzaklarından saymamasıdır.

Bir arkadaşına, dostuna iftirâ eden kimse, mutlakâ onun cezâsını çeker. İnsanlar için durum böyle olursa, hep kötülüklerin sebebi Allahü teâlâdır diye, Allahü teâlâya iftirâ eden kimse bunun mesûliyetinden nasıl kurtulur.

İyilik de, kötülük de mutlakâ sâhibine ulaşır. Kendisine hayır ulaşan ve hayra vesîle olan kimseye ne mutlu. Kendisine kötülük ulaşan ve kötülüğe sebep olan kimseye ise hakîkaten çok yazık.

Her şeyi değiştirmek mümkün fakat, bir şeyin tabîatını, aslını değiştirmek imkansızdır. Kötü ahlâktan başka her şeyi değiştirmek mümkündür. Her şeyi def etmek mümkün, fakat kazâ bundan müstesnâdır.

Senin ve yer ehlinin yanında en beğenilen şey, insanlar arasında adâlet, hikmet ve hak ile konuşan doğru dildir.

Yolu; selâmet, rahmet, başkalarına eziyetten vazgeçmek olanın yolu, Allahü teâlânın yoludur. Yolu; helâk etmek, kötü huylu olmak ve başkasına eziyet vermek olanın yolu ise şeytanın yoludur.

Ey insan, acıktığın zaman sabi çocuk gibi, doyduğun zaman azgın köle gibi, mülk sâhibi olduğun zaman haddi aşan câhil gibi olma.

Dosta, düşmana herkese nasîhat et. Böylece dostuna karşı yapman icâbeden bir vazifeyi yapmış olursun. Düşmanın ise, senin nasîhatini öğrenince, senden korkar ve seni kıskanır. Eğer o akıllı olsa idi, senden utanır ve işlerinde sana mürâcaat ederdi.

Sıkışık ve darlık zamânında, kişinin cömertlikte bulunması, onun cömertliğine; mala ve dünyâya düşkün olduğu hâlde, şüphelilerden bile sakınması, kişinin doğruluğuna; kızgınlık sırasında, affetmek ise hilmine (yumuşaklığına) delâlet eder.

İnsanların kendisini sevmesini, yardım etmelerini, onların kendisinden güzel ve iyi yönleri ile bahsetmelerini isteyen kimsenin, onlara aynı şekilde davranması gerekir.

Kişinin hayır ve hikmeti elde etmesi ve kendisini ayıplardan muhâfazası üç şeye sâhip olmak ile mümkündür: 1- Vezir. 2- Veli. 3- Arkadaş. Kişinin veziri; aklı, velîsi; iffeti, arkadaşı; sâlih amelidir.

İdrîs (aleyhisselâm) buyurmuş ki: “Bizler, peygamber olduğumuz hâlde, dünyânın ömrünü bilemedik.”

“Erd küresinin ömrünü, yâni yaratıldığı günden kıyâmete kadar olan zamanı, eski müneccimler, yâni astronomlar, seyyâre yıldızların adedince bin sene, yâni yedibin sene demişlerdir. Zirâ onlar, gezegen adedini yedi biliyordu. Târihlerin çoğunda yazılı bulunan ve bâzı din kitaplarına da geçmiş olan yedibin sene, buradan gelmektedir. Bâzıları da, burç adedince, onikibin sene, bir kısmı da, meridyen derecesi adedince, üçyüzaltmışbin sene dediler. Bu üç sayı da, zan ve faraziye hâlindedir.

Endülüs âlimlerinin büyüklerinden, Ebû Abdullah-i Kurtubî'nin Tezkiresinden Abdülvehhab-ı Şa’ranî'nin (rahmetullahi aleyh) hülâsa ettiği “Muhtasar” ismindeki kitabında, dünyânın ömrünün (360 bin X 360 bin) yâni yüzyirmidokuzmilyar altıyüzmilyon sene olduğu yazılıdır.

İdrîs'in (aleyhisselâm) hem sözleri hem de işleri hikmetli idi. İdrîs (aleyhisselâm) insanları üç tabakaya ayırdı. Zâhidler, sultânlar ve tebeâ yâni halk. Yalnız Allahü teâlâdan istedikleri ve O'ndan aslâ gâfil olmadıkları için zâhidleri, diğer iki sınıftan üstün tuttu. Böylece İdrîs (aleyhisselâm) gerek sözleri ve gerekse işleri ile insanlara günlük hayatlarında lâzım olan pek çok şeyi öğretti. Zamânla, insanlar çoğaldı. İdrîs (aleyhisselâm) emri altındaki yerleri dört iklime (bölgeye) ayırdı ve oralara kendi adına idâre edecek kimseler tâyin etti. Her bölgenin ayrı ayrı örf ve âdetlerini tespit etti. İdrîs'in (aleyhisselâm) tâyin ettiği bu vekiller, onun gibi, insanlara Allahü teâlânın emir ve yasaklarını anlattılar. Her bir ülkeye tâyin edilen bu vekillerin isimlerinin; İlâvûs, onun oğlu Lâvûs, İskalînus ve Emûn olduğu nakledilmiştir.

