Hadis Kütüphanesi | مكتبة الحديث

 ﴾79﴿ إِنَّهُ  صَلَّى اللّهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ كَانَ يُسَلِّمُ عَنْ َيمِينِهِ: ”اَلسَّلاَمُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللّهِ“ حَتَّى يُرَى بَيَاضُ خَدِّهِ الْأَيْمَن. وَ يُسَلِّمُ عَنْ يَسَارِهِ: ”اَلسَّلاَمُ عَلَيْكُمْ وَرَحْمَةُ اللّهِ“ حَتَّى يُرَى بَيَاضُ خَدِّهِ الْأَيْسَر 

“Hz. Peygamber (s.a.v) (namazı bittiğinde) sağına: ‘es-Selâmu aleykum ve rahmetullah’ (=Allah’ın Selâmı ve Rahmeti üzerinize olsun) diye Selâm verirdi. Öyleki sağ tarafındaki yanağının beyaz-lığı görülürdü. Sol tarafına da: ‘es-Selâmu aleykum ve rahmetullah’ (=Allah’ın Selâmı ve Rahmeti üzerinize olsun) diye Selâm verirdi. Öyleki sol tarafındaki yanağının beyazlığı görülürdü.”[375]    

Suyûtî (ö. 911/1505) “el-Ezhâr”da bu hadisi şu yollardan getirmiştir:

1.     Sa’d b. Ebi Vakkâs[376]

2.     Câbir b. Semure[377]    

3.     Vâil b. Hucr[378]          

4.     Abdullah ibn Mes’ud[379]                     

5.     Ammâr b. Yâsir[380]                            

6.     Huzeyfe                                           

7.     Adiy b. Umeyr el-Hadramî[381]

8.     Sehl b. Sa’d[382]

9.     Talk b. Ali[383]

10.      Muğîre b. Şu’be[384]

11.      Ebu Ramse[385]

12.     Vâsile ibnu'l-Eska’[386]

13.     Berâ’ b. Âzib[387]

14.     Ya’kûb b. Husayn[388]

Toplam, 14 kişi.

(Derim ki:) İbn Hacer (ö. 852/1447) “Telhîsu tahrîcu ehâdisi’r-Râfiî”de bu sahabilerin rivayet ettiği hadislerin hepsini getirmiş ve ayrıca  bu hadislerin tahricini yapmıştır. Daha geniş bilgi için bu kitaba bakabilirsiniz.

İbn Kayyim (ö. 751/1350) “Hedy”de konu ile ilgili olarak derki: “Hz. Peygamber (s.a.v) sağ tarafından: ‘es-Selâmu aleykum ve rahmetullah’ diye selâm verirdi. Sol tarafından da aynısını söylerdi. Bu, Hz. Peygamber (s.a.v)’in düzenli bir şekilde yaptığı bir eylemidir. Bunu, Hz. Peygamber (s.a.v)’den, 15 sahabi rivayet etmiştir.

(Daha sonra İbn Kayyim, bu sahabileri peşpeşe sıralamıştır. Bunların içerisinde şunları da saymıştır:)

15. Ebu Musa el-Eş’arî[389]

16. Abdullah ibn Ömer[390]

17. Ebu Mâlik el-Eş’arî[391]

18. Evs b. Evs[392]

Böylece sayı, bunlarla birlikte 18 kişiye tamamlanmış olmaktadır.

Daha sonra sözüne devamla derki: “Bu sahabilerden gelen hadislerin çoğu, sahihtir. Geriye kalanı ise, hasendir.” (İbn Kayyim’in sözü burada bitmektedir.)

Yine İbn Kayyim(ö. 751/1350) “İ’lâmu’l- Muvakkiîn”de buna benzer sözler söyleyip daha sonra da derki: “Hz. Peygamber (s.a.v) sağ ve sol tarafına: ‘es-Selâmu aleykum ve rahmetullah’ şeklinde Selâm vermesi ile ilgili hadisler, sahih ile hasen arasında yer almaktadır.”

Tirmizî (ö. 279/892), bu hadisi rivayet edenlere şunu da eklemiştir:

19.  Câbir b. Abdullah[393]

Tirmizî sözüne devamla derki: “Hz. Peygamber (s.a.v)’in bazı sahabileri ile onlardan sonra gelen ilim adamlarının çoğu, bu hadisle amel etmişlerdir. Ayrıca bu, Süfyân es-Sevrî, Abdullah ibn Mübârek ile İmam Ahmed’in de görüşüdür.”

Tahavî (ö. 321/933)’de “Şerhu Meâni’l-Âsâr”da Hz. Peygamber (s.a.v)’den tevatüren geldiğini şöyle belirtmektedir: “Hz. Peygamber (s.a.v)’in, (namazdan çıkarken) ‘bir tek (tarafına) selâm verdiği’ rivayet edilmiştir. Bu, Sa’d b. Ebi Vakkâs’tan rivayet edilmiştir.”[394]

İbn Abdilberr (ö. 463/1071)’de bu konu ile ilgili olarak şöyle der: “Bu (Sa’d b. Ebi Vakkâs hadisi)nde, yanılgı ve hata vardır. Hz. Aişe Hadisi ise, hadis otoriterlerinin görüş birliğiyle illetlidir. Enes Hadisi de, Eyyûb es-Sahtiyânî yolundan gelmiştir. Halbu ki Eyyûb es-Sahtiyânî, Enes’ten hiçbir şey işitmiş değildir. Sehl b. Sa’d Hadisi ile Seleme b. el-Ekva’ Hadisi de, zayıftır. Ayrıca Semure Hadisi de, zayıftır.”

