İsrâiloğullarına gönderilen peygamberlerden, ismi, Zekeriyyâ bin Âzen bin Müslim bin Sadun olup, soyu Süleymân aleyhisselâma ulaşır. Yahyâ aleyhisselâmın babasıdır. Kâşifî'nin (rahmetullahi aleyh) bildirdiğine göre; Kudüs'de Mescid-i Aksâ'da Tevrât yazar, kurban kesmeyi idâre ederdi. Mûsâ aleyhisselâmın getirdiği din üzere olup, onun dînini kuvvetlendirir, insanlara güler yüz ve tatlı dille nasîhat ederek doğru yola çağırırdı. Buhârî'nin (rahmetullahi aleyh) Sahîh’inde bildirdiğine göre; marangozluk yapar ve elinin emeğiyle geçinirdi. Kavmi tarafından şehîd edildi. Türbesi Hâlep'tedir.
Zekeriyyâ aleyhisselâm zamanında, Şam vilayeti Batlamyûsîler'in elinde idi. Onlar, Beyt-ül-Makdis'e hürmet ederler ve İsrâiloğullarını hoş tutarlardı. Beyt-ül-Makdis ma’mûr olup, gece ve gündüz orada ibâdet edilirdi. Tefsîr âlimleri dediler ki: “O zamanda İsrâiloğulları içinde gündüz oruçlu, gece namazla meşgûl çok kimse vardı. Bunların bir kısmı mescidden (Beyt-ül-Makdis'ten) çıkmaz, ibâdetten başka işle meşgûl olmazlardı. Mescidde, Hârûn aleyhisselâm neslinden din büyükleri vardı. O zamanda İsrâiloğulları arasında peygamber yoktu. Bunlar bir peygamber göndermesi için gece-gündüz Allahü teâlâya yalvarıyorlardı.
Cenâb-ı Hak, hazret-i Zekeriyyâ'yı peygamber olarak seçti. İsrâiloğulları sevinip ibâdette ona uydular. Kurbanlarını onun emrettiği şekilde kestiler. Zekeriyyâ aleyhisselâm zamanında dörtyüz âzâdlı âbid, Beyt-ül-Makdis'te ibâdetle meşgûl olup, hizmet ederlerdi. Azadlı denmesinin sebebi: İsrâiloğulları arasında bir kişi, Allahü teâlâ katında makbûl olmak isterse, hanımı hâmile olunca; “Yâ Rabbî! Eğer bu hanımım bir oğlan çocuğu dünyâya getirirse, onu sana ibâdet için (sana ibâdet etmek üzere), Beyt-ül-Makdis'e nezrim olarak âzâd ettim” demek âdetlerinden idi. Çocuğun anası da böyle derdi. Eğer çocuk oğlan olursa, mutlaka onun Beyt-ül-Makdis'e verilmesi üzerine lâzım olurdu. Kız olursa adağını yerine getirmesi icâbetmezdi. Fakat babası, dedesi isterlerse onu da Beyt-ül-Makdis'te ibâdet ve hizmet için terkedip dünyâ işlerine karıştırmazdı. Azad olan oğlan çocuğu beş yaşına girince, babası onu bir abide teslim ederdi. Böylece çocuk, ibâdetle meşgûl olur ve mescidden çıkmazdı. Küçüklüğünde ve büyüklüğünde ondan fenâ bir şey meydana gelmez, ölünceye kadar da güzel bir hâl üzre yaşardı. Mescidde vefât ettiğinde, malı varsa nafaka edinmeleri için mescid mücâvirlerine vakfolunurdu.
Ka'b-ül-Ahbâr bildirdi ki: Bu âzâd eylemek işi, Mûsâ aleyhisselâm zamanından kaldı. Allahü teâlâ Mûsâ aleyhisselâma; “Ey Mûsâ! Kullarımdan ben o kişiyi severim ki, gençlik zamanından ihtiyârlık hâline kadar ibâdetle ömrünü geçirmiştir. Gençliğinde günâh işlememiş ve bana gönlü bağlı olan, benim çok sevdiğim kimsedir” buyurdu. İsrâiloğullarının bâzıları bu sebeple doğan oğlunu mescide getirip, nezrederlerdi. Onu dünyâ işlerinden âzâd ederlerdi. Böylece âzâdlı olurdu.
