Hadis Kütüphanesi | مكتبة الحديث

﴾85﴿ اَلنَّهْي عَنِ اتِّخَاذِ الْقُبُورِ مَسَاجِدَ 

“Mezarları, mescidler edinmeyi yasaklama” ile ilgili hadisler

Bu hadis, şu yollardan gelmiştir:

1.     Ebu Hureyre[470]

2.     Üsâme b. Zeyd[471]     

3.     Hz. Aişe[472]   

4.     Abdullah ibn Abbâs[473]           

5.     Ebu Saîd el-Hudrî[474]  

6.     Abdullah ibn Mes’ud[475]

7.     Cundub b. Semure[476]

8.     Hz. Ali[477]

9.     Zeyd b. Sâbit[478]

10.     Ebu Ubeyde ibnu'l-Cerrâh[479]

11.     Ka’b b. Mâlik

12.     Enes[480] ve daha bir çokları

Sehâvî (ö. 902/1496)’nin “Fethu’l-muğîs” adlı eserinde geçtiği üzere; İbn Hazm (ö. 456/1063), bu hadisi, mütevatir hadislerden saymıştır.

Muhammed b. Ahmed b. Abdulhâdî el-Hanbelî (ö. 744/1343)’de, “Sârimu’l-Münekki’” adlı eserinde bu konu ile ilgili hadisleri nakledip (daha sonra da) aynen şöyle der:

“Babam ve annem vasıtasıyla Resulullah (s.a.v) ile yine aynı şekilde onun sahabilerinden gelen hadisler, mana bakımından mütevatirdir.”

(Suyûtî) “Câmi’”de der ki: ﴿ صَلُّوا فِي بُيُوتِكُمْ وَلاَتَتَّخِذُوهَا قُبُورًا ﴾ “Evleri-nizde namaz kılınız. Fakat evlerinizi, mezarlar edinmeyiniz” hadisini; Ebu Ya’lâ ile Ziyâ’, Hz. Ali’nin oğlu Hasan’ dan[481] rivayet etmiştir.

Yine (Suyûtî’nin) “Câmi’” adlı eserinde şu hadis de vardır:

﴿ ِجْعَلُوا مِنْ صَلاَتِكُمْ فِي بُيُوتِكُمْ وَلاَتَتَّخِذُوهَا قُبُورًا ﴾

“Namazlarınızı, evlerinizde kılınız. Fakat evlerinizi, mezarlar edinme-yiniz”

a. Bu hadisi; İmam Ahmed, Buhârî, Müslim ile Ebu Dâvud, Abdullah ibn Ömer’den[482] rivayet etmiştir.

b. Yine bu hadisi; Ebu Ya’lâ “Müsned” adlı eserinde, Rüyânî ile Ziyâ’, Zeyd b. Hâlid’den rivayet etmiştir.

c. Yine bu hadisi; Muhammed b. Nasr “Salât” adlı eserinde Hz. Aişe’den rivayet etmiştir.

(Münâvî) “Feyzu’l-Kadîr” adlı eserinde derki: “Bu hadisin, mütevatir olduğunu ispat etme kastı hariç Buhârî ile Müslim’in dışında birisine bu hadisi dayandırmaya gerek yoktur.”

“Kitâbu’l-Merzâ ve’l- Cenâiz”de ise﴿ لَعَنَ اللهُ الْيَهُودَ وَالنَّصَارَى اِتَّخَذُوا قُبُورَ أَنْبِيَائِهِمْ مَسَاجِدَ ﴾  “Allah, Yahudi ve Hıristiyanlara lanet etsin; çünkü onlar, Peygamberlerinin mezarlarını, mescidler edindiler” Hadisi geçmektedir.