İşte bundan dolayı da Ukaylî (ö. 322/934)’de dedi ki: “Hz. Peygamber (s.a.v)’in, ‘hem sağına ve hem de soluna selâm verdiği’ hususunda Abdullah ibn Mes’ud yolundan gelen hadisin senedleri, sıhhatli ve sağlamdır.”

Yine İbn Abdilberr (ö. 463/1071) derki: “Bir tek selâm verme hususunda gelen hadisler, illetlidir. Hadisle uğraşan ilim adamları, bu hadislerin sahih olmadığını söylemişlerdir.”

İbn Kayyim (ö. 751/1350) “Hedy”de bu konu ile ilgili olarak derki: “Bir tek selâm vermenin, sahih bir yoldan Hz. Peygamber (s.a.v)’den geldiği sabit değildir.”

Bu, Hafız İbn Hacer (ö. 852/1447)’in “Tahrîcu Ehâdisi’l-Hidâye” adlı eserinde  de geçmektedir.

Beyhakî (ö. 458/1066) “Ma’rifet” adlı eserinde Humeyd yoluyla Enes’ten rivayet ettiğine göre; Hz. Peygamber (s.a.v), (namaz çıkarken) bir tek selâm veriyordu. Bu hadisin ravileri, güvenilir kimselerdir.”

Tek selâm verileceğini söyleyenler, Medine halkının amel ettiğine itibar eden Malikiler olup bunların delillerinden birisi de şudur:

“Hasan el-Basrî’den Mürsel olarak rivayet edildiğine göre; Hz. Peygamber (s.a.v), Hz. Ebu Bekr ile Hz. Ömer (namazdan çıkarken) ‘bir tek selâm’ verirlerdi.”

* * *

 ﴾78﴿ إِنَّهُمْ قَالُوا: قَدْ عَلِمْنَا كَيْفَ نُسَلِّمُ عَلَيْكَ. فَكَيْفَ نُصَلِّي عَلَيْكَ؟ قَالَ: فَقُولُوا  ”اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا صَلَّيْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ اللَّهُمَّ بَارِكْ عَلَى مُحَمَّدٍ وَعَلَى آلِ مُحَمَّدٍ كَمَا بَارَكْتَ عَلَى آلِ إِبْرَاهِيمَ إِنَّكَ حَمِيدٌ مَجِيدٌ“ 

“Sahabiler:

‘(Ey Allah’ın Resulü!) Sana nasıl ‘Selâm’[360] vereceğimizi öğ-rendik. Fakat sana nasıl ‘Salât’[361] okuyacağı(mızı bilmiyoru)z’ de-diler. Resulullah (s.a.v)’de:

‘Şöyle söyleyin’ buyurdu. “Allahım! Muhammed’e ve O’nun aile halkına, İbrahim'in ev halkına salat buyurduğun gibi salat eyle! Şüphesiz ki Sen, Hamîd ve Mecîdsin. Allahım! Muhammed’e ve O’nun aile halkına, İbrahim'in ev halkına ihsan eylediğin bereket gibi bereket ihsan eyle! Çünkü Sen, Hamîd ve Mecîdsin”

Suyûtî (ö. 011/1505) “el-Ezhâr”da bu hadisi şu yollardan getirmiştir:

1.      Ka’b b. Ucre[362]         

2.      Ebu Humeyd es-Sâadî[363]        

3.      Ebu Saîd el-Hudrî[364]   

4.      Ebu Mes’ud el-Ensârî[365]         

5.      Talha b. Ubeydullah[366]

6.      Zeyd b. Hârice[367]       

7.      Büreyde[368]

8.     Ebu Hureyre[369]

9.     Sehl b. Sa’d[370]

10.     Ruveyfi b. Sâbit[371]

11.     Câbir[372]

12.     Abdullah ibn Abbâs[373]

13.     Nu’mân b. Ebi Ayy[374]

Toplam, 13 kişi.

(Derim ki:) İbn Abdilberr (ö. 463/1071) “İstizkâr” da konu ile ilgili olarak aynen şöyle der: “Ebu Ömer (yani kendisi) dedi ki: Hz. Peygamber (s.a.v) üzerine Salât getirmeyi, birbirine yakın lafızlarla mütevatir yollardan rivayet ettim. Bu hadislerin hiçbirisinin içerisinde ﴿ وَأَرْحِمْ مُحَمَّدًا ﴾  Muhammed'e rahmet eyle’ ifadesi yoktur. Zaten hiçbir kimsenin de bu sözü söylemesini istemem.” Kast edilen husus, bu olabilir.

Yine bu hadisi, bir topluluk da rivayet etmiştir. Bu ravilerden birisi de, Hattâb’tır. Bu rivayet ise, İbn Ebi Zeyd (ö. 386/ 996)’in “Hâşiyetü’r-Risâle” adlı eserinde geçmektedir.

Yine bu hadis; Zürkâni (ö. 1122/1710)’nin, “Şerhu’l-Muvatta’” adlı eserinin ‘Bâbu mâ câe fi’s-Salât alâ’n-Nebî’ (=Namazda Hz. Peygamber (s.a.v) üzerine Salât getirme bâb)ında geçmektedir.

Yalnız Hafız İbn Hacer (ö. 852/1447) “Telhîsu Tahrîci Ehâdisi’r-Râfiî”de derki: “Dikkat edilmelidir ki; İbn Abdilberr’in, ‘bu hadislerin hiçbirisinin içerisinde ‘Muhammed’e rahmet eyle’ ifadesi yoktur’ sözü, bunu reddetmektedir.”

Bu konuda daha geniş bilgi için İbn Hacer’in, bu kitabının “Bâbu’s-Salât” bahsine bakabilirsiniz. Yine bu konuda İbn Hacer’in, bu hadisin tahricini yaptığı yere de başvurabilirsiniz.

* * *