Zekeriyyâ aleyhisselâmın, soyu Rehoboam bin Süleymân aleyhisselâma uzanan İmrân bin Mâsân isminde bir dostu vardı. Zekeriyyâ aleyhisselâm, bu İmrân bin Mâsâ'nın kızı Elîsâ ile evlendi. Bu isim Îsâ olarak da zikredilmiştir.) Elîsâ ile hazret-i Meryem kardeş olup, babaları İmrân idi. İmrân, önce Elîsâ'nın annesi ile, sonra bunun başka erkekten olan kızı Hunne ile evlenmişti. Hazret-i Meryem'in annesi Hunne; “Cenâb-ı Hak bana bir oğul ihsân ederse, Beyt-ül-Makdis'e hizmetçi yapacağım” diye adadı. Kızı oldu. Adını Meryem koydu. Hazret-i Meryem dünyâya gelmeden önce, babası İmrân vefât etti. Hunne, hazret-i Hârûn neslinden gelen din âlimlerine teslim etmek için, kızını alarak Beyt-ül-Makdis'e götürdü. Onlara niyetini açıklayıp, nezrinin kabûlünü ricâ etti. Hazret-i Meryem'in dedesi, Mâsânoğullarından, asîl, şerefli bir âileden olduğu için onu himâyeye kabûl ettiler. Zekeriyyâ aleyhisselâm; “Çocuğu himâyeme ben alacağım. Akrabâ yönünden çocuğa en yakın benim. Çünkü onun teyzesi benim nikâhım altındadır” dedi. Diğer abidler de çocuğu himâyelerine almak istediklerinden aralarında şöyle bir karara vardılar. Hepsi Tevrât-ı şerîfi yazarken kullandıkları kalemlerini alarak bir derenin kenarına geldiler. Kararlaştırdıkları şekilde kalemlerini suya bıraktılar. Hepsinin kalemi batmış, yalnız Zekeriyyâ aleyhisselâmınki su üzerinde kalmıştı. Bu hâdiseden sonra, hazret-i Meryem'in himâye ve yetişmesini Zekeriyyâ aleyhisselâm üzerine aldı.
İkrime, Süddi, Katâde, Rebî bin Enes (radıyallahü anhüm) ve başkaları bu hâdiseyi şöyle naklettiler; Ürdün nehrine giderek, orada kalemlerini atacaklar; suyun akıntısına rağmen kimin kalemi bir yerde durup batmazsa, hazret-i Meryem'e kefil olacaktı. Kalemlerini suya attılar. Zekeriyyâ aleyhisselâmın kalemi hariç hepsini su alıp götürdü. Hattâ su akıntısına karşı kalem, suyu yararak yukarı doğru gitti.
Bu hâdiseden sonra Zekeriyyâ aleyhisselâm hazret-i Meryem'i alıp evine götürdü. Onu teyzesi Elîsâ büyüttü. Sonra ona Beyt-ül-Makdis'de yüksek bir bölümde merdivenle çıkılabilen bir yerde bir hücre (oda) yaptırdı. Hazret-i Meryem bu odada ibâdet ederdi. Hazret-i Meryem beş yaşına girince, Zekeriyyâ aleyhisselâm ona Tevrât-ı şerîfi okuttu ve ibâdet erkânını öğretti. Yanına kendisinden başka kimse girmezdi. Hazret-i Meryem, oniki yaşına girinceye kadar Zekeriyyâ aleyhisselâm, günde bir kere onun yanına gelir, yiyecek getirir ve ibâdetten bir şeyler öğretirdi. Bir kış günü yanına girdiğinde önünde dünyâ yiyeceklerine benzemeyen türlü türlü nîmetler gördü. Nereden geldiğini sorduğunda, o; “Allahü teâlâ tarafından geliyor” diye cevap verdi. İbn-i Abbâs (radıyallahü anh) buyurdu ki: “Ona yiyecekler Cennet’ten gelirdi.” Zekeriyyâ aleyhisselâm, bunun Hak teâlânın kudretinden hazret-i Meryem'e verdiği bir kerâmet olduğunu anladı.