* * *

 ﴾84﴿ اَلنَّهْي عَنِ الصَّلاَةِ فِي مَعَاطِنِ الْإِبِلِ وَإِبَاحَتها فِي مَرَابِضِ الْغَنَمِ 

“Deve ağıllarında namaz kılmanın yasak olması ve koyun ağıllarında ise namaz kılmanın mübah (serbest) olması”[456] ile ilgili hadisler

İbn Abdilberr (ö. 463/1071) “İstizkâr” adlı eserinin ‘Bâbu’l- ameli fi Câmii’s-Salât’ bahsinde konu ile ilgili Abdullah ibn Amr ibnu'l-Âs Hadisi ile ilgili yerde şöyle der:

﴿ أَنَّهُ سَأَلَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عَمْرِو بْنِ الْعَاصِ أَأُصَلِّي فِي عَطَنِ الْإِبِلِ فَقَالَ عَبْدُ اللَّهِ لَا وَلَكِنْ صَلِّ فِي مُرَاحِ الْغَنَمِ ﴾

“(Birisi,) Abdullah ibn Amr ibnu’l-Âs’a: ‘Deve ağıllarında namaz kılabilir miyiz?’ diye sordu. O da: ‘Hayır, (kılmayın.) Fakat koyun ağıllarında kılabilirsiniz’ diye cevap verdi.”

(İbn Abdilberr,) bu hadisi, Yûnus b. Bükeyr’den, o da Hişâm b. Urve’den, o da babasından, o da:

1. Abdullah ibn Amr’dan,[457] o da Hz. Peygamber (s.a.v)’den rivayet ettiğini anlattıktan sonra aynen şöyle der:

“Bu anlatım, bir çok şekillerde Hz. Peygamber (s.a.v)’den hadis gelmiştir:

2.    Ebu Hureyre[458]

3.      Berâ’ b. Âzib[459]

4.      Câbir b. Semure[460]

5.      Abdullah b. Muğaffel[461]

Bu hadislerin hepsi, senedleriyle birlikte hasendir. Bu hadislerin çoğu, mütevatirdir. Bunlar içerisinde en güzel olanı ise, Berâ’ Hadisi ile Abdullah b. Muğaffel Hadisidir. Bu hadisi ise, Hasen (el-Basrî) yolundan 25 kadar kimse rivayet etmiştir.” (İbn Abdilberr'in sözü burada bitmektedir.)

İbn Mâce (ö. 273/886) ise bu hadisi, şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

6.   Sebre b. Ma’bed[462]

﴿ لَا يُصَلَّى فِي أَعْطَانِ الْإِبِلِ وَيُصَلَّى فِي مُرَاحِ الْغَنَمِ ﴾

“Deve ağıllarında namaz kılınmaz. Fakat koyun ağıllarında namaz kılınır”

Taberânî (ö. 360/970) ise bu hadisi, “Mu’cemu’l-Kebîr“ adlı eserinde şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

7.  Useyd b. Hudayr[463]

﴿ صَلُّوا فِي مَرَابِضِ الْغَنَمِ وَلَا تَتَوَضَّئُوا مِنْ أَلْبَانِهَا وَلَا تُصَلُّوا فِي أَعْطَانِ الْإِبِلِ وَتَوَضَّئُوا مِنْ أَلْبَانِهَا ﴾

“Koyun ağıllarında namaz kılabilirsiniz. Fakat koyun sütünden abdest almayınız. Deve ağıllarında namaz kılmayınız. Fakat devenin sütünden abdest alabilirsiniz.”

Yine Taberânî (ö. 360/970), bu hadisi, “Mu’cemu’l-Kebîr“ adlı eserinde şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

8.  Ukbe b. Âmir[464]

﴿ صَلُّوا فِي مَرَابِضِ الْغَنَمِ وَلَا تُصَلُّوا فِي أَعْطَانِ الْإِبِلِ أَوْ فِي مَبَارِكِ الْإِبِلِ ﴾               

“Koyun ağıllarında namaz kılabilirsiniz.  Fakat deve ağıllarında yada deve ahırlarında namaz kılmayınız.”