İdrîs (aleyhisselâm) yeryüzünün meskun yerlerini dört bölgeye ayırıp, her birine bir vekil tâyin edince, Mısır'dan ayrıldı. Yeryüzünü dolaşarak tekrar oraya döndü. Bir müddet sonra aşûrâ gününde semâya (göğe) kaldırıldı. Nitekim, Kur’an-ı kerîmde Meryem sûresi 57. âyet-i kerîmesinde meâlen şöyle buyrulur: “Biz onu yüksek bir mekâna kaldırdık.” tefsîr âlimleri âyet-i kerîmede “Yüce mekân” ile murâdın, peygamberlik ve Allahü teâlâya yakınlık mertebesi veya Cennet veya altıncı yâhut dördüncü kat semâ (gök) olduğunu bildirmişlerdir. Nitekim Sahîhayn (Buharî ve Müslim) de Mâlik bin Sa’saa'nın, Enes bin Mâlik'ten rivâyet ettiği hadîs-i şerîfte Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurdu: “Ben dördüncü kat semâya (göğe) vardığımda, İdrîs (peygamber) ile karşılaştım. Cibrîl bana; “Bu gördüğün İdrîs'tir. Ona selâm ver dedi. Ben de ona selâm verdim. O da benim selâmıma cevap verdi. Sonra (bana); Merhâbâ sâlih kardeş, sâlih peygamber!” dedi.” Âlimlerden bir kısmı İdrîs'in (aleyhisselâm) hayatta olduğunu söylemektedirler.

Tâbiîn devrinin büyük âlimlerinden Vehb bin Münebbih, İdrîs'in (aleyhisselâm) diri olarak göke kaldırılışını şöyle anlattı; “İdrîs (aleyhisselâm) zamanında yeryüzünde yaşayanların yaptıkları ibâdetler her gün Allahü teâlâya arz ediliyordu. Bu arz sonunda melekler, bilhassa Melek-ül mevt (Azrâil (aleyhisselâm)) İdrîs’in (aleyhisselâm) bu hâline hayran kaldı. Onu ziyâret etmek ve sohbette bulunmak için Allahü teâlâdan izin istedi. Allahü teâlâ ona müsâade etti. Melek-ül mevt, İdrîs'e (aleyhisselâm) insan sûretinde geldi, İdrîs (aleyhisselâm) dehr orucu (bütün sene oruç) tutuyordu. İftar vakti gelince, Melek-ül mevt'i yemeğe dâvet etti. Fakat Azrâil, İdrîs (aleyhisselâm) ile yemek yemedi. Bu hâl üç iftar vakti devam etti. Üçüncü gece olunca, İdrîs (aleyhisselâm) Melek-ül mevt'e; “Artık senin kim olduğunu öğrenmek istiyorum” dedi. Azrâil (aleyhisselâm) kendisinin Melek-ül mevt olduğunu söyledi. “Allahü teâlâdan, seni ziyâret etmek ve seninle sohbet etmek için izin istedim. Allahü teâlâ bana izin verdi. Ben de geldim” dedi. Bunun üzerine İdrîs (aleyhisselâm) ona; “Senden bir ricâm var” dedi. Melek-ül mevt; “Nedir?” dedi. İdrîs (aleyhisselâm); “Bir anlık benim rûhumu al” dedi. Bunun üzerine Allahü teâlâ Melek-ül mevt'e; “Onun rûhunu al” diye vahyetti. Melek-ül mevt (aleyhisselâm) İdrîs'in (aleyhisselâm) rûhunu aldı. Fakat bir müddet sonra Allahü teâlâ, tekrar iâde etti. Melek-ül mevt, İdrîs'e (aleyhisselâm); “Niçin rûhunun kabzedilmesini istedin” diye sordu. İdrîs (aleyhisselâm); “Ölümün acısının ve sıkıntısının nasıl olduğunu tadayım da ona göre hazırlanayım, diye rûhumu kabzetmeni istedim” dedi.