Hazret-i Meryem'in bu hâli, evliyâdan kerâmetin meydana geldiğini göstermektedir. Rûh-ul Beyân’da bildirildiğine göre; Bir kıtlık zamanında Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) çok acıkmıştı. Kızı Fâtıma (radıyallahü anhâ) bir parça et ve kuru bir ekmeği bir kaba tirit yapıp Resûlullah'a (sallallahü aleyhi ve sellem) götürdü. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) “Buyur kızım” diyerek onu karşıladı. Daha sonra Fâtıma (radıyallahü anhâ) getirdiği tencerenin (kabın) kapağını açtı. İçinin ekmek ve et ile dolu olduğunu görünce hayret etti. O zaman, bunun Allahü teâlâ tarafından indirildiğini anladı. Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) “Bunlar nereden ey kızım” diye buyurdu. O zaman Fâtıma (radıyallahü anhâ); “Allahü teâlâdan. Zirâ O, dilediğine nihâyetsiz ihsân eder” dedi. O zaman Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem); “Seni İsrâiloğullarının seyyidesine (hazret-i Meryem'e) benzetip, nîmetlerini ihsân eden Rabbime hamd ederim” buyurdu. Sonra damadı hazret-i Ali ve torunları Hasen ile Hüseyin'i (radıyallahü anhüm) ve Ehl-i beyt’ini çağırdılar. Yemekten yediler. Yemek arttı. Artan yemeği de hazret-i Fâtıma (radıyallahü anhâ) komşularına götürüp ikrâm etti. Eshâb-ı kirâm (radıyallahü anhüm), Tabiîn ve daha sonra gelen âlim ve velîlerde buna benzer saylamayacak kadar kerâmetler görüldü. Sehl bin Abdullah (radıyallahü anh); “En büyük kerâmet kişinin kötü bir huyunu değiştirmesidir” buyurdu.
Hazret-i Meryem'in kıssası Kur'ân-ı kerîmde meâlen şöyle bildirilmektedir: “Bunun üzerine Rabbi onu (Meryem'i) güzel bir kabûl ile kabûl etti. Onu güzel bir nebât gibi büyüttü. (Onu iyi bir şekilde yetiştirdi, terbiye etti veya onun yaratılışını noksansız yaptı.) Zekeriyyâ'yı da ona (bakmaya) kefil kıldı. Zekeriyyâ ne zaman (hazret-i Meryem'in bulunduğu) mihraba (odaya) girse, onun yanında (bol) rızık (yiyecek) bulurdu: Yâ Meryem! Bu (rızık) sana nereden geliyor? dedi. O da; Bu Allahü teâlâ tarafındandır. Şüphe yoktur ki, Allahü teâlâ dilediği kimseyi hesapsız olarak rızıklandırır derdi.” (Âl-i İmrân sûresi: 37)
Tefsîr-i Celâleyn’de bildirildiğine göre; “Mihrab, mescidin içinden, merdivenle çıkılan yüksek bir yer, oda idi. Oraya Zekeriyyâ aleyhisselâmdan başka kimse çıkmazdı. Hazret-i Meryem'in yanında kış günlerinde yaz, yaz günlerinde kış meyveleri oturdu. Bu, Allahü teâlânın hazret-i Meryem'e verdiği bir kerâmetti. Zirâ Zekeriyyâ aleyhisselâm hazret-i Meryem'i büyütmek için yanına aldığından, küçüklüğünden beri onun bir çok kerâmetlerine şâhid olmuştu. Hasen-i Basri (rahmetullahi aleyh); “Hazret-i Meryem doğunca, hiç meme emmedi. Onun rızkı Cennet’ten gelirdi. Oğlu Îsâ aleyhisselâm gibi o da küçük iken konuştu” buyurmaktadır.
Zekeriyyâ aleyhisselâm, kendisinden sonra yerini tutacak evlâdı olmadığından çok üzüntülü idi. Zevcesi Elîsâ, zâten çocuk doğurmayıp, kendisi de bir hayli ihtiyâr olduğundan, çocuğu olmak ihtimâli kalmamıştı. Fakat cenâb-ı Hakk'ın lütfu, ihsânı ve inâyeti nihâyetsiz olduğundan, Zekeriyyâ aleyhisselâm hazret-i Meryem'in temizlik ve kerâmetine imrenip, Hak teâlâdan sâlih bir çocuk istedi. Kendi makâmına bir halîfe olmasını arzu ederek kendi mihrabında Rabbine gizlice duâya başladı ve O'nun merhametine sığındı; “Ey Rabbim! İmrân'ın zevcesine Meryem'i verdiğin gibi, bize de yüce katından temiz ve bütün beşer kötülüklerinden pâk (temiz), nezih ve senin rızânı gözetecek sâlih bir evlat ihsân eyle. Zirâ sen duâ edenlerin duâlarını işitir ve istediklerini lutfedersin” diye arzetti. Bu duâsı Kur'ân-ı kerîmde meâlen şöyle bildirilmektedir: “Orada (gece yarısı) Zekeriyyâ Rabbine duâ etti: Rabbim! Bana senin tarafından çok temiz bir zürriyet (salih bir evlat) ihsân et. Muhakkak sen duâya icâbet edersin.” (Âl-i İmrân sûresi: 38)
Meryem sûresi 3 ve 5'inci âyet-i kerîmelerinde meâlen; “Zekeriyyâ (aleyhisselâm) Rabbine gizlice (içinden) yalvardığı zaman (o yalvarmasında) dedi ki: Yâ Rabbî! Kemiklerim zayıf olup inceldi. Başımın saçları ağarıp beyazlaştı. Rabbim! Şimdiye kadar sana olan duâlarımda (sana yalvarmakla) bir şeyden mahrûm olmadım. Her duâma icâbet ettin” buyruldu.