Yine Taberânî (ö. 360/970), bu hadisi, “Mu’cemu’l-Kebîr“ adlı eserinde şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

9.  Abdullah ibn Ömer[465]

﴿ لَاتُصَلّوا  فِي أَعْطَانِ الْإِبِلِ وَصلَُّوا فِي مُرَاحِ الْغَنَمِ ﴾

“Deve ağıllarında namaz kılmayınız. Fakat koyun ağıllarında namaz kılabilirsiniz.”

Abdurrezzâk (ö. 211/827) ise bu hadisi, Ma’mer yoluyla şundan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

10. - 11.  Hasen (el-Basrî) ile Katâde (mürsel olarak)[466]

﴿ يُصَلَّى فِي مَرَابِضِ الْغَنَمِ وَلاَ يُصَلَّى فِي أَعْطَانِ الْإِبِلِ ﴾

“Koyun ağıllarında namaz kılınır. Fakat deve ağıllarında namaz kılınmaz”

Yine İbn Mâce (ö. 273/886) ise bu hadisi, şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

12.  Hz. Ömer[467]

﴿ سَبْعُ مَوَاطِنَ لَا تَجُوزُ فِيهَا الصَّلَاةُ: ..... وَعَطَنُ الْإِبِلِ ﴾

“Yedi yerde namaz kılmak caiz değildir:” (Bunların içerisinde ‘deve ağılları’ ifadesi de kullanılmıştır.)

Yine Taberânî (ö. 360/970), bu hadisi, “Mu’cemu’l-Kebîr“ adlı eserinde şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

13. Suleyk el-Gatafânî[468]

﴿ تَوَضَّئُوا مِنْ لُحُومِ الْإِبِلِ وَلاَتُصَلَّى فِي مَبَارِكِ الْإِبِلِ ﴾

“Deve etlerinden abdest alabilirsiniz. Fakat deve ahırlarında namaz kılmayınız”

Ebu Ya’lâ (ö. 276/889) ise  bu hadisi, “Müsned” adlı eserinde şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

14.  Talha b. Ubeydullah[469]

﴿ كَانَ رَسُولُ اللهِ صَلَّى اللهُ عَلَيْهِ وَسَلَّمَ يَتَوَضَّأُ مِنْ أَلْبَانِ الْإِبِلِ وَلُحُومُهَا وَلاَ يُصَلَّى فِي أَعْطَانِهَا ﴾    

“Resulullah (s.a.v) deve sütü ile etinden abdest alıyordu. Fakat deve ağılların da namaz kılmıyordu”

İmam Ahmed (ö. 241/855) ise, bu hadisi, “Müsned” adlı eserinde şu yoldan (şu lafızla) rivayet etmiştir:

15.  Abdullah ibn Amr

﴿ كانَ يُصَلَّى فِي مَرَابِضِ الْغَنَمِ ولا يُصَلَّى فِي مَرَابِضِ الْإِبِلِ وَالْبَقَرِ ﴾                

“Resulullah (s.a.v) koyun ağıllarında namaz kılıyordu. Fakat deve ile sığır ağıllarında namaz kılmıyordu”

Sehâvî (ö. 902/1496)’nin “Fethu’l-muğîs” adlı eserinde geçtiği üzere; İbn Hazm (ö. 456/1063), ‘deve ağıllarında namaz kılmanın yasak’ olduğu ile ilgili hadisi, mütevatir hadislerden saymıştır.

Yine Sehâvî’nin dışında bir çok alim, İbn Hazm’dan naklen derki: “Deve ağıllarında namaz kılmama ile ilgili hadisler, ‘kurala uygun Mütevatir’ (et-Tevâturu’l- Usûlî)dir.”

Yalnız Zeynü’l-Irâkî (ö. 805/1402)’de konu ile ilgili olarak derki: “Bu hadis, kurala uygun bir yolla gelmemiştir. Aksine meşhur ve müstefiz (bir yolla gelmiş)tir.”

Sadru’l-Münâvî (ö. 1031/1622) “Feyzu’l-Kadîr” adlı eserinde bu hadisin mütevatir olduğunu, nakletmiştir.

İbn Hazm’ın, bunu doğruladığını (daha önce) belirtmiştik.

* * *