Sonra İdrîs (aleyhisselâm) şöyle dedi: “Ey Melek-ül mevt! Benim sana başka bir ricâm daha var.” Azrâil (aleyhisselâm); “Nedir o ricân?” dedi. İdrîs (aleyhisselâm); “Beni semâlara götür, Cennet’i ve Cehennem’i göreyim” dedi. Allahü teâlâ, Melek-ül mevt'e (aleyhisselâm) semâya götürmesi husûsunda izin verdi. Melek-ül mevt onu semâlara götürdü. Cehennem’e yaklaşınca, İdrîs (aleyhisselâm) Melek-ül mevt'e; “Benim sana bir ricâm var” dedi. Melek-ül mevt; “Nedir o ricân?” dedi. İdrîs (aleyhisselâm) “Mâlik'e söyle Cehennem’i açsın, tabakalarını göreyim” dedi. İdrîs'e (aleyhisselâm) Cehennem gösterildi. Sonra, Cennet’i görmek istedi. Cennet de ona gösterildi ve Cennet’e girmesine izin verildi. Cennet’e girip, bir müddet geçtikten sonra, Melek-ül mevt; “Artık çık, seni yerine götüreyim” deyince, İdrîs (aleyhisselâm); “Buradan çıkmam” dedi. Allahü teâlâ aralarında hakemlik yapmak üzere, onlara bir melek gönderdi. O melek gelip, İdrîs'e (aleyhisselâm), “Niçin çıkmıyorsun” dedi. İdrîs (aleyhisselâm) ona şöyle cevap verdi: “Allahü teâlâ; “Her nefs ölümü tadacaktır buyurdu.” Ben ise, ölümü tattım. Yine Allahü teâlâ; “Herkes Cehennem’e uğrayacaktır.” buyurdu. Ben oraya uğradım. Allahü teâlâ; Onlar oradan “Cennet’ten” çıkmayacaklardır buyurdu. İşte ben bunun için çıkmam” dedi. Bunun üzerine Allahü teâlâ Melek-ül mevt'e; “O, oraya benim iznim ile girdi, yine benim emrim ile oradan çıkar” buyurdu. İşte; “Biz onu yüksek bir makâma yükselttik.” âyet-i kerîmesinden murat, budur.

İdrîs (aleyhisselâm) diri olarak Cennet’e çıkarılınca, onu çok sevenler, ayrılık acısına dayanamadı. Resmini yapıp seyreyledi. Daha sonra gelenler, bu resimleri tanrı sandı. Çeşitli heykeller de yapılıp tapıldı. Böylece putperestlik meydana çıktı.

Peygamberimizden (sallallahü aleyhi ve sellem) bin sene önce, Hicaz'daki Huzâ’a hükümetinin reisi olan Amr bin Luhay, putperestliği Şam'dan Mekke'ye getirdi. Putlara tapanlar, putlardan ses işitirdi. Cin, putun, yâni heykelin içine girip söylerdi. Peygamberimizin (sallallahü aleyhi ve sellem) dünyâyı teşrîf ettiği, İslâmiyetin başladığı, birçok putlardan işitilmişti. Bu sözlerle, çok kimselerin müslüman olduğu, Mir’ât-ı Mekke adlı târih kitabında uzun yazılıdır.

Şeytanlar, diri insanın içine de girer. İnsanın his ve hareket sinirlerine tesir ederek, hareket ve ses hâsıl ederler. İnsanın bu kendi söz ve hareketinden haberi olmaz. Böylece vaktiyle Roma'da ve Peşte'de, son zamanlarda Adana'da konuşan çocuk ve hastalar görülmüştür. Bunları konuşturan cin, uzak memleketlerdeki veya eski zamanlardaki şeyleri söylediklerinden, bâzı kimseler, bu çocukların iki rûhunun bulunduğunu veya başka insanın rûhunu taşıdığını, yâni tenâsüh olduğunu sanmışlardır. Böyle zan etmenin yanlışlığını dînimiz açıkça bildirmektedir. Eskiden kâhinler, cinnîlerden bâzı şeyler işiterek falcılık yaparlardı. Bunun için, puta tapanlar, cinnin varlığına inanır ve cinden korkardı. Cinnîn var olduğunu, müslümanlar, putperestlerden işiterek öğrenmedi. Kur’an-ı kerîmden ve Muhammed aleyhisselâmdan öğrendi. Müslümanlar puta tapanlar gibi cinden korkmaz. Muhâfaza melekleri, insanları cinden koruduğu gibi, âyet-i kerîme ve duâ okuyup, Allahü teâlâya sığınanlara da bir şey yapamazlar.

Putperestliğin Âdem'in (aleyhisselâm) vefâtından sonra, İdrîs'in (aleyhisselâm) peygamber olarak gönderilmesinden önce çıktığı da rivâyet edilir. İdrîs (aleyhisselâm) peygamber olarak gönderilmeden önce, duâları makbûl bâzı sâlih kimseler vardı. Bunların isimleri, Ved, Süvâ, Yegûs, Yeûk ve Nesr idiler. Bunlar vefât edince, onları sevenler, teselli bulmak için, onların sûretlerini yapıp, evlerinde sakladılar. Zamânla bu sûretlerin yapılış maksadı unutuldu. Onlara tapmağa başladılar. Bu sûretlere tâzim ve hürmette çok ileri gittiler. Bu sırada şeytan onlara şöyle vesvese verdi: “Bu sûretler, yeryüzünün tanrılarıdır. Ecdâdınız onlara ibâdet ederlerdi” deyip insanları doğru yoldan saptırdı. Nûh (aleyhisselâm) tûfanı ile bu putlar kayboldu. Fakat tûfandan sonra şeytan onları çıkarıp, her birini bir kabîleye verdi. Putperestlik, İslâm’ın zuhûruna kadar devam etti. İslâmiyet gelince putperestliğin kökünü kazıdı. İslâmiyet, zâtında ve sıfatlarında aslâ Allahü teâlâya şerik, ortak kabûl etmez.