Bu duânın gizli yapılmasındaki hikmet ve nükteyi âlimler şöyle bildirdiler: O ve hanımı çok ihtiyârlamışlardı. Bu durumda Allahü teâlâdan oğul isteğini halka bildirmek istemedi. Bâzıları da; O duâsını gizlemişti. Çünkü Allahü teâlâya sevgili idi dediler. Katâde (radıyallahü anh); Şüphesiz Allahü teâlâ kendisinden korkan kalbi bilir ve gizli yalvarışı işitir. Zekeriyyâ aleyhisselâm, eshâbı uyuduktan sonra geceleri kalkmış Rabbine gizlice yalvarmış ve; “Rabbim! Rabbim! Rabbim!” demiş, Allahü teâlâ da; “Buyur! Buyur! Buyur! (Ey kulum)” diye icâbet etmiştir diye rivâyet etmiştir.
Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmde meâlen; Zekeriyyâ aleyhisselâmın duâsını ve onu kabûl edişini şöyle bildirmektedir: “Hani o, (Zekeriyyâ aleyhisselâm) Rabbine; Rabbim! Beni yalnız başıma (evlatsız) bırakma. Sen vârislerin en hayırlısısın diye niyaz (dua) etmişti. Biz onun bu duâsını kabûl ve kendisine Yahyâ'yı ihsân ettik. Zevcesini (doğurmaya) sâlih kıldık. Muhakkak (bütün) bunlar (bu sûrede anlatılan peygamberler) hayır işlerinde yarışırlar, (katımızdaki sevâbı) ümîd ederek ve (ahiretteki azâbımızdan) korkarak bize duâ ederlerdi. Onlar bizim için mütevazı idiler (derin saygı gösterirlerdi). (Enbiyâ sûresi: 89-90)
Allahü teâlâ Kur'ân-ı kerîmde, Meryem sûresi 6. ve 7. âyet-i kerîmelerinde meâlen; Zekeriyyâ aleyhisselâmın duâsını şöyle bildirmektedir:
“Hakikat ben, arkamdan (ölümümden sonra yerime) gelecek akrabâmdan endişeye düştüm. (Amcazadelerinden ki onlar İsrâiloğullarının şerîrlerindendi. Bundan dolayı ümmetine karşı hilâfeti güzelce edâ edemeyeceklerinden ve onun dînini değiştireceklerinden korkmuştu.) Zevcem de doğurmaz, acuzedir. Binaenaleyh bana tarafından (ve kendi sulbümden) bir velî, oğul ihsân et ki, (ilim ve nübüvvetle) bana mîrasçı olsun. Ya’kûb oğullarına da mîrasçı olsun. Rabbim! Sen onu (söz ve işinde) râzı olduklarından kıl.”
Zekeriyyâ aleyhisselâmın endişesi şu idi: Her peygamber, sonunda kendi neslinden bir peygamber gelmezse, o kavim onun dînini değiştirir ve kitabını zâyi ederdi. Zekeriyyâ aleyhisselâm da vefâtından sonra yerine geçecek oğlu bulunmadığından, amcazâdelerinin de hak yolda yürümemelerinden ve hak yola gelmeyeceklerinden endişe etti. Korktu ve Allahü teâlâdan, kendisinden sonra peygamber olacak bir oğul istedi. Cenâb-ı Hak duâsını kabûl etti. Yoksa onların kendi malına vâris olacaklarından korkmuş değildi. Zâten Zekeriyyâ aleyhisselâmın malı çok değildi ve marangozluk yaparak geçimini temin ediyordu.
Buhârî ve Müslimdeki Hadîs-i şerîf’te Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) buyurdu ki: “Biz peygamberler mîrâs bırakmayız. Bizim bıraktığımız ancak sadakadır.” Tirmizî’deki Hadîs-i şerîf’te; “Biz peygamberler mîras bırakmayız” buyrulmuştur. Zekeriyyâ aleyhisselâmın; “Yâ Rabbî! Bana bir oğul ihsân et ki bana mîrasçı olsun” kavli (sözü); (İlim ve peygamberlik) mîrasıdır. Nitekim Allahü teâlâ Neml sûresi 16. âyet-i kerîmesinde meâlen; “Ve Süleymân (aleyhisselâm) Dâvûd'a (aleyhisselâm) (peygamberlikte) mîrasçı oldu” buyurdu. Mîrasçılık malda olsaydı, kardeşleri arasında onu ayrıca zikretmezdi. Mücâhid (rahmetullahi aleyh) meâlen; “Ve Ya’kûb oğullarına da mîrasçı olsun” âyet-i kerîmesi hakkında; Onun mîrascı olması ilim yönündendir. Zirâ Zekeriyyâ aleyhisselâm, Ya’kûb aleyhisselâm zürriyetinden idi. Katâde (rahmetullahi aleyh); O (Yahyâ), Zekeriyyâ aleyhisselâmın peygamberliğine ve ilmine mîrasçı olacaktır buyurdu.
Nihâyet Allahü teâlâ Zekeriyyâ aleyhisselâma, Cebrâil aleyhisselâm vâsıtasıyla duâsını kabûl ettiğini ve oğlu Hazret-i Yahyâ'nın ihsân edileceğini (dünyâya geleceğini) müjdeledi. Bir gün mihrabında (odasında) namaz kılarken, bembeyaz elbiseler içerisinde ve bir genç sûretinde Cebrâil aleyhisselâm gelerek, oğlunun ismini Yahyâ koymasını söyledi. Ayrıca onun Hazret-i Îsâ'yı tasdik ve zamanın büyüklerinden ve bütün kötülüklerden uzak, nübüvvetle (peygamberlikle) muttasıf, sâlihler zümresinden bir zât olacağını haber verdi.
Bu husûs Kur'ân-ı kerîmde şöyle bildirilmektedir; “Zekeriyyâ (aleyhisselâm) mihrabında, (odasında) namaz kılarken melekler (Cebrâil aleyhisselâm) ona (şöyle) nidâ etti: Muhakkak Allahü teâlâ sana; kendinden gelen kelimeyi (yani Îsâ aleyhisselâmı) tasdik edici ve kavminin seyyidi (efendisi) ve nefsine hâkim ve sâlihlerden bir peygamber olduğu hâlde Yahyâ'yı müjdeler.” (Âl-i İmrân sûresi: 39)
Cenâb-ı Hak bu âyet-i kerîmede Yahyâ aleyhisselâmın vasıflarını bildirdi: Kendinden gelen kelimeyi (Îsâ aleyhisselâmı) tasdik edici, kavminin seyyidi (İbn-i Abbâs (radıyallahü anh); Seyyid, yumuşaklık, mü’minlerin efendisi ve dinde onların, reîsi; yâni ilim, yumuşaklık, ibâdet ve verada reîsi, Mücâhid; Allahü teâlâ katında şerefli, İbn-ül Müseyyib; Fakih, İkrime; Kızıp öfkelenmeyen, demektir dediler.) Diğer sıfatları da nefsine hâkim, nebî ve sâlihlerden olmasıdır.
Katâde (radıyallahü anh) bildirdi ki: “Allahü teâlâ, onu îmânla dirilttiği için Yahyâ ismi verildi.” “Kendisinden bir kelimeyi tasdik edici...” âyet-i kerîmesi hakkında İbn-i Abbâs'dan rivâyetle Avfî, Hasen, Katâde, İkrime, Mücâhid, Süddî, Rebî' bin Enes, Dahhak (radıyallahü anhüm); “Allahü teâlânın kelimesi, Meryem oğlu Îsâ'dır” buyurdular. Rebî' bin Enes; “Meryem oğlu Îsâ'yı (aleyhisselâm) ilk tasdik eden odur.” Katâde (radıyallahü anh) “Yahyâ aleyhisselâm, Îsâ aleyhisselâmın dîni üzerine idi” dedi.
“Kavminin seyyidi (efendisi)...” buyrulması hakkında Ebü'l-Aliye, Rebî' bin Enes, Katâde, Sa’îd ibni Cübeyr ve başkaları; “Hikmet sâhibi birisi”, Katâde; “İlim ve ibâdette efendi” buyurdu. İbn-i Abbâs, Sevrî ve Dahhak (radıyallahü anhüm); “Efendi, hikmet sâhibi ve mütteki kimsedir” dediler. Sa’îd bin Müseyyib; “O fakih ve âlimdir”. Atıyye; “Huylarında ve dîninde efendi”, İkrime; “Öfkenin kendine galebe çalmadığı kişidir” dediler. İbn-i Zeyd; “O şereflidir.” Mücâhid (radıyallahü anh); “O, Allahü teâlâya karşı çok saygılı idi” buyurdular. (Bkz. Yahyâ aleyhisselâm)
Başka bir âyet-i kerîmede ise şöyle buyruldu: “Allahü teâlâ, Zekeriyyâ aleyhisselâmın, duâsına icâbetle buyurdu ki; “Ey Zekeriyyâ! Biz seni Yahyâ isminde bir oğulla müjdeleriz. Ondan önce bu isimle kimseyi tesmiye kılmadık” (bu adı kimseye vermedik) (Meryem sûresi: 8)
Bu âyet-i kerîme hakkında Katâde, İbn-i Cübeyr ve İbn-i Zeyd (rahmetullahi aleyhim); “Ondan önce bu isimle kimse isimlendirilmemiştir” dediler.
Taberî’de bildirildiğine göre; Allahü teâlânın ona Yahyâ diye isim vermesi, baba ve anasının yaşlı olmasındandı. İki yaşlıdan bir canlı meydana getirdi. Onu diri yaptı. Yaşlı kimselerden oğul meydana getirmek sanki ölüden yaratmak gibidir. Yahyâ diri demektir. Allahü teâlâ onu kimseye vermediği bir isim ile isimlendirdi ve hiç kimseyi vasıflandırmadığı vasıflarla övdü.
Zekeriyyâ aleyhisselâm bir oğulla müjdelendiğinde, İbn-i Abbâs'ın (radıyallahü anh) bildirdiğine göre; Kendi yüzyirmi, hanımı da doksansekiz yaşında idiler. (Başka rivâyetler de vardır) Zekeriyyâ aleyhisselâm bu müjde karşısında hayrete düştü. Hayreti, Allahü teâlânın kudretinden şüphe etmekten değildi. Cenâb-ı Hakk'ın kudretinden emîn olduğu hâlde müjdenin nasıl olacağı keyfiyetini öğrenmek için idi. Bu sebeple; “Yâ Rabbî! Ben ve zevcem ihtiyâr olduğumuz hâlde mi bize çocuk ihsân edeceksin? Yoksa bizi genç bir hâle getirip, o zaman mı bize ihsân edeceksin?” diye öğrenmek istedi. Bu husûs Kur'ân-ı kerîmde meâlen şöyle bildirilmektedir: “Zekeriyyâ (aleyhisselâm); Yâ Rabbî! Bana ihtiyârlık gelmişken ve zevcem de acuze iken benim nasıl oğlum olabilir? dedi. (Allahü teâlâ yahut Cebrâil aleyhisselâm vâsıtasıyla) dedi ki: Yâ Zekeriyyâ! Böyledir. Allahü teâlâ dilediğini yapar.” (Âl-i İmrân sûresi: 40)
(Zekeriyyâ aleyhisselâm) dedi ki: Rabbim! Benim nasıl oğlum olur ki? Zevcem doğurmaz, acuzedir. Ben ise ihtiyârlığın son haddine varmışımdır. (Cebrâil aleyhisselâm) dedi ki; öyledir. (Fakat) Rabbin buyurdu ki: O bana göre pek kolaydır. Daha evvel sen bir şey değilken seni yaratmışımdır.” (Meryem sûresi: 9-10)
Zekeriyyâ aleyhisselâm, bu müjdeye sevinip, arzusunun çabukluğunu arz ederek; “Yâ Rabbî! Bana vâdettiğin çocuğun; meydana geleceğine, delil ve alâmet olmak üzere, bu gönlüme yerleşmesi ve kalbimin bana vâdettiğin şeyde mutmain olması için nişân ver. Bununla zevcemin ne zaman hâmile olacağını bileyim. O alâmetle ben bu nîmeti şükürle karşılayayım” diye münâcâtta bulundu. Nitekim, İbrâhim aleyhisselâm da; “Yâ Rabbî! Ölüleri nasıl dirilttiğini bana göster” deyince, (cenâb-ı Hak); “Ölüyü diriltmeye kâdir olduğuma inanmadın mı? buyurdu. İbrâhim (aleyhisselâm); Evet. Kesin olarak inandım. Lâkin (gözümle de görerek) kalbim mutmain olsun dedi.” (Bakara sûresi: 260) Cenâb-ı Hak, Zekeriyyâ aleyhisselâmın duâsını kabûl ederek; “Senin için alâmet; birbiri ardınca üç gece (ve gündüz) insanlarla konuşmamandır. Bir hastalık ve sebep olmaksızın, sen sıhhatli olduğun hâlde üç gece dilini konuşmadan alıkoymandır” buyurdu. İbn-i Abbâs (radıyallahü anhüm); “Bir hastalık, olmaksızın dili tutuldu.” Abdurrahmân ibni Zeyd, Zeyd bin ESlem; “Okur, tesbîh ederdi. Kavmi ile işâretle olanın dışında konuşamazdı” buyurdu. Hazret-i Yahyâ, ana rahmine düşünce, Zekeriyyâ aleyhisselâm konuşamaz hâle geldi. Meramını ancak işâretle anlatabiliyordu. O sabah odasından çıkarak, Beyt-i Makdis'e namaz ve ibâdet için gelen cemâate kapıları açtı. Kavmine işâretle (el, göz ve başla); “Siz şu içinde bulunduğunuz gün, sabah ve ikindide ve gelecek günlerde Rabbinizi, şânına lâyık olmayan şeylerden tenzih edin. Her zamanki gibi ibâdetinize devam ediniz” buyurdu. İsrâiloğulları onun hâlindeki değişikliği görüp; “Bunda bir hikmet vardır” diyerek buyurduğu şekilde sabah ve akşam namazını kılıp, diğer ibâdetlerini yaptılar.
Bu husûs Kur'ân-ı kerîmde şöyle bildirilmektedir: (Zekeriyyâ aleyhisselâm) dedi ki; Rabbim! Bana (bu husûsta) bir nişân ver. (Allahü teâlâ): Senin nişânın sade bir işâretten başka insanlara üç gün söz söyleyememendir. Bununla beraber Rabbini çok an ve akşam-sabah O'nu tesbîh et (namaz kıl). (Âl-i İmrân sûresi: 41)
(Zekeriyyâ aleyhisselâm) dedi ki: Rabbim! Bana (bu husûsta) bir nişân ver. (Allahü teâlâ) buyurdu ki: Şenin nişânın, sapasağlam olduğun hâlde üç gece (üç gün) insanlarla konuşamamandır. Derken (Zekeriyyâ aleyhisselâm) mescidinden kavminin karşısına çıktı ve onlara; Sabah akşam tesbîhte bulunun diye işâret verdi.” (Meryem sûresi: 11-12)
Beydâvî’nin (rahmetullahi aleyh) bildirdiğine göre; Zekeriyyâ aleyhisselâm o günkü vazifeyi toprağa yazmak sûretiyle halka anlatmıştır. O, bu üç gün içinde devamlı ibâdet ve zikirle meşgûl oldu. Cenâb-ı Hakk'a karşı hamd ve şükür vazifesini yerine getirdi. Fahreddîn-i Razî'nin (rahmetullahi aleyh) bildirdiğine göre; Zekeriyyâ aleyhisselâma, insanlara bildireceklerini sâdece işâretle anlatması emir olundu. Bundan maksadın; zikir ve tesbîhle (namazla) meşgûl olup, ihlâs ve huzûruna zarar gelmemesi idi. Çünkü insanlarla birlikte bulunmak, konuşmak, huzûra mâni olduğu gibi zikir ve tesbîhe de mânidir. Zekeriyyâ aleyhisselâma vadolunan çocuk, büyük nîmet olduğundan, o nîmetin şükrünü yerine getirmek tesbîh, tehlil ve çokça zikirle olabilirdi. Cenâb-ı Hak onun üç gün konuşmamasını, ayrıca zikir ve tesbîhe devam etmesini emretmiştir. Zekeriyyâ aleyhisselâmın böyle üç gün, başkalarıyla konuşmaya kâdir olduğu hâlde, sâdece konuşmaktan men olunması mûcize idi.
Müddet tamam olunca, Zekeriyyâ aleyhisselâmın oğlu Yahyâ (aleyhisselâm) dünyâya geldi. Yahyâ aleyhisselâmdan altı ay sonra Beyt-üt-tâlim denilen yerde, hazret-i Meryem'in oğlu Îsâ aleyhisselâm doğdu. Yahyâ aleyhisselâmın doğumu ile Zekeriyyâ aleyhisselâm ve âilesi seâdete gark oldular. Hazret-i Yahyâ, fazîletli bir çocuk idi. Rüşd çağında ona Cenâb-ı Hak Tevrât'a sıkı sıkıya sarılmasını ve onu okumasını emretti. Daha sonra kendisine nübüvvet vazifesi verildi. Mûsâ aleyhisselâmın dînine göre amel ediyordu. Bilahare Îsâ aleyhisselâmın peygamber olmasıyla onun dîni üzere amel etmeye başladı. Kur'ân-ı kerîmde Âl-i İmrân sûresi 39. âyet-i kerîmesinde meâlen; “Muhakkak Allah sana, Allah'tan bir kelimeyi tasdik edici olmak üzere Yahyâ'yı müjdeliyor” buyruldu. Kelimeden kasıd, Îsâ bin Meryem aleyhisselâmdır. Yahyâ aleyhisselâm, Îsâ aleyhisselâma îmân edip, onu ilk tasdik eden zât idi. Zirâ annesi, hazret-i Yahyâ'ya hâmile iken, hazret-i Meryem de Îsâ aleyhisselâma hâmile idi. Karşılaştıkları bir sırada; “Meryem hâmile misin?” dedi. Hazret-i Meryem; “Evet” deyince, Yahyâ aleyhisselâmın annesi; “Karnımdakinin senin karnındakine tâzim ettiğini görüyorum” dedi. Yahyâ aleyhisselâmın hazret-i Îsâ'yı ilk tasdiki budur. Allahü teâlâ, hazret-i Âdem'i anasız ve babasız yarattığı gibi, hazret-i Îsâ'yı da yalnız babasız olarak yarattı. Hazret-i Havvâ ise, Âdem aleyhisselâmın kaburga kemiğinden yaratılmıştır. Bu üç insanın yaratılışında hikmetler vardır. Hazret-i Meryem iffet ve nâmus timsâli bir hanım idi.
Îsâ aleyhisselâm dünyâya gelince, hazret-i Meryem kundakladı beşiğe koydu ve alıp kavmine götürdü. Kavmi; “Meryem! Sen ne yaptın: Baban fenâ adam değildi. Anan da öyle. Sen bir fenâ iş işlemişsin” deyip onu taşlamak için ellerine taş aldılar. Hazret-i Meryem; “Ondan sorunuz?” diye eliyle hazret-i Îsâ'yı işâret etti. “Biz beşikteki çocukla nasıl söyleşelim” dediler. Bu sırada hazret-i Îsâ söze başladı: “Ben Allah'ın kuluyum. Bana kitap verdi ve beni peygamber etti ve nerede olsam beni mübârek kıldı. Doğduğum, öldüğüm ve tekrar dirildiğim gün bana selâmet vere” dedi. Yahudiler bunu işitince şaşırıp, hazret-i Meryem'den el çektiler. Fakat babasız çocuk olur mu? diye aralarında dedikodu çoğaldı. İblis, İsrâiloğullarının sohbet meclislerine gelip, hazret-i Zekeriyyâ'ya, Meryem ile ilgili olarak, iftirâda bulundu ve; “Onun yanına giren çıkan o idi” dedi. Bunun üzerene İsrâiloğulları Zekeriyyâ aleyhisselâmı aramaya başladılar. İsrâiloğulları bühtan ve iftirâ ile peşine düşüp öldürmeye karar verdiler. Yahudilerin bu iftirâlarını ve öldürme plânlarını öğrenen Zekeriyyâ aleyhisselâm; “Tâkât getirilmeyen şeyden uzaklaşmak, peygamberlerin sünnetidir” kâidesince, o dinsizlerin bulunduğu yerden uzaklaştı. Yahudiler onu yakalamak için peşine düştüler. Zekeriyyâ aleyhisselâm Beyt-ül-Makdis yakınlarında ağaçlı bir bahçeye girdi. Bir ağacın yanından geçerken, ağaç; “Ey Allah'ın peygamberi! Bana gel” diye seslendi. Ağaç yarıldı ve içine girdi. Sonra kapandı ve onu gizledi. İsrâiloğulları, Zekeriyyâ aleyhisselâmın izini tâkib ettiler. “Ne tarafa gitti, izini kaybettik” diyerek aynı ağacın dibinde oturdular. O zaman mel’ûn iblis, işin içine girerek, insan sûretinde, Zekeriyyâ aleyhisselâmı arayanların yanına geldi. Onlara ne aradıklarını sorunca; “Biz Zekeriyyâ'yı (aleyhisselâm) arıyoruz” diye cevap verdiler. Sonra İblis “Bu ağacı bıçkı ile kesin. Burada ise meydana çıkar, yoksa ne kaybedersiniz?” dedi. “Belaların en şiddetlisi, peygamberlere gelir” Hadîs-i şerîfi mucibince kâfirler o ağacı biçerek, o mübârek peygamberi şehîd ettiler. Rivâyet edildi ki; Testere mübârek başına değince, o yüce peygamber ah etmek istedi. Cenâb-ı Hak'tan vâsıtasız veya vâsıtalı, vahiyle; “Ey Zekeriyyâ! Şikayette bulunma!” diye nidâ geldi. Zekeriyyâ aleyhisselâm da tevekkül ve sabır gösterdi. Oğlu Yahyâ aleyhisselâm da, meşhûr kavle göre, zâlim yahudi hükümdârı Birinci Herod tarafından şehîd edilmişti. (Bakınız Yahyâ aleyhisselâm)
Yorum Gönder
Not: Yalnızca bu blogun üyesi yorum gönderebilir.